به گزارش روز پنجشنبه ایران اکونومیست از وزارت نیرو، تولید، انتقال و توزیع برق سه فرآیند پیچیده برای روشن شدن یک لامپ در هر خانه است و حالا اینکه هر یک از این فرآیندها برای انجام و به ثمر نشستن چه پروسه عظیمی را طی می‌کند جای خود دارد.
همه اتفاقات از لحظه زدن یک کلید برق شروع می‌شود؛ نور به همه جا می‌تابد و تاریکی شب را به روشنایی مبدل می‌کند. این در حالی است که بسیاری از انسان‌های روی زمین همه روزه از برق استفاده می‌کنند ولی ممکن است اصلا در مورد منشأ ظهور آن تا به حال فکر نکرده باشند.
برای آشنایی با مراحل تولید برق، بهتر است بدانید که این انرژی در نیروگاه‌ها تولید می‌شود. آنها انرژی الکتریکی را از منابع ابتدایی انرژی توسط دستگاه‌های خاص جذب می‌کنند. منابع ابتدایی انرژی‌ها به دو دسته تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر در طبیعت تقسیم می‌شوند. اگر به اطراف خود توجه کنید باد، خورشید، آب و غیره از منابع تجدیدپذیر هستند. از منابع غیرقابل تجدید نیز به زغال سنگ، گاز طبیعی، نفت و غیره اشاره می‌شود.
پس از مرحله پردازش و تبدیل انرژی‌های طبیعی به انرژی الکتریسیته یا برق با استفاده از ابزارها و شیوه‌های انتقال، آن را از نیروگاه‌ها به پست‌ها یا ایستگاه‌های برق ارسال می‌کنند. انتقال که از مراحل تولید برق است به دو صورت زمینی و هوایی با کمک کابل‌ها انجام می‌شود. ترانسفورماتورها در ایستگاه‌های دریافت، وظیفه تأمین ولتاژهای مناسب به منظور مصارف را دارند. ایستگاه‌ها به طور معمول در حومه شهرها یا نزدیکی نیروگاه‌ها و بالاتر از سطح زمین ایجاد می‌شوند.
برق از طریق ایستگاه‌های فرعی به خانه‌ها توزیع می‌شود. این بخش جزئی از مراحل تولید برق به شمار می‌رود. محل زندگی تعیین می‌کند که از کدام ایستگاه، توزیع صورت بگیرد. شرکت توزیع مسئولیت دارد که به درستی برق را به منازل برساند. همچنین این شرکت‌ها موظف هستند در صورت بروز هر مشکلی در کابل‌های انتقال و توزیع آنها را تعمیر کنند.
بی‌تردید آگاهی بخشی درخصوص هزینه‌های هنگفت تولید، انتقال و توزیع برق برای عموم جامعه می‌تواند در مدیریت مصرف این انرژی در بخش‌های مختلف اعم از خانگی، تجاری، تولیدی، اداری، کشاورزی، عمومی و غیره موثر باشد.
تصور عموم بر این است که انرژی برق همیشه برقرار و پایدار خواهد بود و بدون درنظر گرفتن تبعات زیست‌محیطی تولید برق و هزینه‌های بسیاری که دارد فکری برای مصرف بهینه برق نمی‌کنند و این موضوع را جدی نمی‌گیرند.
صرفه‌جویی در مصرف برق به این معنی است که مشترکان در مواقع غیرضروری اقدام به کاهش مصرف برق کنند، این امر می‌تواند با انجام کارهای ساده‌ای نظیر خاموش کردن لامپ هنگام ترک اتاق، قراردادن کلید کولر روی دور کند، تعویض لامپ‌های پرمصرف، ایجاد سایه‌بان برای کولر، عدم استفاده از دستگاه‌های برقی غیرضرور، کاهش مصرف در ساعات ۱۴ تا ۲۱، مدیریت مصرف روشنایی ساختمان‌ها و نیز رعایت دمای آسایش یعنی دمای ۲۴ درجه و غیره تحقق یابد.
کاهش مصرف برق علاوه بر اینکه از تبعات زیست محیطی تولید برق می‌کاهد، موجب کاهش صورتحساب قبوض برق مشترکان می‌شود، ضمن اینکه همه ۳۱ میلیون مشترک برق با مصرف بهینه به صورت پلکانی حائز دریافت پاداش می‌شوند.
در دولت سیزدهم به منظور تامین برق پایدار بخش‌های مختلف و هموار کردن مسیر تولید برای واحدهای صنعتی و تولیدی کشور، فعالیت‌های توسعه‌ای در زمینه تولید برق آغاز شد، به‌طوری‌که کشور طی این سال‌ها موفق به کسب افتخاراتی نظیر طراحی و ساخت قطعات با تکنولوژی بالا، طراحی و ساخت توربین بخار ۸۲.۵ مگاوات جایگزین توربین آمریکایی و غیره شد و نتیجه آن قرار گرفتن ایران در رتبه پانزدهم تولید برق در بین کشورهای جهان است.
همچنین در حوزه انرژی تجدیدپذیر اقداماتی نظیر اجرای طرح احداث ۵۰ هزار نیروگاه تجدیدپذیر پنج کیلوواتی خورشیدی با حمایت از خانواده‌های محروم، احداث کارخانه‌های تولید تجهیزات نیروگاه‌های خورشیدی و بادی و غیره آغاز شد.
این درحالی است که در دولت‌های یازدهم و دوازدهم توجه چندانی به توسعه نیروگاه‌ها نشد و به گفته وزیر نیرو در طول این سال‌ها به طور متوسط سالانه ۱۶۰۰ مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های کشور افزوده شد، درحالی‌که نیاز کشور بیش از این بوده است. بر این اساس خاموشی برق در تابستان‌های متعدد رخ داد. در کنار آن محدودیت‌های مصرفی در بخش‌های مختلف اعم از صنعت، کشاورزی و خانگی اعمال شد.
بر اساس این گزارش، طی سال‌های گذشته به دلیل عدم توسعه ظرفیت‌های تولید برق متناسب با افزایش میزان مصرف، ناترازی و شکاف قابل توجهی میان تولید و مصرف برق به وجود آمد، به گونه‌ای که در سال‌های ۱۴۰۰ و پیش از آن خاموشی‌های برق از اردیبهشت‌ماه آغاز شد و تا پایان شهریورماه ادامه یافت و ابعاد مختلف کار و فعالیت را از بخش خانگی گرفته، تا فعالیت‌های مهم تولیدی و اقتصادی تحت‌الشعاع قرار داد.
کشور در طول تابستان سال ۱۴۰۰ بحران کم‌سابقه کمبود شدید برق و خاموشی‌های گسترده را تجربه کرد و این خاموشی‌ها علاوه بر اینکه اعتراض‌های مردم را در پی داشت، صدای فعالان اقتصادی را نیز درآورد و شوک بزرگی به بخش صنعت تحمیل کرد؛ به‌طوری که مدیران صنایع را مجبور کرد علاوه بر به دوش‌کشیدن بسیاری از مشکلات مالی، نظاره‌گر خسارت‌هایی باشند که به مواد اولیه و تجهیزات تولیدی آنها وارد می‌شود.
این در حالی است که با تدابیری که اندیشیده شد در تابستان سال گذشته نه تنها در بخش خانگی هیچگونه خاموشی رخ نداد، بلکه در این بخش شاهد صرفه‌جویی برق نیز بودیم که مازاد این انرژی به بخش صنعت کشور تزریق و با رشد تولید در این بخش همراه شد. در بخش صنعت از ۶۳۰ هزار واحد صنعتی ۵۸۰ هزار واحد بدون کوچک‌ترین محدودیتی فعالیت خود را ادامه دادند و صنایع بزرگ نیز با استفاده از ظرفیت برق نامحدود شبانه به فعالیت خود ادامه دادند.
علی اکبر محرابیان وزیر نیرو در این باره گفت: با برنامه‌ریزی ۱۰۰ اقدام در تابستان ۱۴۰۱، شاهد رشد قابل توجهی در تامین انرژی بخش‌های خانگی، صنعت و تولید بودیم؛ یکی از مولفه‌های مهم برای عبور از پیک تابستان ۱۴۰۱، همکاری و مشارکت مردم بود که با کاهش مصرف برق در بخش خانگی همراه شد؛ با اقدامات انجام شده در تابستان ۱۴۰۱، هیچگونه خاموشی در بخش خانگی رخ نداد و در بخش‌های دیگر نیز با تزریق میزان قابل توجهی انرژی نتایج خوبی را شاهد بودیم، به طوری‌که در تیر و مرداد سال گذشته تولید صنعت فولاد کشور ۳۰ تا ۶۰ درصد رشد یافت.
فعال شدن تجهیزات سرمایشی و خنک کننده، ۴۳ درصد بار شبکه برق سراسری کشور را افزایش می‌دهد. بر این اساس وزارت نیرو در دولت سیزدهم افزایش ۳۵ هزارمگاواتی زیرساخت‌های نیروگاهی تولید برق را در دستور کار خود قرار داد که سال گذشته ۶۵۰۰ مگاوات آن تحقق یافت و در سال جاری نیز توسعه ۷۷۰۰ مگاوات ظرفیت تولید برق تا پایان دوره اوج بار مصرف در دستور کار قرار دارد.
در چنین شرایطی تداوم برنامه‌ریزی برای مدیریت مصرف در پیک تابستان امسال امری لازم و ضروری به نظر می‌رسید. بر این اساس وزارت نیرو از مهرماه سال گذشته ۱۴۰ برنامه را برای عبور موفق از پیک تابستان سال ۱۴۰۲ برنامه‌ریزی کرد.
توسعه و تعمیرات اساسی نیروگاه‌ها حداکثر تا پایان اردیبهشت امسال، توسعه شبکه‌ها، بسترها و خطوط انتقال، هوشمندسازی شبکه برق به‌ویژه درخصوص مشترکان پرمصرف، بهره‌مندی از روش‌های نوین و آخرین دستاوردهای روز دنیا در مدیریت مصرف، محورهای اصلی ۱۴۰ اقدام را برای تامین برق پایدار در پیک تابستان امسال تشکیل می‌دهد.
در همین زمینه همایون حایری، معاون برق و انرژی وزیر نیرو اظهار داشت: ۳۱ مورد از ۱۴۰ اقدام برنامه‌ریزی شده برای گذر از پیک مصرف تابستان سال‌جاری به اقدامات بخش مدیریت مصرف و تقاضا و ۱۳ مورد به اقدامات ستادی و همکاری مربوط می‌شود؛ به طورکلی ۴۴ برنامه در ارتباط با مدیریت مصرف پیش‌بینی شده است.
وی همچنین در این باره می‌افزاید: چنانچه در بخش مصرف ۱۰۰۰ مگاوات صرفه‌جویی صورت گیرد، معادل بیش از ۱۵۰۰ مگاوات نیروگاه در بخش تولید صرفه‌جویی می‌شود، در این بین سوختی که در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود، هزینه‌های شبکه‌های انتقال برق از سمت تولید به مصرف، تجهیزات شبکه‌های انتقال، شبکه‌های فوق توزیع و غیره جایگاه ویژه خود را دارند؛ به عبارت دیگر ۱۰۰۰ مگاوات نیروگاه مجازی در بخش مصرف بدون مصرف سوخت و هزینه‌های جاری می‌تواند با ارزش افزوده ویژه‌ای همراه باشد.
ویژگی طرح پاداش مدیریت مصرف در سال جاری
اما امسال در کنار همه تدابیری که برای عبور موفق از پیک تابستان اندیشیده شد، جذابیت بیشتری برای طرح پاداش صرفه‌جویی برای مشترکان برق در سراسر کشور در نظر گرفته شد.
بر اساس این گزارش، سال گذشته در بخش مدیریت مصرف برق، طرح‌های پاداش صرفه‌جویی به صورت محدود اجرایی و با مشارکت و استقبال گسترده مردم رو به رو شد. به‌گونه‌ای که قبوض برق هشت میلیون مشترک رایگان شد و یا در سامانه بستانکار شدند، این تعداد ۴۰ درصد مشترکان صنعت برق کشور را شامل می‌شوند و رقمی بالغ بر ۱۳۵۰ میلیارد تومان پاداش صرفه‌جویی را به خود اختصاص دادند. دستاورد اجرای این طرح ۳.۵ درصد کاهش مصرف برق در بخش خانگی کشور بود.
میزان پاداش در نظر گرفته شده بسته به میزان مصرف برق متفاوت است. کسانی که در زیر الگو میزان مصرف خود را کاهش دهند تا ۲۰۰۰ تومان یعنی تا ۲۰ برابر تعرفه خرید برق مشمول پاداش می‌شوند، اما هر چه میزان مصرف بیشتر باشد رقم پاداش هر کیلووات ساعت برق نیز کمتر می‌شود. این پاداش‌ها در قبض برق مشترکان درج می‌شود و آنها برای دوره‌های بعدی بستانکار خواهند شد.
طرح پاداش مصرف صرفه‌جویی برق در سال گذشته تنها برای مشترکان دارای مصرف زیر الگو اجرایی شد، اما امسال همه مشترکان می‌توانند مشمول این پاداش‌ها شوند و به میزانی که نسبت به سال گذشته مصرف برق خود را کاهش دهند، پاداش دریافت خواهند کرد که این از ویژگی‌ها و امتیازات طرح نسبت به سال گذشته است.
مصطفی رجبی‌مشهدی سخنگوی صنعت برق در این باره گفت: این طرح به مدت چهار ماه از ابتدای خرداد تا پایان شهریور اجرا خواهد شد و همه مشترکان خانگی را که مصرف خود را کاهش می‌دهند در بر می‌گیرد، این در حالی است که پاداش صرفه‌جویی سال گذشته فقط به مشترکانی که مصرف زیر الگو داشتند تعلق می‌گرفت.
وی همچنین می‌افزاید که نرخ پاداش کاهش مصرف در سال گذشته به ازای هر کیلووات ساعت ۵۰۰ تومان در نظر گرفته شده بود و به هر میزان کاهش مصرف از الگوی تعیین شده کمتر شود، نرخ پاداش افزایش می‌یابد و تا ۲۰۰۰ تومان به ازای هر کیلووات ساعت قابل افزایش است.
در چنین شرایطی با درنظر گرفتن تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت افزایش بهره‌وری در حوزه آب و انرژی، امروز بیش از ۳۱ میلیون مشترک خانگی کشور می‌توانند با کاهش مصرف خود نسبت به سال گذشته در ساختن نیروگاه مجازی سهیم شوند و سود ساخت این نیروگاه را در قبوض برق خود مشاهده کنند و همانطور که در سال گذشته ۴۰ درصد مشترکان مشمول دریافت پاداش صرفه‌جویی شدند امسال با مشارکت بیشتر این عدد فزونی یابد و به مراتب سهم بخش تولید و صنعت کشور از انرژی برای «مهار تورم و رشد تولید» افزایش یابد.
