به گزارش ایران اکونومیست از بیرجند ، اگر خراسان جنوبی را برای سفرهای نوروزی خود انتخاب کرده‌اید، به شما برای این انتخاب تبریک می‌گوییم چرا که استانی را انتخاب کرده‌اید که با سفر به هر کدام از شهرستان‌های این استان گویی گذری به عمق تاریخ خواهید داشت.
یکی از این شهرستان‌های چهار فصل و زیبا شهرستان سربیشه است. این شهرستان جاذبه‌های زیبای طبیعی و خدادادی زیادی را در دل خود جای داده که در این گزارش تلاش داریم به بخشی از جاذبه‌های این شهرستان بپردازیم.
از بیرجند به سمت مود که می‌رویم، روستای زیبا و ییلاقی 'کاهی' با معماری جالب و درختان سربه فلک کشیده و آب گوارایی که دارد ما را برای ساعتی هم که شده به توقف وا می‌دارد، بر بلندای روستا بقعه زیارتی بی بی زینب خاتون از دور نمایان است و از آن بالاست که تمام روستا را از نظر می‌گذرانی و زیبایی‌ها را دوچندان می‌بینیم.
پس از اندکی استراحت راهی سرزمین رنگ‌ها می‌شویم، روستای 'چنشت' یکی از 7 روستای شگفت انگیز کشور به لحاظ نوع معماری، فرهنگ، اجرای مراسم مختلف و نوع پوشش است که با حضور در اقامتگاه بوم گردی می‌توانی خستگی راه سفر را با استراحتی یک شبه کم کنی و اگر بخت یاری کند میهمان مراسم متفاوت روستا باشی.
'چنشت' یکی از روستاهای هدف گردشگری در خراسان جنوبی بوده که از توابع شهرستان سربیشه و در داخل ارتفاعات جنوب شهر بیرجند واقع شده و کلکسیونی از انواع جاذبه‌های گردشگری را در خود جای داده است.
روستای 'چنشت علاوه' بر داشتن آثار تاریخی دارای مردمی با فرهنگ متفاوت و ویژه بوده که گردشگران را از نقاط دور و نزدیک جذب و شیفته خود می‌کند.
روستای چنشت در ادوار گذشته تار یخی جزو دهستان نهارجان بوده و در حال حاضر از توابع شهرستان سربیشه و دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است.
روستای 'چنشت' به دلیل داشتن چندین رودخانه که از کنار آن می‌گذشته است و باغات این منطقه را سیراب می‌نموده در قدیم به چند شط معروف بوده که به مرور زمان به 'چن‌شط ' و ' چنشت' و بالاخره به 'چنشت' تبدیل شده است.
نقل قول دیگری که در مورد وجه تسمیه چنشت وجود دارد چنین است که چنشت بر وزن بهشت است که در گذشته به دلیل خوش آب و هوا بودن و داشتن میوه‌های فراوان و رودخانه‌های متعدد که از زیر درختان می‌گذشته و شباهت این منطقه به بهشت، گروهی دامدار این نقطه را به عنوان محل زندگی خود انتخاب کرده و نام این منطقه را بهشت می‌گذارند که بعدها بر اثر گذر زمان به چنشت تغییر نام می‌دهد.
برای معرفی مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری روستای چنشت می‌توان به غار چهل‌چاه، غاز چنشت، مزار سید حامد علوی، بافت تاریخی این روستا، مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی زیبا اشاره کرد.
لباس مردم روستای چنشت از نوع ویژه‌ای بوده که کمتر در نقاط دیگر خراسان جنوبی یافت می‌شود. البته لباس مردان در چند سال اخیر به لباس سایر مردم منطقه شبیه شده اما بزرگان و پیران از لباس دیگری که شامل یک پالتوی بلند که تمام بدن را می‌پوشد و شال سر و در برخی مواقع از کلاه معمولی استفاده می‌کنند.
لباس‌های رنگارنگ زنان این روستا نیز در نوع خود یک جاذبه گردشگری محسوب می‌شود. لباس زنان شامل سه قسمت چارقد قرمز یا آبی گلدار، کلاه نقره‌ای و نقره دوزی شده و پیراهن زنانه به رنگ‌های سبز و قرمز یا آبی می‌شود که بیشتر در مراسم‌ها از آن استفاده می‌کنند.
مردم روستای چنشت دارای آداب و رسوم ویژه در مراسم‌های مختلف هستند که از جمله می‌توان به مراسم ویژه عروسی، عزاداری ماه محرم اشاره کرد.
مسیر از چنشت به سمت مختاران ادامه دارد، به شورستان که می رسی کارگاه‌های متعدد حوله بافی توجهت را جلب می‌کند و به قصد خرید این محصول کارآمد پا از پدال ماشین جدا می‌کنی و اندکی پارچه‌ها را به قصد خرید زیر و رو می‌کنی تا یکی بر دل نشسته و به قصد سوغات خریداری کنی.
بعد از شورستان، بازدید از روستای گورید با سنگ‌های منشوری بازالت خالی از لطف نیست.
اگر قصه عروسک‌های تاجمیر و سرزمین لی لی پوت‌های ایران را شنیده باشی، به طور حتم گذری به روستاهای تاجمیر و ماخونیک خواهی زد، اگر سربیشه مبدأ حرکتت باشد ابتدا به روستای حسن کلنگی می‌رسی، جایی که مردمان آن عطر دل انگیز گیاهان دارویی را با عصاره ناب آن در هم آمیخته و در قالب عرقیات متنوع گردآوری کرده‌اند.
از حسن کلنگی به تاجمیر می‌رسی، جایی که به واسطه دستان هنرمند بانوان روستا حالا شهرتی کشوری و جهانی به خود گرفته با عروسک‌های سنتی و بومی که بخشی از آن در موزه ملل تهران نگهداری و از آنجا عازم دیگر کشورها می‌شود و قصه زندگی مردمان روستا را برای همگان به تصویر می‌کشد.
به روستای تاجمیر که می‌رسی عروسک‌های که شهره جهانی یافته تو را مجذوب خود می‌کند. هاجر با چادر و روسری سیاه و صورتی پر از چروک‌های عمیق کنار رشید نشسته.
هاجر برای ما از گذشته گفت: 'قدیم که بچهها گریه می‌کردند یک تکه پارچه می‌پیچیدیم و به عنوان عروسک به آنها می‌دادیم تا خاموش بشوند. داستان عروسک‌ها (دوتوک) و به عبارتی مردمان منطقه را ما می‌گوییم و بچهها می‌نویسند خودمان سواد نداریم. یادم هست وقتی بچه بودم مادر و مادربزرگم برای من از این عروسک‌ها درست می‌کردند و ماهم می‌بردیم بیرون چادر و دوتا سنگ می‌گذاشتیم و برایشان خانه درست می‌کردیم انگار خانه خودمان است. تنها وسیله بازی ما همین عروسک‌ها بودند. با آنها حرف می‌زدیم و برایشان شعر می‌خواندیم. قدیم‌ها با کهنه چادر و لباس دوتوک درست می‌کردیم اما الان پارچه می‌خریم و با نخ و دکمه توی خانه درست می‌کنیم'.
به همه عروسک‌های توی قفسه جا کلیدی وصل کرده‌اند. راهی که شاید باعث بشود تعداد بیشتری از آنها را بفروشند. دلیل این کار را از او می‌پرسم. آسیه دختر خانواده که تمام مدت ساکت نشسته گفت «اگر دوست ندارید می‌شود آن جا کلیدی‌ها را از روی عروسک برداریم.»
شال قرمز پر نقشی از فرق سر تا پایش را پوشانده است. به نظرم 13 یا 14 سال ببشتر سن ندارد، آسیه با اینکه فقط تا کلاس پنجم ابتدایی خوانده است اما هم حسابدار این فروشگاه خانگی است و هم خودش سازنده عروسک است و به خبرنگار ما گفت: 'از بچگی عاشق این عروسک‌ها بودم. چرا که از دوران کودکی هرگاه گریه می‌کردم مادرم برایم یکی از این‌ها درست می‌کرد و سریع ساکت می‌شدم'.
آسیه درباره کار و کاسبی گفت: اگر گردشگر بیاید خوب است. چون اینجا تابلویی ندارد و کسی نمی‌آید. همه می‌روند «ماخونیک» خانه‌ها و آدم‌های قدکوتاه آنجا را ببینند یا می‌روند «چنشت». ماشین‌ها هم اینجا نمی‌ایستند. اگر گردشگر بیاید خوب است. ما هم که پولی نداریم خرج کنیم برویم شهر برای فروش.
اما آن‌طور که پشت جعبه عروسک‌ها نوشته شده، دفتری برای فروش در بیرجند دارند و صفحه‌هایی در شبکه اجتماعی اینستاگرام و تلگرام که سفارش می‌پذیرد.
داستان روستای تاجمیر براین قرار است که 45 زن تاجمیری با مشارکت طرح «ترسیب کربن» درگیر جان دادن به رؤیاهای کودکی‌شان هستند. در این روستا به هر خانه‌ای که می‌روی پر از عروسک دوتوک است. هر دوتوک هم داستانی برای خود دارد که روی پارچه‌ای نوشته می‌شود و مانند شنلی به لباس‌های رنگ در رنگ دوتوک وصل می‌شود. داستان‌هایی ساده که هر کدام قصه گذشته و امروز زنان این روستاست.
اینجا هر عروسک برای خودش زندگینامه و داستانی دارد. داستانی با چاشنی تخیل و البته برگرفته از زندگی روزمره و خاطرات آفریننده هر دوتوک. مثلاً روی شنل رعنا با خودکار و با خطی کودکانه نوشته‌اند: «اسم این زن رعناست. او 28 سال سن دارد و در 19 سالگی ازدواج کرده و سه فرزند دارد که اسمشون ریزه گل و ریگی و رامین است.»
خدیجه می‌گوید: 4 سال است کار و کاسبی ما این است. قدیم‌ها هم می‌ساختیم ولی برای بازی بچهها بود و خرید و فروش نمی‌شد.
هنوز تصویر عروسک‌ها در قاب نگاهت قرار دارد که مسیر را برای رسیدن به سرزمین لی لی پوت‌های ایران و یکی از 7 روستای شگفت انگیز کشور ادامه می دهیم. روستای ماخونیک با معماری و خانه‌های متفاوت و درهایی به ارتفاع 50 سانتی متر ، پوشش به کار رفته در منازل متفاوت و بیشتر خانه‌ها نیز دایره‌ای شکل است.
اگر گرمای طاقت فرسای کویر، برای لحظاتی خستگی سفر را دوچندان کرده باشد و بخواهی دلی به دریا بزنی، مجموعه آبترش سربیشه با حوضچه‌های آب در 34 کیلومتری شمال غرب سربیشه با خواص درمانی برای برخی بیمار‌ی‌های پوستی و مصارف خوراکی، موقعیت کوهستانی و طبیعت زیبای اطراف آن مکانی جذاب خواهد بود.
البته جاذبه‌های گردشگری سربیشه به این موارد ختم نمی‌شود. وجود 2 مدرسه شوکتیه در مود و سربیشه، قلعه کهنه سربیشه، قلعه مود، چهکندوک، مسجد پخت، مسجد 14 معصوم و... از دیگر آثار تاریخی این شهرستان است.
'ماخونیک' روستایی شگفت انگیز در استان خراسان جنوبی است که به 'شهر لی لی پوت ها' نیز معروف است. این روستا تنها نیم ساعت تا افغانستان فاصله دارد و مردم آن اصالتا افغان هستند که قرن‌ها پیش از افغانستان به ماخونیک آمده و در آنجا ساکن شده‌اند. ماخونیک حدود 78 کیلومتر از شهر سربیشه خراسان جنوبی فاصله داشته و در مسیر روستای دُرُح واقع شده است.
ماخونیک دارای معماری خاص، آداب و رسوم منحصر به فرد و فرهنگ متفاوتش یکی از هفت روستای شگفت انگیز جهان معرفی شده است. این روستا در میان کوه‌هایی بدون علف و در جایی به دور از هر هیاهو و دسترسی قرار دارد. جایی برای یک زندگی پنهانی و محصور.
اهالی این منطقه در گذشته هیچ دسترسی به خارج از روستا نداشتند تا اینکه در سال‌های اخیر بخشی از کوه را شکافته‌اند تا جاده‌ای بسازند. این روستا بافت قدیمی و خانه‌های محقر از جنس خشت و گل دارد. خانه‌های این روستا بدون حیاط، بدون ایوان و بدون پنجره ساخته شده‌اند و هنوز هم مردم روستا در همین خانه‌ها زندگی می‌کنند.
معماری خانه‌ها به گونه‌ای است که کاملا فشرده و چسبیده به یکدیگر و در گودی زمین ساخته شده‌اند. کف آنها حدود یک متر از سطح زمین پایین‌تر است. همچنین درب کوتاهی از جنس چوب دارند که باید به صورت خمیده وارد منزل شد. بعضی از خانه‌ها نیز یک یا دو پله به سمت پایین دارند که درگاه را به خانه وصل می‌کند.
منطقه ماخونیک شامل 12 آبادی است که روستای ماخونیک، بزرگ‌ترین آن‌هاست. دیگر روستاها شامل کفاز، چاپنسر، توتک، سفال بند، سولابست، لجونگ (سفلی و علیا)، کلاته بلوچ، دامدامه و میش نو، خارستو و جلارو هستند.
مردم روستای ماخونیک تا همین سه دهه قبل به روش‌های ابتدایی و به دور از هر نوع تکنولوژی زندگی می‌کردند. همچنین اعتقادات عجیبی مخصوص به خودشان را نیز داشتند.
برج سنگی ماخونیک نیز در قسمت‌های فوقانی روستا طوری بنا شده که به اطراف آبادی اشراف داشته باشد. این برج برای دیده‌بانی ساخته شده تا در صورت وقوع اتفاق و حملات دشمن به اهالی اطلاع داده شود.
با سفر به خراسان جنوبی، زیبایی‌های شهرستان سربیشه را از دست ندهید.
254/.
