کیومرث پوراحمد و یک ماجراجویی عجیب/ حق من بدن من

با افزایش مرگ و میر به سبک خودکشی  در میان چهره های سرشناس در ایران ، واژه های جدیدی نیز در این دایره به گوش می رسد. واژه هایی که این شیوه خداحافظی با زندگی را نوعی اقدام جسورانه دانسته و پایان دادن به زندگی مادی را حق مسلم هر فرد می خوانند.

به گزارش ایران اکونومیست، کلماتی مانند «مرگ خودخواسته»، «وداع شیرین» یا «حق من بدن من» ، تعابیری جدید در ستایش و به نوعی قهرمان پروری نوین در برابر کسانی است که دست به خودکشی می زنند را در این چند روز و پس از وداع کیومرث پور احمد کارگردان فقید و محبوب ایران در میان رسانه ها و چهره های نزدیک به او شنیده می شود.

حال جدای اینکه این نوع حرکت و واژه پردازی برای افرادی که دست به این عمل می زنند درست یا نادرست است با کمی تامل بایستی ریشه یابی های اساسی در این مقوله صورت گیرد و با پیدا کردن شکاف های موجود که دلیل وقوع خودکشی می شود ، جامعه را نیز با آگاهی بیشتر برای مواجهه با این دسته اعمال روبرو کرد. خیلی از مردم جهان و حتی روانشناسان و کارشناسان حوزه اجتماعی تعیین مرگ به دست افراد را نوعی انتخاب و حق طبیعی هر کس می دانند در حالی تعدادی نیز همانطور که تولد را دست افراد و یک تصمیم شخصی نمی دانند، مرگ را نیز در کفه تزاروی تصمیمات غیر ارادی قرار داده و افراد جامعه را به پرهیز از این کار سوق می دهند.

اما نکته ای که در حال حاضر باید بیشتر مورد توجه قرارگیرد، ریشه یابی چرایی متداول شدن خودکشی در میان چهره های سرشناس است که در چندسال اخیر در کشورمان افزایش پیدا کرده است. گرچه این آمار امکان دارد در میان مردم عام ایران بسیار بیشتر و در مقایسه با جهان بسیار کمتر باشد ولی موضوعی که باعث ترس جامعه شناسان و سیاستمداران می شود، الگو بودن چهره های معروف در یک جامعه و رفتن راه آنها توسط طرفداران آنهاست.

خودکشی نشانه شجاعت نیست

اطلاعیه موجز انجمن روانپزشکان ایران پس از مرگ کیومرث پور احمد و اتفاقات پس از آن  به نوعی شامل همه جزئیاتی است که می‌شد از آن انتظار داشت. بخشی از این بیانیه درست همان چیزی است که دیگر جامعه‌پژوهان هم به آن اشاره داشتند  و البته ارجاعات بسیاری به آن داده می‌شود. در بخشی از این اطلاعیه آمده است «از قربانی خودکشی نباید قهرمان ساخت. خودکشی را نباید دراماتیزه کرد.» این درست همان چیزی است که حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری ایران در گفتگویش با فردا به آن اشاره دارد و البته معنای آن را بسط می‌دهد. او به فردا می‌گوید «اولین و مهم‌ترین پیامد قهرمان‌ جلوه دادن فردی که خودکشی کرده است معطوف به افرادی است که در جامعه به نوعی با یک نوع تردید در رابطه با این موضوع رو به رو بوده‌اند و وقتی می‌بینند چنین پاسداشت و تعریفی از این کنش او در رابطه مرگش صورت گرفته به نوعی این تردید را با تصمیم به این موضوع قطعی می‌کنند.» نکته مورد اشاره حسن موسوی چلک از جایی مهم است که بدانیم به پیوست این اتفاق خیلی زود آمار هولناک و عجیبی هم از سوی معاون سازمان بهزیستی اعلام شد. طی این آمار گفته شد «بهزیستی به 7 میلیون نفر برای پیشگیری از خودکشی مشاوره داده است.» هر چند همین دیروز ساطمان بهزیستی طی انتشار اطلاعیه‌ای داده‌های عنوان شده از سوی معاونت این سازمان را تکذیب کرد.

حسن موسوی چلک معتقد است مولفه شهرت در بازتاب این اتفاق در جامعه می‌تواند به نوعی تشویق افرادی باشد که دچار اختلالات روانی هستند. او می‌گوید«به لحاظ آسیب‌های اجتماعی و البته اختلالات روانی در جامعه ایرانی نسبت به خودمان جایگاه مناسبی نداریم، وقتی فرد مشهوری در یک جامعه شهری تصمیم به چنین اتفاقی می‌گیرد نوع بازتاب آن می‌تواند به تشدید این اختلالات روانی بینجامد.» اما وضعیت جامعه ایران در برابر آمارهای جهانی کجاست؟ حسن موسوی چلک می‌گوید « متوسط خودکشی افراد  در جهان به ویژه کشورهای غربی حدود 15 نفر در 100 هزار نفر است در حالی که این آمار در ایران کنونی به 7.2 نفر در هر 100 هزار نفر می‌رسد.» جالب اینکه در میانه تکذیبیه دیروز سازمان بهزیستی هم می‌توان به داده‌هایی از سوی این سازمان دست یافت. در این تکذیبیه اشاره شده است آمار خودکشی در جهان در حالی 10 نفر در 100 هزار نفر است که این آمار در ایران «به مراتب پایین‌تر» است. اما مراد از «به مراتب پایین‌تر » چیست؟ حسین موسوی چلک می‌گوید « این آمار در ایران در حالی در حال حاضر به 7.2 نفر در هر 100 هزار نفر رسیده است که بدانیم 10 سال پیش این آمار 5 نفر در 100 هزار نفر بوده است!» به این معنا که هر چند ایران در فهرست این آمارها پایین‌تر از میانگین جهانی قرار دادر اما نکته هشدارآمیز این است که بدانیم در یک دهه گذشته این آمار شیب افزایشی معناداری داشته است.

روایت‌های عجیب از یک مرگ

این کارشناس رسانه هم ارجاع قابل توجهی به بیانیه انجمن روانپزشکان دارد البته که روایت او از این اتفاق هم شنیدنی است، بیژن مقدم به می‌گوید « قهرمان جلوه دادن این حرکت به نوعی آن را تبدیل به یک الگوی رفتاری می‌کند. به ویژه آنکه فرد مورد نظر در این میانه از شهرت قابل توجهی هم برخوردار بوده است. ضمن اینکه تغییر نام برای این اتفاق به ترکیباتی همچون «مرگ خودخواسته» به نوعی موجه جلوه دادن این اقدام است، به این معنا که این تحریف نام  چه بسا به تکرار بیشتر افراد از این اقدام بینجامد.» در این میان روایت‌های مختلفی هم پیرامون این اتفاق شکل گرفت. روایت‌هایی که خیلی زود در عطش پیش آمده مخاطبان برای آگاهی بیشتر از چرایی آن توانست حتی به نوعی به روایت غالب تبدیل شود. بیژن مقدم در این باره به فردا می‌گوید « نکته دیگر در رابطه با شناسایی دلایل این اقدام است، آن هم در شرایطی که در همین فاصله کوتاه خوانش‌های روایی متعددی از چرایی این اتفاق عنوان شده است، از منسوب کردن آن به دلایل سیاسی گرفته تا ناامیدی یا مشکلاتی که او با جریان ساخت فیلم در سینمای ایران داشته است! این در حالی است که از حرف‌های نزدیکان و بازمانده‌های او می‌توان متوجه شد که برای آینده نزدیک حتی برنامه‌ریزی‌هایی صورت داده بوده است که همین نشان می‌دهد تصمیم به مرگ این فرد به نوعی ناگهانی بوده است.»