اتحادی که بزرگترین اقتصاد جهان را به چالش کشاند

اقتصاددانان دو دلیل اصلی را برای چرایی رخداد پدیده رکود تورمی اعلام می کنند:

1- رکود تورمی می تواند ناشی ازافزایش در قیمت مواد اولیه باشد که منجر به کاهش در تولید می شود . به این رخداد شوک عرضه می گویند .  مثلاً افزایش قیمت نفت برای کشور های وارد کننده نفت هزینه تولید آن ها را بالا می برد. این چنین شوک هایی منجر به افزایش سطح قیمت ها شده و تولید را برای تولید کنندگان پر هزینه می سازد.

2- رکود و تورم هر دو ناشی از سیاست های نادرست  کلان اقتصادی  شکل می گیرد. برای مثال، اگر بانک مرکزی اجازه دهد که حجم نقدینگی با افزایش انتشار پول افزایش یابد از سوی دیگر دولت نیز با وضع قوانین دست و پا گیر و محدود کننده در بازار کالا و نیروی کار مداخله کند هر دوی این عوامل منجر به ایجاد رکود تورمی می گردد. 

هر دو عامل موثر در ایجاد پدیده رکود تورمی ریشه اصلی ایجاد رکود تورمی دهه 1970 است به طوریکه در این مدت شاهد افزایش شدید قیمت نفت  بودیم این وضعیت با سیاست های انبساطی پولی بانک مرکزی به منظور مقابله با رکود آن سالهای آمریکا منجر به ایجاد مارپیچ دستمزد- تورم  گردید ( مارپیچ دستمزد تورم وضعیتی است که به دلیل سیاست های انبساطی پولی  قیمت ها افزایش می یابد و نیروی کار دستمزد بیش تری را برای جبران کاهش قدرت خرید خود در خواست می کند  که نتیجه آن افزایش مجدد تورم است.

بحران نفتی دهه 1970 در حقیقت از سال 1973 ایجاد شد. این بحران منجر شد تا همگان به تاثیر غیر قابل تصور تغییرات قیمت نفت در یک اقتصاد، بیش از پیش پی ببرند. جهان هر روز نفت بیش تری برای تحرک و رشد اقتصادی می خواست  به طوریکه حتی حاضر به پرداخت مبالغ هنگفتی برای خرید نفت شد.

بحران نفتی دهه 1970 از آن جا شکل می گیرد که OPEC قیمت نفت را 4 برابر افزایش داد. این افزایش قیمت با هزینه های فوق العاده زیاد جنگ ویتنام همراه بود که منجر به شکل  گیری پدیده رکود تورمی در آمریکا شد. 

نکته قابل توجه این است که  تاثیر اتفاقات و رخدادهای  خاورمیانه  چه قدر بر زندگی آمریکایی ها موثر است، کشور های خاورمیانه تصمیم به افزایش قیمت نفت گرفتند. در اکتبر 1973 OPEC از صادرات نفت به آمریکا و سایر کشور های غربی جلوگیری کرد این تصمیم از آنجا اتخاذ شده بود که این کشور ها خواستند آمریکا را برای حمایت های همه جانبه اش از اسرائیل تنبیه کنند. نتیجه این اقدام مشترک چهار برابر شدن قیمت بنزین از 25 سنت به بالاتر از بالاتر از یک دلار تنها در چند ماه بود.

نتیجه این حرکت کشور های خاورمیانه آنقدر برای آمریکا مضر بود که انجمن خودرو سازان آمریکا اعلام کرد که چیزی حدود 20 درصد از پمپ بنزین ها برای هفته هیچ بنزینی نداشتند. مجموع مصرف نفت آمریکا 20 درصد کاهش یافت و خانه هایی که از این پس ساخته می شدند از گاز  به جای نفت استفاده می کردند. تاثیرات این اتفاقات آن قدر بر اقتصاد آمریکا موثر بود که دولت آمریکا همراه با کنگره اقدام به وضع قوانین جدیدی چون محدودیت سرعت 55 مایل بر ساعت در بزرگراه ها برای جلوگیری از مصرف بیش از اندازه سوخت کرد. تخفیف های مالیاتی برای کسانی که از روش های انرژی جایگزین نفت استفاده می کردند ایجاد شد مثلاً استفاده از انرژی باد و خورشید. این اتفاقات در زمان ریاست جمهوری نیکسون رخ داد در این زمان بود که نیکسون به وزارت دفاع آمریکا دستور داد تا مخازن بزرگ ذخیره نفت ایحاد کنند تا در مواقع لزوم برای جلوگیری از آشوب و درگیری شهروندان استفاده گردد.  این اقدامات از مجموعه اقداماتی بود که نیکسون برای مقابله با این و ضعیت بحرانی اتخاذ کرده بود.

اگرچه  این وضعیت بحرانی بعد از سال 1973 تغییر یافت منتهی همچنان OPEC  قیمت نفت ارسالی به غرب را بالا نگه داشت. این وضعیت منجر به ایجاد گفتمان جدیدی در فضای سیاسی و ارتباط بین اللمل جهان شد. این پیروزی اقتصادی و سیاسی بزرگی برای کشورهای خاورمیانه علیه کشور های غربی به شمار می آمد. این کشور ها متوجه شدند که منابع انرژی آنها سلاحی ارزشمند برای مقابله با سیاست های غرب است که می توانند در تنش های اقتصادی و سیاسی از این حربه استفاده کنند. این افزایش قیمت انرژی نه تنها اقتصادهای  بزرگ کشور های غربی بلکه کل اقتصاد جهان را به چالشی بزرگ کشاند به طوری که جیمی کارتر وضعیت نفت در دهه 70 را جنگی روانی برابر با جنگ واقعی خواند.

از آن پس دیگر قیمت کالا ها و مواد اولیه به آن شدت برای کشور های غربی افزایش نیافت این شرایط مهمترین نقطه ضعف غرب را آشکار ساخت.

  *ایمان پیراینده