به گزارش ایران اکونومیست، مسجدالاقصی یکی از شناخته شده‌ترین بناهای بخش قدیمی اورشلیم است که برای مسیحیان، یهودیان و مسلمانان، مقدس است. اصطلاح «مسجدالاقصی» بیشتر برای کل میدانی که مسجد و قبه‌الصخره در آن قرار دارد استفاده می‌شود، اگرچه این میدان به طور رسمی به عنوان «حرم‌الشریف» هم شناخته می‌شود.
یک تصور غلط، اما رایج درباره مسجدالاقصی این است که آن را با قبه طلایی الصخره اشتباه می‌گیرند. در واقع، مسجدالاقصی یک مجموعه زیارتگاهی است که اهمیت آن برگرفته از سنگ بنایش است که در قلب آن قرار گرفته است. مسجدالاقصی سومین مکان مقدس پس از مکه و مدینه است، که مسلمانان در آن عبادت می‌کنند.
مسجدالاقصی یا به زبان ساده «الاقصی» به معنای «دورترین مسجد» یا «دورترین حرم» است و به مسجد گنبدی سربی در محوطه مقدس «حرم شریف» یا «حصار شریف» اطلاق می‌شود. در اصل، اعتقاد بر این است که اصطلاح "دورترین مکان مقدس" به اورشلیم به عنوان یک کل اشاره دارد. این محوطه شامل گنبدِ صخره، چهار مناره، دروازه‌های تاریخی محوطه و خود مسجد است. تمام این سازه‌ها روی تپه‌ای بنا شده است که یهودیان آن را «کوه معبد» می‌خوانند.
سنگ بنای مسجد را خلیفه اموی در سال ۶۶۱ میلادی پس از تصرف شهر گذاشت. نمازخانه اصلی مسجدالاقصی و قبه الصخره، در نزدیکی مرکز تپه در سال ۶۹۲ میلادی (در برخی منابع، سال ۷۰۵ میلادی آمده است) تکمیل شد و به این ترتیب یکی از قدیمی‌ترین بناهای اسلامی موجود در جهان ساخته شد. هرچند به اعتقاد یهودیان این مکان پرستشگاه اورشیلم و معبد سلیمان بوده و مقدس‌ترین مکان مذهبی پیروان یهودیت به شمار می‌آید.
این بنا در قرون بعدی، چندین بار بر اثر زلزله ویران شد و در سال ۱۹۶۹ میلادی در یک حملۀ آتش‌سوزی بخشی از نمازخانه و منبری که به قرن دوازدهم میلادی تعلق داشت، تخریب شد.
منبری که در آتش‌سوزی ۱۹۶۹ تخریب شداین مسجد و مجموعه حرم شریف در حمله ۱۹۶۷ رژیم اسرائیل به کرانه باختری، تصرف شد و از آن زمان در اشغال است.
پرونده شهر باستانی اورشلیم و مسجدالاقصی در سال ۱۹۸۰ به پیشنهاد اردن به یونسکو فرستاده شد که با توجه به اِشغال این محوطه و تهدیدهایی که درباره مالکیت، حفاظت و حفظ هویت آن وجود دارد، یونسکو، اورشلیم و مجموعه بناهای تاریخی آن، از جمله مسجدالاقصی را از سال ۱۹۸۲ تا کنون در فهرست «میراث جهانی درخطر» قرار داد.
در پاییز ۲۰۱۶، یونسکو قطعنامه فلسطین اشغالی را تصویب کرد که در آن تشدید تجاوزات و اقدامات غیرقانونی اسرائیل را محکوم کرد و خواستار بازگرداندن دسترسی مسلمانان به اماکن مقدس از جمله مسجدالاقصی شد و از اسرائیل خواست به وضعیت تاریخی موجود احترام بگذارد و همچنین این رژیم را به دلیل "خودداری مداوم از اجازه دادن به کارشناسان یونسکو برای دسترسی به اماکن مقدس اورشلیم برای تعیین وضعیت حفاظتی آن‌ها" مورد انتقاد قرار داد. پس از آن، رژیم اسرائیل قطعنامه یونسکو را محکوم و تمامی روابط خود را با یونسکو قطع کرد و در سال ۲۰۱۷ به همراه ایالات متحده امریکا اعلام کردند به بهانه "تعصبات ضد اسرائیلی یونسکو" از این سازمان فرهنگی بین‌المللی خارج می‌شوند و سپس، حمایت‌های مالی خود را از یونسکو قطع کردند.
در سال ۲۰۲۰ نیز گزارش مشترکی توسط کشورهای اردن و فلسطین به مرکز میراث جهانی یونسکو ارائه شد که درباره «مسجد الاقصی» (حرم شریف) و اطراف آن، نگرانی‌هایی را بیان کرد، از جمله افزایش نفوذ بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸، ناهماهنگی با اوقاف اردن، محدودیت‌های دسترسی، جلوگیری از حفاظت، نوسازی، بستن ساختمان‌ها و آسیب رساندن به ساختار و مبلمان مسجدالاقصی.
این گزارش به‌روزرسانی‌هایی درباره حفاری‌ها و تونل‌سازی در اطراف مسجد الاقصی ارائه می‌کند که عمدتاً بر اقدامات زیرزمینی در منطقه بین «سیلوان» و «دیوار غربی» متمرکز است. بر اساس این گزارش، کاوش‌ها بر کاخ‌های اموی در جنوب مسجد الاقصی، منطقه باب‌العمود /دروازه دمشق در داخل ملک و همچنین محوطه ساختمان قشلا و همچنین محوطه‌های ساختمان قشلا تأثیر گذاشته است.
این گزارش همچنین اطلاعاتی درباره دگرگونی‌ها و تغییرات در خیابان‌ها، مکان‌ها و ساختمان‌ها، و پروژه‌های توریستی که برنامه‌ریزی شده یا در دست اجرا هستند، از جمله پروژه تله‌کابین، تخریب‌ها، و پروژه‌های ساخت‌وساز، ارائه می‌کند.
یونسکو همچنین در سال ۲۰۱۹ نامه‌های متعددی از هیأت‌های دائمی اردن و فلسطین، ایکوموس فلسطین، گروه عرب در یونسکو، سازمان همکاری اسلامی و سازمان آموزشی، فرهنگی و علمی اتحادیه عرب درباره حفاری‌ها و پروژه‌های تونل‌زنی که می‌توانند بر یکپارچگی دارایی میراث جهانی شهر قدیمی اورشلیم و دیوارهای آن اثر بگذارد، دریافت کرده است و از رژیم اسرائیل خواسته بود در این‌باره اطلاعات و توضیحات بدهد.
هیأت‌های دائمی اردن و فلسطین در یونسکو در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ نیز بار دیگر در نامه‌هایی، نگرانی خود را درباره پیشرفت‌های مربوط به ساخت تله کابین، نصب داربست‌ها و حفاری‌های در حال انجام در ملک، طرح‌هایی برای ساخت‌وساز یک آسانسور و یک تونل منتهی به مسجدالاقصی (حرم شریف) و گزارش تخریب پلکان تاریخی و دیوارهای قبرستان اسلامی یوسفیه که در مجاورت ملک واقع شده است، به اطلاع یونسکو رساندند.
علاوه بر این، هیأت دائمی فلسطین در یونسکو سال ۲۰۲۰ نگرانی‌های خود را درباره طرح‌هایی برای نصب چرخ و فلک مشرف به شهر قدیمی اورشلیم و دیوارهای آن ابراز کرد که دبیرخانه یونسکو از اسرائیل پیگیری کرد تا اطلاعات و توضیحات بدهد که در ادامه و مستند به گزارشی که در وب‌سایت یونسکو منتشر شده است، به منظور حفاظت از اموال میراث جهانی، طرح‌های آزمایشی برای پروژه دسترسی به شهر قدیمی اورشلیم از طریق راه‌آهن به حالت تعلیق درآمد.
یونسکو همچنین در ماه مه ۲۰۲۱، نامه‌هایی از رئیس گروه عرب و هیأت دائمی فلسطین در یونسکو دریافت کرده که نگرانی‌هایی را درباره وضعیت بیت‌المقدس شرقی، از جمله مسجدالاقصی یادآوری کرده است.
علاوه‌بر این گزارش‌ها، برخی منابع به سرقت‌های پی‌درپی آثار باستانی از محوطه مسجدالاقصی توسط رژیم اسرائیل اشاره کرده‌اند. در سال ۲۰۰۹ گزارش شده که رژیم اسرائیل سنگی را از قسمت جنوبی مسجدالاقصی، «قصر الاماره» به سرقت برده و آن را به محوطه کنیست در محله صهیونیست‌ها انتقال داده است.
سنگی که سال ۲۰۰۹ از محوطه مسجدالاقصی سرقت شد
