به گزارش ایران اکونومیست، مکانیزاسیون و ادوات کشاورزی یکی از چالش‌های مهم بخش کشاورزی است. فناوری نوین و دانش بنیان‌ها کمترین تأثیر را در بخش مکانیزاسیون بخش کشت و کار داشته است. برخی کارشناسان این حوزه معتقدند اراضی خرد و خلأ الگوی کشت درست سبب شده تا کمترین پیشرفت در بخش فناوری ادوات کشاورزی محقق شود. محمدجواد شریفی، کارشناس مکانیزاسیون بخش کشاورزی در این باره به مهر گفت: سیستم یکپارچه‌سازی اراضی دارای اهمیت فراوان به لحاظ اقتصادی و کشاورزی است. این راهبرد می‌تواند استفاده بهینه از نهاده‌های تولید را موجب شود.
وی افزود: یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی توسعه کشاورزی در مناطق روستایی، عدم استفاده بهینه از عوامل تولید به‌ویژه زمین و آب است که با مسئله خرد بودن و پراکندگی اراضی متعلق به هر یک از بهره‌برداران ارتباط مستقیم دارد.
وی تاکید کرد: در کشورهای مختلف برای حل این چالش از سیاست‌های یکپارچه سازی اراضی به عنوان یک راه‌حل منطقی و قابل اجرا استفاده شده است.
این کارشناس بخش مکانیزاسیون کشاورزی ادامه داد: هدف از یکپارچه سازی اراضی کشاورزی افزایش بهره‌وری است. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که تفاوت معناداری در دوره قبل و بعد از اجرای طرح در تعداد قطعات اراضی هر بهره‌بردار، سطح زیر کشت و همچنین عملکرد گندم و جو، مساحت تحت پوشش آبیاری تحت فشار، هزینه استفاده از ماشین آلات برای شخم، کرت بندی، مرزکشی، نهرکشی و فاروزنی، هزینه آماده سازی زمین، هزینه‌های کاشت، میزان استفاده از ماشین آلات برای کودپاشی و بذرپاشی، میزان استفاده از ماشین آلات در برداشت، میزان استفاده از ماشین آلات در حمل محصول، میزان استفاده از سموم، میزان استفاده از کارگر و همچنین میزان مصرف آب به‌وجود آمده و این امر توانسته است تغییرات مهمی در بهره‌وری عوامل تولید ایجاد کند.
شریفی افزود: نتایج نشان دادند که به کارگیری روش‌های مهندسی زراعی، مکانیزاسیون و یکپارچه سازی اراضی در کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمد بهره‌برداران تأثیر مثبت و معنی‌داری داشته است، از این رو پیشنهاد می‌شود راهبرد در برنامه ریزی و سیاست‌گذاری در بخش کشاورزی مورد توجه جدی قرار گیرد.
ادبیات اقتصاد توسعه کشاورزی
این کارشناس حوزه مکانیزاسیون کشاورزی با بیان اینکه استراتژی یکپارچه‌سازی اراضی دارای اهمیت فراوان به لحاظ اقتصادی است، گفت: این راهبرد می‌تواند استفاده بهینه از نهاده‌های تولید را موجب شود.
شریفی یادآور شد: در بررسی ادبیات اقتصاد توسعه کشاورزی مشخص می‌شود که هم به لحاظ نظری و هم مطالعات تجربی، یک رابطه منفی بین اندازه مزرعه و کارایی تولید کشاورزی وجود دارد. از این رو، پیش بینی می‌شود که با اجرای طرح‌های یکپارچه سازی اراضی زراعی کشاورزی، کارایی تولید به طور ملموسی کاهش یابد؛ اما برخی از مطالعات انجام شده در کشورهای در حال توسعه نشان می‌دهد که یکپارچه سازی اراضی و افزایش اندازه مزارع سبب افزایش تولید و بهبود امنیت غذایی شده است.
وی گفت: با توجه به ناسازگاری یافته‌های مختلف با پیش بینی نظری، تلاش شده است تا با تفکیک مفهوم کارایی از بهره وری تأثیر طرح یکپارچه سازی اراضی کشاورزی در ایجاد شرایط مطلوب‌تر مورد بررسی قرار بگیرد نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که با اجرای طرح یکپارچه سازی اراضی، اگرچه کارایی فنی تولید به طور معناداری کاهش می‌یابد؛ اما به علت وجود صرفه‌های ناشی از مقیاس، بهره وری کل عوامل تولید افزایشی است.
شریفی عنوان کرد: پیش بینی می‌شود با افزایش مقیاس تولید و از بین رفتن این صرفه‌ها موفقیت این طرح به پایان برسد بنابراین توصیه می‌شود که طرح‌های یکپارچه سازی اراضی زراعی همراه با اقداماتی مؤثر برای افزایش کارایی فنی تولید اجرا شوند تا علاوه بر افزایش بلندمدت مقدار تولید، سبب صرفه جویی هرچه بیشتر در مصرف نهاده‌های کشاورزی نیز شود.
این کارشناس بخش کشاورزی با بیان اینکه خرد بودن اراضی کشاورزی عدم وجود راه‌های ارتباطی بین مزارع، آبیاری و زهکشی نامناسب و… مشکلات عمده‌ای بر سر راه تولید محصولات کشاورزی است، گفت: برای افزایش تولید و مکانیزه کردن آن و افزایش بهره وری سعی بر یکپارچه سازی اراضی کشاورزی می‌شود.
اثرات یکپارچه سازی
شریفی درباره اثرات یکپارچه سازی به چند نکته اشاره کرد و گفت: امکان به کارگیری ماشین آلات کشاورزی جدید کاهش برخی از هزینه‌های جاری در مراحل مختلف کشت محصولات مختلف و نیز بالا رفتن عملکرد محصولات و راندمان تولید در واحد سطح اصلاح روش‌های کاشت، داشت، برداشت و در نتیجه برنامه‌های ترویجی دارد و پس از یکپارچه سازی اراضی درآمد خالص محصولات افزایش یافته و اجرای طرح یکپارچه سازی اراضی کشاورزی هزینه‌ای تولید محصولات را کاهش می‌دهد.
وی افزود: کاهش میزان مصرف آب با امکان اجرای سیستم‌های آبیاری پیشرفته و قطره‌ای و هزینه‌های سرمایه گذاری مطلوب و بهینه در این روش شدنی خواهد بود.
وی تاکید کرد: با اجرای طرح یکپارچه سازی اراضی نه تنها در زمینه فیزیکی تحول مطلوبی صورت گرفته مانند وسعت قطعات، حذف راه‌های اضافی، تسطیح اراضی، حذف جوی‌های اضافه که منتج به صرفه جویی هایی در زمان رسیدگی به کشت محصولات خواهد داشت، با اجرای این روش وسعت بهره برداری امکان سرمایه گذاری روی زمین همراه با راندمان محصولات فرصت‌های شغلی را نیز افزایش خواهد داد.
نتایج تحقیقات
شریفی در ادامه سخنان خود تصریح کرد: نتایج تحقیقات نشان می‌دهد متغیرهای میزان درآمد، مالکیت ماشین‌های کشاورزی، داشتن شغل غیرکشاورزی، فاصله بین قطعات، سطح تحصیلات، شرکت در کلاس‌های ترویجی و داشتن آگاهی نسبت به مزایای طرح تأثیر مثبت و معنی‌داری بر پذیرش طرح یکپارچه سازی اراضی از سوی گندمکاران دارد و در مقابل متغیرهایی همچون میزان تجربه کشاورزان، تعداد قطعات، میزان وام دریافتی و تعداد اعضای خانوار دارای اثر منفی بر احتمال پذیرش این طرح هستند.
وی افزود: همچنین این فرآیند بر کاهش اعداد قطعات بین افزایش سطح زیر کشت و راندمان محصولات، کاهش میزان آب مصرفی، افزایش بهره وری ماشین آلات و عملکرد آنها و بهینه سازی سیستم مکانیزاسیون و نیز امکان برنامه ریزی در سطح کلان و کاهش میزان استهلاک ماشین آلات و در نهایت افزایش درآمد کشاورزان تأثیر مستقیم دارد. پس در نتیجه بین یکپارچه سازی اراضی کشاورزی و مکانیزه شدن آنها و عملکرد محصولات کشاورزی تأثیر مستقیم دارد.
