ماراتن فرسایش و احیای خاک

به گزارش ایران اکونومیست، عواملی چون آب، خاک و… حیات را در زمین تضمین می‌کند چالش هر یک از آنها زندگی موجودات را با تهدید مواجه کرده و در نهایت خاموشی را برای کره خاکی به ارمغان می‌آورد. تغییرات اقلیمی جهان با آب شدن یخچال‌های قطبی بنیادی است. به گفته یکی از کارشناسان آب و خاک، در یک قاشق غذاخوری خاک زاینده بیش از موجودات کره زمین، موجود زنده وجود دارد. این در حالی است که امروز جهان با پدیده خشکسالی و گسترش بیابان‌ها رو به رو است. ایران هم از این امر مستثنا نبوده و بر اساس سخنان رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور سالانه یک میلیون هکتار بیابان در ایران تولید می‌شود. سرعت فرسایش خاک و تخریب زمین با توجه به اعتبارات مقابله با این وضعیت به گونه‌ای است که سرعت تولید بیابان در کشور را ۳ برابر فعالیت‌ها کرده است. مهر پرونده فرسایش خاک و گسترش بیابان در کشور را از کارشناسان زیادی پیگیری کرده و در این باره چندین گزارش منتشر شده است.

در ادامه حسن وحید، معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور درباره چرایی تولید یک میلیون هکتار بیابان به مهر گفت: تولید بیابان به این معنی است که سالانه یک میلیون هکتار خاک توان زایش خود را از دست می‌دهد. این امر زمینه گسترش بیابان می‌شود.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان اینکه فعالیت احیایی زمین‌های بایر در حال انجام است، افزود: سالانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار هکتار از اراضی احیا می‌شود به طوری که در برنامه توسعه ششم، یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار زمین از چرخه بیابان زایی خارج شد.

وی عنوان کرد: کنترل تولید بیابان با روش‌های گوناگون قابل پیگیری است اما مشکل اینجاست که سرعت لازم در کشور برای مهار گسترش آن وجود ندارد.

وحید ادامه داد: اگر قرار است احیا با برنامه درست پیش برود حداقل سالانه یک میلیون هکتار بیابان باید احیا شود؛ به همین دلیل طرح ۳ میلیون هکتار زمین تدوین شده است.

وی گفت: عملیات احیا باید با شتاب بیشتر انجام شده و سالانه یک میلیون هکتار از زمین‌های تخریب شده احیا شود.

روش‌های احیا

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان اینکه در چارچوب طرح کار در حال پیگیری است، اظهار کرد: بیابان زدایی فقط با کاشت نهال انجام نمی‌شود و ساخت بادشکن‌های زنده و غیرزنده، قرق، مدیریت روان آب (ایجاد پشته های هلالی که آب پشت آن جمع می‌شود)، مارچ (خاک پوش)، نهال کاری، بذرکاری، مدیریت هرزآب و چرای دام می‌تواند از انواع روش‌های بیابان زدایی و احیا زمین‌های تخریب شده باشد.

نهال کاری و اما و اگرهای آن

کاشت نهال یکی از روش‌های مهار بیابان زایی است اما هزینه کرد آن بالاست و موضوع مهم در این بخش مراقبت و نگهداری این نهال‌ها تا تبدیل به درخت شدن است. معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور اظهار کرد: در راستای بیابان زدایی اگر نهالی کاشته می‌شود نحوه مراقبت از آن نیز پیش بینی تا به ثمر برسد.

وحید افزود: امسال حدود ۸۳۰ هکتار اصله نهال بیابانی و یک میلیون و ۲۰۰ هزار اصله نهال مرتعی کاشته شده که بر اساس شرایط اکوسیستم منطقه است؛ بنابراین نهال‌های تهیه شده با شرایط محیطی سازگار هستند.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به همکاری بخش خصوصی، گفت: کارخانجات صنعتی بزرگ، کارگاه‌ها، دامداران و… در راستای احیا زمین‌ها و بیابان زدایی تمایل به همکاری دارند. سال گذشته بخش خصوصی در احیا بیش از ۸۰ هزار هکتار زمین همراهی داشتند.

چالش آبخوان‌ها

فعالیت‌ها مقطعی و هم افزایی بخش خصوصی پراکنده، نامنظم و ساماندهی نشده سبب می‌شود عملکردها خروجی مناسب نداشته است؛ از این رو مشکلات کمتر نشده که بیشتر می‌شود و امروز با پدیده فرونشست زمین مواجهیم. وحید در این باره توضیح داد: فرونشست زمین مربوط به آبخوان بوده و به عملکرد آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مربوط نمی‌شود.

وی با تاکید بر اینکه بخش زیادی از موضوع فرونشست زمین مربوط به تغییر آبخوان‌های کشور است، گفت: این موضوع باید از طریق وزارت نیرو پیگیری شود؛ اینکه تغییر آبخوان‌ها چه وضعیتی داشته و چقدر دشت ممنوعه در کشور وجود دارد. وی یادآور شد: البته می‌توان این مسائل را در پروژه‌های آب و خاک و با مدیریت آبخیزداری و… تعدیل کرد که زمان بر است.

وحید تاکید کرد: یکی از دلیل مهم فرونشست زمین، تخلیه آبخوان‌ها و سفره‌های زیرزمینی است اما احیا مراتع و بیابان‌ها و اجرای طرح‌های آبخیزداری و مدیریت بهینه و پایدار سرزمین در رفع این چالش می‌توان اثربخش باشد. روان آب‌ها، فرسایش خاک و سیلاب می‌توانند روی آبخوان‌ها تأثیر داشته باشند اما چالش این است که فعالیت‌ها در سطوح محدود انجام می‌شود.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه داد: احیا در یک پهنه وسیع انجام نمی‌شود و قاعدتاً تأثیر آن هم منطقه‌ای است.