به گزارش ایران اکونومیست، رجب طیب اردوغان متولد ۲۶ فوریه ۱۹۵۴ در شهر "ریزه" ترکیه است که در دوران دبیرستان به خاطر سخنرانی‌های آشتینش درباره اسلام سیاسی شناخته شد.
اردوغان که متولد استانبول است، کودکی خود را در استان ریزه واقع در سواحل دریای سیاه سپری کرد، اما در سن ۱۳ سالگی دوباره به استانبول بازگشت. قبلا گزارش شده بود که اصل و نصبش به "آجارا"، یکی از جمهوری‌های خودمختار گرجستان می‌رسد، اگرچه خودش ظاهرا این گزارش‌ها را قبول ندارد.
اردوغان یک برادر به نام مصطفی و یک خواهر به نام "وسیله" و دو برادر ناتنی به نام‌های مهمت و حسن از ازدواج اول پدرش دارد. پدرش کاپیتان گارد ساحلی ترکیه بود و اردوغان در دوران کودکی اکثر تعطیلات تابستان را به "گونی‌سو"، ریزه می‌رفت.
وبسایت ویکی پدیا می‌نویسد: رئیس جمهوری کنونی ترکیه در دوران نوجوانی ۲.۵ لیر پول توجیبی داشت که کمتر از یک دلار بود و با آن، کارت پستال می‌خرید و همان را بار دیگر می‌فروخت. با پولش بطری‌های آب می‌خرید و به رانندگانی که در ترافیک گیر افتاده بودند، می‌فروخت. او با پوشیدن یک روپوش سفید بر روی یک سه چرخه قرمز، نان سیمیت هم می‌فروخت.
اردوغان در کودکیرئیس جمهوری کنونی ترکیه با قد 1.85 زمانی در یکی مصاحبه‌های خود با کانال NTVSpor گفته بود که پنج عنوان قهرمانی فوتبال دارد و در باشگاه‌های Erokspor و Camialtı نیز بازی کرده و می‌خواست به تیم فنرباغچه هم ملحق شود اما پدرش اجازه نداد.
او گفته بود: ماجراجویی من در فوتبال به ۱۵ سالگی‌ام برمی‌گردد. عادت داشتیم با توپ‌هایی که از کاغذ درست می‌کردیم، بازی کنیم. برای هفت سال در فوروارد بازی می‌کردم. در تیم Camialtı کاپیتان بودم. فقط یک کارت قرمز در طول این سال‌ها بازی در فوتبال دارم، آن هم بخاطر مخالفتم با تصمیم داور بود.
اردوغان یک سنی و از اعضای جامعه "اسکندرپاشا"، جامعه تصوف ترکیه از طریقت نقشبندی است. همسرش "امینه گلباران -اردوغان" متولد ۲۱ فوریه ۱۹۵۵ در شهر کوچک سیرت در جنوب شرق ترکیه در نزدیکی مرز عراق با ترکیه است که در خانواده‌ای با اصالت عرب دیده به جهان گشود اما در شهر استانبول بزرگ شد. در چهارم ژوئیه ۱۹۸۷ با رجب طیب اردوغان ازدواج کرد و حاصل این ازدواج دو پسر به نام‌های بلال و احمد و دو دختر به نام‌های سمیه و اسرا است.
اردوغان همچنین در مدرسه مذهبی "امام خطیب" و مدرسه عالی اقتصادی و تجاری "آکسارای" که بعدا به دانشکده علوم اقتصادی و اداری دانشگاه مرمره تغییر نام داد، تحصیل کرده است.
اردوغان در قامت یک فوتبالیستورود به سیاست
اردوغان در دهه هفتاد میلادی به حزب "خلاص ملی"، به رهبری "نجم‌الدین اربکان" پیوست تا زمانی که در کودتای نظامی که در سال ۱۹۸۰ علیه "عدنان مندریس" رخ داد، به دستور ارتش تمام حزب‌های سیاسی به ویژه حزب خلاص ملی منحل شد. در سال ۱۹۸۳ بار دیگر زندگی سیاسی به ترکیه بازگشت و اردوغان این بار فعالیت خود را با حزب "رفاه" اربکان آغاز کرد.
در سال ۱۹۹۴ میلادی حزب رفاه، اردوغان را برای شهرداری استانبول کاندیدا کرد و توانست در انتخابات شهرداری همان سال کرسی شهرداری شهر استانبول را از آن خود کند. انتخاب اولین اسلامگرا به عنوان شهردار، تشکیلات سکولاریست ترکیه را تکان داد، اما اردوغان ثابت کرد که مدیری شایسته و زیرک است. او تسلیم اعتراضات علیه ساخت مسجد در میدان مرکزی شهر شد، اما فروش مشروبات الکلی را در کافه‌های متعلق به شهر ممنوع کرد.
اردوغان در سال ۱۹۹۸ پس از خواندن شعری که مساجد را به پادگان، مناره‌ها را به سرنیزه‌ها و وفاداران مذهبی را با ارتش تشبیه می‌کرد، به دلیل "تحریک نفرت مذهبی" محکوم شد و به دلیل آنکه به ۱۰ ماه حبس محکوم شده بود، از سمت شهرداری استعفا داد.
پس از آنکه چهار ماه را در حبس گذراند، در ۱۹۹۹ از زندان آزاد شد و بار دیگر به عرصه سیاست برگشت. وقتی حزب "تقوا" اربکان در ۲۰۰۱ ممنوع شد، اردوغان از این حزب خارج شد و کمک کرد تا حزب "عدالت و توسعه" با واژه اختصاری "AKP" تشکیل شود.
اردوغان و همسرش امینهاین حزب در انتخابات پارلمانی ۲۰۰۲ پیروز شد اما اردوغان به دلیل محکومیت مربوط به ۱۹۹۸ از حضور در پارلمان یا سمت نخست وزیری ممنوع شده بود.
با این حال، اصلاحیه قانون اساسی در دسامبر ۲۰۰۲، عملا رد صلاحیت اردوغان را حذف کرد. در ۹ مارس ۲۰۰۳، او در انتخابات میان‌دوره‌ای پیروز شد و چند روز بعد، "احمد نجدت سزر"، رئیس جمهوری وقت از او خواست تا دولت جدید تشکیل دهد. اردوغان در ۱۴ مه ۲۰۰۳ به قدرت رسید.
دوران نخست وزیری
اردوغان در ابتدای نخست‌وزیری‌اش، به ایالات متحده و اروپا سفر کرد تا هر گونه بیم و ترس مبنی بر داشتن تعصبات ضدغربی را برطرف کند و تلاش ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا را پیش ببرد. اگرچه دولت قبلی از استقرار نیروهای آمریکایی در ترکیه در طول جنگ عراق امتناع کرده بود، اردوغان در اکتبر ۲۰۰۳ مجوز اعزام نیروهای ترکیه را برای کمک به حفظ صلح در عراق به دست آورد. با این حال، مخالفت عراقی‌ها با این طرح، مانع از چنین استقراری شد. در سال ۲۰۰۴ او به دنبال حل و فصل مساله قبرس بود که از زمان جنگ داخلی در سال ۱۹۷۴ به دو بخش یونانی و ترکی تقسیم شده بود. اردوغان از طرح سازمان ملل متحد برای اتحاد مجدد جزیره قبرس حمایت کرد. در آوریل ۲۰۰۴، ترک‌های ساکن قبرس رفراندوم را تایید کردند، اما همتایان یونانی آنها چنین رفراندومی را رد کردند.
تنش بین احزاب سکولاریست ترکیه و حزب عدالت و توسعه اردوغان در سال ۲۰۰۷ بیش از پیش شدت گرفت، زمانیکه تلاش‌ها برای انتخاب کاندیدای حزب عدالت و توسعه با ریشه‌های اسلامگرا برای ریاست جمهوری ترکیه در پارلمان با تحریم مخالفان مواجه شد. اردوغان خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی شد و حزب او در انتخابات ماه ژوئیه به پیروزی قاطعی دست پیدا کرد.
نجم‌الدین اربکان و اردوغاناوایل ۲۰۰۷ پارلمان متممی را تصویب کرد که بر اساس آن، ممنوعیت بر پوشش روسری در محوطه‌های دانشگاهی برداشته شد. مخالفان حزب حاکم بار دیگر اتهامات خود را علیه حزب عدالت و توسعه که تهدیدی علیه نظام سکولار ترکیه بود، مطرح کردند.
اردوغان حین به راه انداختن کارزار انتخابات پارلمانی در اوایل ۲۰۱۱، به تدوین قانون اساسی جدیدی برای ترکیه متعهد شد که آزادی‌های دموکراتیک را تقویت می‌کرد. در ژوئن همان سال، اردوغان برای بار سوم نخست وزیر شد آن هم زمانیکه حزب حاکم با حاشیه اختلاف زیادی توانست در انتخابات پارلمانی پیروز شود.
ریاست جمهوری؛ دور اول و کودتای نافرجام
اردوغان که بر اساس قوانین حزب عدالت و توسعه از کسب چهارمین دوره نخست وزیری منع شده بود، در عوض برای نقش تشریفاتی رئیس جمهوری در سال ۲۰۱۴ کاندیدا شد. مطابق با اصلاحات قانون اساسی سال ۲۰۰۷، در انتخابات ۲۰۱۴ نخستین باری بود که رئیس جمهور به طور مستقیم انتخاب شد. اردوغان در دور اول رای گیری به راحتی پیروز شد و در ۲۸ اوت ۲۰۱۴ مراسم تحلیف برگزار شد. بلافاصله پس از شروع به کار، اردوغان شروع به فراخوانی برای یک قانون اساسی جدید پس از انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۱۵ کرد. باور عمومی بر این بود که او به دنبال گسترش اختیارات ریاست جمهوری است. در ژوئن ۲۰۱۵ حزب عدالت و توسعه نتوانست اکثریت پارلمانی را برای نخستین بار از زمان تشکیل خود به دست آورد و تنها ۴۱ درصد آرا را کسب کرد. این نتیجه به عنوان ضربه‌ای به برنامه‌های اردوغان برای گسترش ریاست جمهوری تلقی شد، اما این دوران افول کوتاه بود؛ در نوامبر ۲۰۱۵ حزب عدالت و توسعه به راحتی اکثریت پارلمانی خود را در یک انتخابات زودهنگام به دست آورد که ناشی از شکست مذاکرات برای تشکیل یک ائتلاف حاکم پس از انتخابات ژوئن بود.
اردوغاندر تابستان سال بعد یعنی ۲۰۱۶ اردوغان از یک کودتای نافرجام جان سالم به در برد. در شب ۱۵ ژوئیه، تعدادی از پرسنل نظامی خیابان‌های آنکارا و استانبول را اشغال کردند و تاسیسات از جمله ایستگاه‌های تلویزیونی و پل‌ها را تصرف کردند. کودتاچیان، اردوغان و حزب عدالت و توسعه را به تضعیف دموکراسی و آسیب رساندن به حاکمیت قانون در ترکیه متهم کردند. اردوغان که در سواحل دریای اژه تعطیلات خود را سپری می‌کرد، با استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای بسیج حامیان خود به استانبول بازگشت.
کودتاچیان به زودی توسط واحدهای نظامی وفادار و غیرنظامیان مغلوب شده و دولت به سرعت کنترل اوضاع را به دست گرفت. نزدیک به ۳۰۰ نفر که اکثرا غیرنظامی بودند در درگیری‌های کودتای نافرجام کشته شدند. طی هفته‌ها و سالهای بعد، دولت پاکسازی گسترده‌ای انجام داد و ده‌ها هزار سرباز، افسر پلیس، معلم و کارمندان دولتی را از مشاغل خود برکنار و دیگران را به اتهام همدردی با کودتا زندانی کرد.
رفراندوم ترکیه
در آوریل ۲۰۱۷، یک همه پرسی قانون اساسی برگزار شد، که در آن رای دهندگان در ترکیه و شهروندان ترکیه در خارج از کشور با آرای خود مجموعه ای از ۱۸ اصلاحیه پیشنهادی را در قانون اساسی ترکیه تصویب کردند. این اصلاحات شامل جایگزینی نظام پارلمانی موجود با نظام ریاستی بود. پست نخست وزیری لغو شد و ریاست جمهوری به یک پست اجرایی با اختیارات اجرایی گسترده تبدیل شد. کرسی‌های مجلس از ۵۵۰ به ۶۰۰ افزایش و سن کاندیداها از ۲۵ سال به ۱۸ سال کاهش یافت. همه پرسی همچنین خواستار تغییر در هیات عالی قضات و دادستان‌ها شد.
رجب طیب اردوغاناردوغان پس از ۲۰۱۷
در سال ۲۰۱۸، رجب طیب اردوغان به عنوان رئیس جمهوری ترکیه فعالیتش را ادامه داد. او در این سال با مسائل داخلی و خارجی متعددی از جمله اقتصاد ضعیف، تحریم‌های آمریکا، مناقشات منطقه‌ای، بحران پناهندگان و تظاهرات گسترده در کشور مواجه شد.
اردوغان به منظور تقویت قدرت خود در کشور، انتخابات پارلمانی را در ماه ژوئن ۲۰۱۸ برگزار کرد. در نهایت، در این انتخابات اردوغان با رای ۵۲.۵ درصدی مردم ترکیه، برای دومین دوره به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد.
در سال ۲۰۱۸، تحریم‌های آمریکا علیه ترکیه به دلیل خرید سامانه موشکی از روسیه، تنش‌هایی بین دو کشور ایجاد کرد. همچنین، ترکیه در این سال با منازعات منطقه‌ای مانند جنگ داخلی در سوریه و مناقشه با یونان درباره حقوق کنترل مناطق دریای اژه روبرو شد.
اردوغان با اقدامات داخلی متعددی نیز مواجه بود. او تلاش کرد تا با تحریم‌های آمریکا و بحران اقتصادی در کشور، برای تثبیت قدرت خود در دولت و جامعه تلاش کند. همچنین، تظاهرات گسترده‌ای در کشور برگزار شد که به خصوص درباره حقوق زنان و حقوق کارگران بود.
در این سال، بحران پناهندگان نیز ادامه داشت و ترکیه به عنوان یکی از کشورهایی که بیشترین تعداد پناهنده را دریافت می‌کند، با مسائل جدی مواجه شد. همچنین، اردوغان تلاش کرد تا با اصلاح قوانین و فرآیندهای داخلی، بهبود وضعیت حقوق بشر در کشور را تحقق بخشد.
در مجموع، سال ۲۰۱۸ برای ترکیه یک سال پر از چالش بود، اما با تلاش‌های اردوغان و دولت، ترکیه توانست این سال را با موفقیت به سر ببرد.
با وجود تلاش‌های رئیس جمهوری ترکیه در سال ۲۰۱۸، چالش‌های بسیاری برای این کشور در سالهای بعدی نیز وجود داشت. در سال ۲۰۱۹، ترکیه با مسائلی مانند تحریم‌های اقتصادی، نزاعات منطقه‌ای و بحران پناهندگان مواجه شد. همچنین، اردوغان در برابر فشارهای داخلی و خارجی به دلیل مسائل مربوط به حقوق بشر و دموکراسی، با چالش‌هایی مواجه شد.
در سال ۲۰۲۰، ترکیه با شیوع ویروس کرونا و تاثیرات اقتصادی آن مواجه شد. همچنین، نزاعات منطقه‌ای و بحران پناهندگان همچنان ادامه داشت. اردوغان در سال ۲۰۲۰ نیز با چالش‌های داخلی و خارجی مانند افزایش فشار بر حقوق بشر و دموکراسی، روبرو شد.
در پی وقوع درگیری بین روسیه و اوکراین در ۲۴ فوریه سال ۲۰۲۲، رجب طیب اردوغان پیشنهاد داد تا مذاکرات صلح بین دو کشور برقرار شود و تمامی تلاش خود را برای این مساله به کار برده است. وی همچنین پیشنهاد ابتکارعمل صادرات غلات اوکراین از طریق دریای سیاه را مطرح کرده است. در چارچوب توافق‌نامه انتقال غلات از بنادر اوکراین که گام مهمی در حل بحران جهانی غذاست، غلات و مواد غذایی از سه بندر اوکراین به صورت ایمن حمل می‌شود.
رجب طیب اردوغانزمانیکه روسیه به اوکراین حمله کرد، او نقش میانجی را بر عهده گرفت و به یکی از معدود رهبران جهان تبدیل شد که دسترسی آزاد به ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و منابع عظیم انرژی این کشور داشت. اما او همچنین به کی‌یف تسلیحات داد و به دلیل کمک به واسطه‌ای برای از سرگیری صادرات غلات اوکراین، مورد تحسین بین‌المللی قرار گرفت.
اردوغان همچنین به جمهوری آذربایجان در شکست ارمنستان در جنگ ۲۰۲۰ بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ کمک کرد.
در نوامبر ۲۰۲۲ و پس از عادی‌سازی روابط میان ترکیه و رژیم صهیونیستی، رجب طیب اردوغان رسما "شاکر اوزجان تورونلار" را به عنوان سفیر آنکارا در تل‌آویو تعیین کرد. روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی از سال ۲۰۱۰ به دنبال حمله نظامیان اسرائیلی به کشتی مرمره و کشته شدن ۱۰ فعال ترکیه‌ای دچار تنش شده بود.
در پی حمله روسیه به اوکراین، فنلاند و سوئد نیز از بیم حمله‌ای مشابه از سوی مسکو درخواست خود را مبنی بر عضویت در ناتو ارائه کردند که این مساله با مخالفت شدید ترکیه به عنوان یکی از اعضای این ائتلاف روبرو شد. اردوغان این مساله را مطرح کرد که این دو کشور نوردیک حامی تروریست‌ها (شبه نظامیان کرد) هستند و در ابتدای امر، باید درخواست‌های آنکارا را مبنی بر استرداد یکسری از شبه نظامیان کرد به ترکیه اجابت کنند تا روند الحاقشان به ناتو صورت گیرد. به دلیل مخالفت مجارستان و ترکیه، عضویت سوئد در ناتو هنوز تکمیل نشده اما فنلاند در آوریل سال ۲۰۲۳ به عنوان سی و یکمین عضو ناتو به این ائتلاف پیوست.
در سالهای اخیر اقتصاد ترکیه به دنبال یک سری سیاست‌های غیرمتعارف در کاستن از نرخ بهره، دچار یک بحران ارزی شده است. ارزش واحد پول لیر ترکیه به پایین‌ترین حد خود و میزان تورم در دوران حکومت اردوغان به بالاترین سطح خود رسیده و همین‌ها باعث شده تا درصد محبوبیت او کاهش یابد.
همچنین ترکیه در سال جاری میلادی متحمل یکی از مرگبارترین زمین‌لرزه‌های تاریخ خود شد که بیش از ۵۰۰۰۰ نفر کشته بر جای گذاشت. مردم ساکن منطقه وقوع این فاجعه از واکنش کند مقامات، به ویژه در روزهای اول وقوع آن شکایت کردند و این وضعیت باعث بالا گرفتن انتقادها از عملکرد دولت آنکارا شد. اردوغان اذعان کرد که پاسخ به این وضعیت می‌توانست سریع‌تر باشد و از مردم خواست نواقصی که در اولین روزهای وقوع این زمین لرزه اتفاق افتادند را ببخشند.
کتاب‌های اردوغان
رجب طیب اردوغان در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۲ کتابی به نام "چشم انداز صلح" تالیف کرد و در ۲۷ اکتبر ۲۰۲۱ کتاب دیگری با عنوان "جهانی عادلانه‌تر امکان پذیر است: مدل پیشنهادی برای اصلاحات سازمان ملل" نگاشت.
