به گزارش سایت خبری اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران، در ابتدای این نشست و برای بررسی اخبار روز مربوط به حوزه کشاورزی و صنایع غذایی و پیش از این که دستورجلسه مربوط به خرما طرح شود، ابوالحسن خلیلی به گزارشی منتشر شده در نشریه بیزینس مانیتور اشاره کرد که به سرمایه‌گذاران خارجی پیشنهاد داده بود در صنایع غذایی ایران سرمایه‌گذاری کنند. به گفته خلیلی در این گزارش مواردی از رشد تولید محصولات کشاورزی از جمله رشد 5/3 درصدی تولید گندم تا سال 2015 و رشد محصولات دیگری چون شکر و گوشت قرمز ذکر شده است. خلیلی گفت: «این گزارش هم‌چنین از برنامه‌های توسعه نیشکر و افزایش تولید سایر محصولات در حوزه کشاورزی و باغبانی نام برده و استدلال کرده که با رفع تحریم‌ها، وضعیت اقتصادی مردم ایران بهتر و مصرف مواد غذایی آنها بیشتر خواهد شد لذا می‌توان در صنعت غذا در این کشور سرمایه‌گذاری مطمئنی داشت.»
علی‌اصغر تفضلی هرندی نیز اختلاف فاحش بین فعالان صنایع لبنی و دامدارها موضوع بحث خود قرار داد و عنوان کرد که هنوز سر مبلغ شیر دامداری‌ها اختلاف وجود دارد و صنایع لبنی این قیمت را نمی‌پذیرند. او گفت: «نشست‌هایی بین دامدارها و فعالان صنایع لبنی با حضور یکی از مسئولان دولت برگزار شده و صحبت از تقبل هزینه اختلاف 190 تومانی طرفین توسط دولت هم مطرح شده اما فعلا مشخص نیست که چه خواهد شد.» به گفته این فعال حوزه دامداری و کشاورزی در حال حاضر قیمت لبنیات برای مصرف‌کننده بیش از 15 درصد گران‌تر شده اما هنوز لبنیاتی‌ها و دامدارها سر قیمت شیر خام به توافق نرسیده‌اند.
شاهرخ ظهیری اما با عنوان کردن خرما و صحبت در مورد مزیت نسبی این محصول ایرانی، دستورجلسه نوزدهمین نشست کمیسیون را مطرح کرد. رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران با بیان این که ایران هم‌اکنون در صادرات خرما بعد از تونس در جایگاه دوم قرار دارد به مطالعاتی در مورد تولید، تنوع و صادرات خرما اشاره کرد و نکاتی از این پژوهش را برای اعضای کمیسیون بازگو کرد. ظهیری با تاکید بر این که کیفیت خرمای ایران از نظر تغذیه‌ای بسیار بالاست گفت: «این محصول کشاورزی هر سال دچار مشکلات زیادی می‌شود و بخش قابل‌توجهی از تولید خرمای ما از بین می‌رود، در سردخانه‌ها می‌ماند یا خوراک دام می‌شود. او با اشاره به مشکلات عدیده سر راه این محصول از جمله بسته‌بندی تاکید کرد که باید این مشکلات حل شود تا بتوان سهم خرما در صادرات کشور را بالاتر برد و دامنه نفوذ ایران در بازارهای جهانی این کالا را گسترش داد.
سردخانه کم و اجاره آن بسیار بالاست
عنایت‌اله بیابانی وضعیت کنونی تولید خرما را نابسامان توصیف و اعلام کرد که به دلیل حجم بالای خرمای تولیدشده در استان‌های جنوبی از جمله سیستان و هرمزگان نامه‌هایی مبنی بر نگرانی و گلایه کشاورزان دریافت کردیم و این نگرانی را به وزارت جهادکشاورزی هم انتقال داده‌ایم. قائم‌مقام خانه کشاورز گفت: «در حال حاضر سردخانه به اندازه کافی نداریم و قیمت اجاره سردخانه بسیار بالاست. که باعث می‌شود تولیدکننده برای نگهداری خرمای تولیدی خود با مشکل زیادی مواجه شود.» بیابانی هم‌چنین با انتقاد از روش صادرکنندگان برای خرید گفت: «صادرکنندگان خرما هم زمانی سراغ تولیدکننده می‌روند که بتوانند بیشترین خرما با کمترین قیمت را از کشاورز بخرند و در این میان همیشه تولیدکننده خرما متضرر است.» او با اشاره به این که در حال حاضر ایران بزرگترین تولیدکننده خرما است اضافه کرد که مشکلات فراوان موجود، صادرات خرما را در معرض خطر جدی قرار داده است.
کارخانجات بسته‌بندی خرما استاندارد بگیرند
غلامرضا قاسم‌پور فارغ از بحث تولید و صادرات خرما به استانداردهای این محصول پرداخت و توضیح داد که تمام خرماهایی ایران از 30 سال پیش دارای استاندارد ملی هستند. مشاور رئیس سازمان استاندارد با بیان این که از دو سال قبل قرار است برخی استانداردها با کمک انجمن خرما تجدیدنظر شود گفت: «چون کدکس‌های مربوط به استاندارد خرما را عراقی‌ها و تونسی‌ها نوشته‌اند شاید تطابق کاملی با خرمای ما که بسیار متنوع است نداشته باشد و این ضرورت اصلاح استانداردها را می‌رساند.» قاسم‌پور افزود: «در حال حاضر ما بزرگترین تولیدکننده خرما هستیم و بیشترین تنوع را در این محصول داریم. ما مشتاق هستیم که با کمک تولیدکنندگان خرما در مورد استانداردها هر کمکی که می‌توانیم به این محصول بکنیم.» او هم‌چنین به مساله بسته‌بندی خرما ما نیز اشاره کرد و افزود که این سازمان توصیه‌ها و حرف‌هایی دارد که مطابق با آخرین استانداردهای جهانی در صنعت بسته‌بندی است. غلامرضا قاسم‌پور گفت: «ما می‌توانیم به تسهیل صادرات هم کمک کنیم. اگر کارخانجات بسته‌بندی خرما نشان استاندارد بگیرند کالایشان راحت‌تر و سریع‌تر صادر خواهد شد و مشتری بیشتری جذب خواهد کرد.»
نخل خرما را همانند انسان می‌شمارند
رضا ارجمندی از منظر یک نعمت خدادادی و مزیت بزرگ تولیدی و صادراتی به خرما پرداخت و به تجربیات مختلف نگهداری نخل و تولید خرما اشاراتی داشت. این کارشناس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران با اشاره به درست نبودن سمپاشی خرما با هواپیما از دو آفت زنجره و پسیل به عنوان آفات جدی این محصول یاد کرد. ارجمندی گفت: «در سالهای قبل ما نمی‌توانستیم با عراق رقابت کنیم و صادرات عمده خرما در اختیار عراق بود. از طرفی ما خرما را با بدترین شکل ممکن بسته بندی می‌کردیم و هنوز هم این مدل بسته‌بندی گاهاً دیده می‌شود. اما با توجه به شرایطی که عراق در چند سال اخیر گرفتارش شده ما اکنون به صدر صادرکنندگان خرما آمده‌ایم اما هنوز وضعیت مطلوبی نداریم.» این کارشناس کشاورزی با اشاره به فقدان فرهنگ مصرف خرما را در کشور به غیر از ماه مبارک رمضان و مجالس ترحیم عنوان کرد که مصرف پیوسته و مداوم خرما فقط در جنوب کشور برقرار است و باید مصرف این ماده مغذی و سالم بیش از این ترویج شود. او هم‌چنین با تاکید بر لزوم بهبود صنعت بسته‌بندی ما بسیار بهتر شده اما هنوز مطلوب نیست و باید روی آن کار شود. ارجمندی گفت: «تلاش 30 سالهای صورت گرفته تا ما امروز موسسه تحقیقات انار، تحقیقات پسته یا تحقیقات خرما داشته باشیم. مهم است که الان بدانیم باید چه نهالی بکاریم، چگونه بکاریم و چگونه نگهداری کنیم.» او در پایان با اشاره به این که واحد شمارش نخل همانند انسان، «نفر» است گفت برای همین بود که در زمان دفاع مقدس می‌گفتند عراقی‌ها نخل‌ها را سر بریدند.
عربستان گوی سبقت را ربوده است
علی‌اصغر تفضلی هرندی نیز با اشاره به حضور ایران در صدر تولید و صادرات خرما، اضافه کرد که عربستان با کمک مشاوران آمریکایی در صنعت بسته‌بندی خرما بسیار پیشرفت کرده و از عقب افتادگی ما نیز حداکثر استفاده را برده است. تفضلی گفت: «اکنون عربستان در خرما حرف اول را می‌زند چون بسته‌بندی بسیار خوبی دارد و سرمایه گذاری زیادی در این حوزه کرده است. عربستان حتی از عراق هم خرما می‌خرد و در کشور خودش بسته‌بندی می‌کند و به بازار عرضه می کند.»
پیشنهاد خرید تضمینی خرما
حسین مهدی‌دوست نیز در سخنانی با اشاره به این که سطح زیر کشت خرما در کشور حدود 261 هزار هکتار و تولید آن بیش از یک میلیون تن است عنوان کرد که هم‌اکنون برابر آمار موجود 65 هزار تن خرما از سال 92 در کشور باقی مانده که در سردخانه‌هاست. نماینده دفتر نظام‌های بهره‌برداری سازمان تعاون روستایی با بیان این که محصولات باغی جزو خریدهای تضمینی نیست، گفت: «ما با وزارتخانه برای خرید تضمینی چالش داریم و هموارها این بحث را دنبال می‌کنیم که در این محصول هم خرید تضمینی وجود داشته باشد.» مهدی‌دوست در ادامه ارائه آمار و ارقام مربوط به خرما عنوان کرد که سرانه مصرف این محصول در کشور پنج کیلوگرم است. او افزود: « سازمان میادین 16 غرفه برای عرضه خرما اختصاص داده است اما قیمت تعیین‌شده صرفه اقتصادی برای فروش ندارد. در جیرفت و بوشهر اتحادیه هر کیلو خرما را تا سطح 900 تومان می‌خرد، کارخانجات هم کیلویی 700 تا 750 تومان برای فرآوری می‌گیرند و همین دو قلم قیمت را تا 1650 تومان بالا می‌برد. حالا به این قیمت نرخ حملونقل خرما و هزینه‌های جانبی را هم اضافه کنید. با این حال سازمان میادین قیمت خرما را هرکیلو 1700 تومان اعلام کرده که در نتیجه اصلا عرضه در این غرفه‌ها به صرف نیست».
تولید خرمای نامرغوب افتخار نیست
پس از این سخنان حسن ورشوچی موسس و مدیرعامل شرکت کشت و صنعت رعنا که بیش از 20 سال است در حوزه پرورش نهال خرما فعالیت می‌کند، شروع به صحبت کرد و با انتقاد از بی‌توجهی به مشکلات خرما از بی‌اثر بودن نشست‌ها و جلسات مختلفی که درباره حل مشکلات خرما برگزار شده نیز گلایه کرد. این فعال حوزه کشاورزی، رفت‌وآمدهای اتوبوسی در وزارت جهادکشاورزی و انحلال و احیای معاونت باغبانی را از جمله عاملان بی‌توجهی به محصولات باغی از حمله خرما عنوان کرد. ورشوچی گفت: «به این شکل فهرست‌وار جلو رفتن در مورد مشکلات خرما درست نیست. باید روی تولید، فرآوری، بازار داخلی و صادراتی خرما جلساتی برگزار و مشکلات به تفکیک بررسی شود.» او افزود: «ما افتخار می‌کنیم که 400 واریته خرما داریم. این چه افتخاری است وقتی که دو تا سه درصد این واریته‌ها بازار دارد. ما چندین هکتار نخلستان بی‌مصرف که حتی خرماهایش چیده هم نمی‌شوند و آنقدر روی نخل می‌ماند تا خراب شود و بریزد و در نهایت خوراک دام شود.»
ورشوچی با اشاره به تلاش شرکت متبوعش برای اصلاح نهال خرما در کشور عنوان کرد که در اوج تلخی روابط ایران و انگلیس موفق شده است تا طی مدت دو سال فناوری تولید نهال اصلاح شده را به ایران بیاورد و با حضور چند کارشناسان انگلیسی در صفادشت شهریار آزمایشگاه‌های مجهز و زمین بسازد و چند واریته را تولید و پرورش دهد. ورشوچی با بیان این که خرمای خوب روی دست تولیدکننده نمی‌ماند گفت: «هیچ تولیدکننده‌ای نداریم که مثلاً خرمای پیارم یا زاهدی روی دستش مانده باشد. کار باید اصولی باشد. ما این تکنولوژی را به ایران نیاورده‌ایم که هم‌چنان خرمای نامرغوب تولید کنیم. اما متاسفانه وزارت جهادکشاورزی در این حوزه به اندازه کافی کار نمی‌کند.» ورشوچی با بیان این که مراکز تحقیقاتی ما در وزارت جهادکشاورزی عقب مانده و از اموزش کشاورزان ما غافل شده‌اند گفت: «اما متاسفانه نه تنها هیچ کمکی به ما نکردند که حتی با ما رقابت و ما را متهم کردند که در کار خلقت دخالت می‌کنیم.»
حسن ورشوچی با بیان این که در حال حاضر آب، خاک و انرژی کشور در حال هدر رفتن است گفت: «ما نقشه‌ای ترسیم کرده‌ایم که در آن 81 واریته خرما را می‌توان تولید کرد. کشورهای عربی هم از این 81 واریته خارج نمی شوند. چون بقیه واریته‌ها ارزش تولید ندارد.» او با تاکید برای که نخلستان‌های پیر باید کف‌بر شوند و نهال جدی کاشته شود اضافه کرد که این کار نیاز به اعتبارات سنگینی دارد که بدون کمک وزارت جهادکشاورزی امکان‌پذیر نیست.»
مسئولان خرما را نمی‌شناسند
دومین سخنران فعال در حوزه خرما در نشست کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق تهران، حسین رئیسی عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران بود که به‌زعم خودش 47 سال است در زمینه فرآوری و صادرات خرما کار می‌کند. رئیسی در ابتدا با اشاره به عدم تمایل مسئولان در استفاده از تجربیات افراد باتجربه د راین حوزه گفت: «مثلا من در شهداد خرمایی می‌بینم که می‌دانم می‌توانم آن را کیلویی پنج دلار در بازارهای جهانی بفروشم اما همین خرما خوراک دام می‌شود. حسن رئیسی با اشاره به سابقه 80 تا 90 ساله صادرات خرمای ایران به کشورهایی چون استرالیا و آمریکا به مشکلات فعلی صادرات اشاره کرد و گفت: «در نشستی آقای اسکندری وزیر وقت جهادکشاورزی می‌گفت فلان خرما را نمی‌خورند و خوراک دام می‌کنند اما ما همان خرما را صادر می‌کردیم. مسئولان ما خرما را نمی‌شناسند. اگر هم آنها خوب می‌شناسند که باید به ما مدال بدهند که خرمای خوراک دام را صادر کردیم.» این صادرکننده خرما با بیان این که سطح زیرکشت خرما در کشور حدود 240 هزار هکتار است عنوان کرد که 30 درصد این نخلستان‌ها پیر هستند و بازدهی ندارند. او هم‌چنین با اشتباه خواندن آمار مسئولان گفت: «ما در سال 92 بیشترین محصول را داشتیم که کمی بیش از 800 هزار تن خرما است. از این مقدار تاکنون450 هزار تن به مصرف داخلی رسیده و 143 هزار و 800 تن هم با ارزآوری بالای 189 میلیون دلار صادر شده است. با این حال هنوز خرمای مانده و البته ضایعات بسیار بالایی داریم.» رئیسی با اعلام این که صادرکنندگان همواره از کشاورزان و تولیدکنندگان خرما حمایت می‌کنند دلیل خرید نکردن امسال را قیمت بالای خرما دانست که باعث می‌شود محصول در بازارهای جهانی غیرقابل رقابت باشد. رئیسی گفت: «روسیه و اوکراین به دلیل قیمت بالا امسال از ما خرما نخریدند.»
این صادرکننده با اشاره به افزایش شدید هزینه‌های صادرات افزود: «هزینه‌های حملونقل برای ما بسیار بالا رفته است. آنچه ما برایش2500 دلار پرداخت می‌کردیم امروز باید 8000 دلار بپردازیم و در یک بار صادراتی خرما به تورنتوی کانادا این افزایش واحد هزینه ما را بسیار افزایش می‌دهد. بدتر این که بار ما دو ماه و نیم طول می‌کشد تا به مقصد برسد اما رقیب ما 25 روزه بارش در مقصد است.» او هم‌چنین با بیان این که خرید تضمینی گرهی از کار خرما نخواهد گشود آن را برای توسعه و بهبود و وضعیت خرما مضر خواند. او در پایان با بیان این که خرمای ایرانی بازار خوبی دارد توصیه کرد که باید تولید خرما براساس بازارهای هدف باشد. او توضیح داد: «ما نمی‌توانیم خرمای پیارم را که خرمای مرغوبی است به همه کشورها صادر کنیم. خریداران ما در کشورهای مختلف خرماهای مختلفی می‌خواهند. ما باید مبنای تولید و فرآوری خرما را این قرار دهیم که چه بازارهایی را در دست داریم و چه بازارهایی می‌توانیم به دست بیاوریم.»
برای خرما از الگوی ترویج پالم مالزی استفاده کنیم
ابوالحسن خلیلی در انتهای این نشست با اشاره به جلسات متعددی که برای خرما برگزار شده عنوان کرد که هنوز آمار مشخص و دقیقی در مورد خرما در کشور وجود ندارد و آمار موجود با هم متفاوت است. خلیلی گفت: «برای یک تولید ملی که مزیت نسبی صادراتی هم در آن داریم از ابتدایی‌ترین مسایل و داشته‌ها هم محرومیم.» او با اشاره به مدل ترویج و توسعه پالم در کشور مالزی تاکید کرد که این روش می‌تواند برای ما در محصولاتی که مزیت نسبی در آن داریم موثر باشد. خلیلی توضیح داد: «آمریکا سال‌ها تلاش کرد که به مردم دنیا بگوید پالم مصرف نکنند و در مقابل مالزی در 60 نقطه دنیا دفاتر ترویج پالم تاسیس کرد و طی 40 سال مالزی به همه چیز رسیده است و صادرات پالم دنیا را در دست دارد. اکنون پالم الان ارزآورترین محصول مالزی است.» او پیشنهاد کرد که برای ترویج و توسعه محصولات کشاورزی و باغی ایرانی می‌توان از روش‌ها و مدل‌هایی که در دنیا جواب داده استفاده شود تا بتوان با صرف هزینه‌ای نه چندان بالا برای کشور درآمدهای هنگفت ایجاد کرد.
ف / ف
