به گزارش ایران اکونومیست دولت در اقدامی قابل توجه به منظور افزایش تولید و بالابردن رشد اقتصادی کشور به دنبال فروش اموال خود به بخش خصوصی است.
دولت در همین خصوص به دنبال مولد سازی دارایی‌های راکد خود است.
مولد سازی دارایی‌های دولت به این معناست که دولت اموال بلا استفاده یا اموالی که ارزش افزوده و بهره‌وری پایینی دارد و سال‌ها رها شده‌اند و استفاده مطلوبی از این اموال صورت نمی‌گیرد را شناسایی کند تا این اموال بهینه سازی شود و بهره وری و ارزش افزوده آنها افزایش یابد.
با این حال و با وجود اینکه بحث مولد سازی اموال دولت در بسیاری از کشورها صورت می‌گیرد اما اعلام خبر تشکیل کمیته هفت نفره در کشور ما برای مولدسازی اموال دولتی حواشی‌ای را به دنبال داشت.
برای بررسی موضوع در ایران اکونومیست میزگردی را با حضور وحید شقاقی شهری و همایون دارابی دو تن از کارشناسان اقتصادی برگزار کردیم که آنچه ملاحظه می‌کنید ماحصل گفت‌وگوی کارشناسی صورت گرفته در این میزگرد با عنوان «مولد سازی چرا و چگونه؟» است.
تاریخچه مولد سازی
همایون دارابی کارشناس اقتصادی در نشست مولد سازی ایران اکونومیست در خصوص مولد سازی گفت: مولد سازی سابقه طولانی در اقتصادی دارد در دهه ۸۰ که اصل ۴۴ خصوصی سازی اعلام شد فضای جدیدی برای اقتصاد ایجاد و نتیجه خوبی هم به همراه داشت از سهام عدالت که میلیون‌ها نفر را شریک کرده تا واگذاری‌های خوبی که در بخش‌های بانک و فولادسازی و … به مردم واگذار و از اقتصاد دولتی فاصله گرفت موفق ظاهر شد.
وی در ادامه افزود: با توجه به اینکه دولت قبل در اصل ۴۴ کوتاهی کرد و در سال ۹۹ گام دوم خصوصی سازی ها مطرح با صحبت‌های مقام معظم رهبری در خصوص مولدسازی که در همان زمان دستور مولدسازی بر اساس اصل ۴۴ گفته و دیده شد و گام‌ها یک به یک اجرایی شده است با توجه به اینکه در حوزه اقتصاد محدودیت و مشکلاتی وجود داشت و اقتصاد پر از دارایی‌ها و اموال دولتی که به نوعی این جریان سازی راه افتاد تا مولدسازی و ارزش گذاری منابع به نوعی طراحی برای جبران کسری بودجه شود در حال حاضر چرخه مولد سازی به حرکت درآمده است تا رشد اقتصادی را به همراه داشته باشد.
مولدسازی موفق یا ناموفق
وحید شقاقی شهری؛ کارشناس اقتصادی در نشست خبری مهر در خصوص مولدسازی گفت: آنچه از مولدسازی به یاد داریم این است که از دولت یازدهم شروع شد و در دولت قبل این واژه مطرح و ادامه داشت حتی در وزارت اقتصاد هم بارها اعلام شد و اما اجرایی نشد در اصل ماجرا مخالفتی وجود ندارد چرا که این واژه معنای خوبی هم به همراه دارد یعنی دارایی‌های دولتی که منجمد شده است و در دولت مانده را به حرکت درآورد و ثروت آفرینی کند درنهایت باعث رشد اقتصادی شود و این ادبیات خوب است مثل بودجه ریزی که کسی با این ادبیات مشکلی نداشت اما در جزئیات مشکل ایجاد شد.
وی در ادامه بیان کرد: سال ۸۴ را به عنوان انقلاب اقتصادی یاد می‌شود که هشت تا هدفی برای خصوصی سازی از سوی مقام معظم رهبری اعلام شد و در ۱۶ سال سیاست‌های کلی اصل ۴۴ موفق به محرک اقتصادی شد و اتفاقات مثبتی هم رخ داد اما طبق بیانات مقام معظم رهبری که این اواخر در جمع کارآفرینان اعلام کردند از سیاست ۴۴ انتظاراتی داشتیم که عقب ماندگی رخ داده است و انحرافاتی ایجاد شد.
وحید شقاقی در خصوص شبه دولتی‌ها و خصولتی‌ها گفت: درهیچ جای دنیا و هیچ قانونی مثل ایران دیده نخواهد شد که اقتصاد شبه دولتی، غیر دولتی، خصولتی و …باشد ببنید خصوصی سازی به شیوه شبه دولتی یا خصولتی و… درست نیست و اشتباهاتی دارد و در خصوص سهام عدالتم هم شبه دولتی است اصل خصوصی سازی مشکلی ندارد اما در اجرا و پیاده سازی انحراف ایجاد شد و مهم تاریخ ایران است که در حال حاضر که وضعیت اقتصادی مناسبی ندارد مردم با این خبرها امیدوار می‌شوند و نباید با عمل آنها را مأیوس کرد. مولد سازی کار بزرگی است اما اگر از تجربیات ناموفق درس بگیرند انتظارات از طراحان خصوصی سازی بیشتر بوده است و بعد از ۱۶ سال این انتظارات برآورده نشده است و از این تجربیات باید درس گرفته شود تا در مولد سازی موفق شود.
هر خصوصی‌سازی تاوانی دارد / اگر دوتا گل زدیم دوتا گل هم خوردیم دلیل بر ناموفق بودن نیست
همایون دارابی در ادامه افزود: تفکیک مولد سازی می‌تواند به خوبی اجرا شود و اندیشه اصل ۴۴ اندیشه خوبی بوده است و ماحصل آن در وضعیت در ساختار بودجه و در اجرا دقت شده است با جرأت می‌توان گفت هیچ دولتی بدون دست انداز و فراز و نشیب نتوانسته که به خصوصی سازی دست یابد مگر اینکه از اول خصوصی باشد.
وی در ادامه در این خصوص مثالی زد: به طور مثال ایالات متحد آمریکا هم بحران داشته تا به خصوصی سازی برسد در کره، اروپا، آلمان، فرانسه و انگلیس هم تا خصوصی صورت گیرد فراز و نشیب ایجاد شده است و ما باید از اشتباهات درس بگیریم و باید به کرار امتحان کنیم تا اقتصاد موفقی داشته باشیم و از اشتباهات درس بگیریم و به عقب بازنگردیم و با اعتماد به نفس گام بعدی را برداریم.
این کارشناس اقتصادی و فعال بازار سرمایه در خصوص خصوصی سازی های موفق نیز گفت: در خصوصی سازی موفق بوده‌ایم به طور مثال چادرملو، گل گهر به بخش خصوصی واگذار شد با سنگ مرکزی مقایسه کنید که دولتی است یا بانک‌ها ملت، صادرات و … که خصوصی شدند را با وضعیت بانک‌های دولتی مقایسه کنید می بیند که ما در بخش خصوصی سازی موفق بوده‌ایم البته نمی گویم که همه خصوصی سازی ها موفق بوده است اگر دوتا گل زدیم دوتا گل هم خوردیم اما نمی‌توان گفت بدون فراز و نشیب اقتصاد خصوصی خواهد شد.
وی در ادامه از هیئت مولدسازی حمایت کرد و گفت: باید به هیئت مولدسازی اجازه داده شود تا ببینیم عازم و جازم هستند و ابزار مناسبی به آنها داده شود از سوی دیگر هیچ مدیر دولتی نیست که بدون اینکه ضرر داشته باشد شرکت را واگذار کند چرا که ۲۰ سال مدیر بوده در اصل واگذاری شاید کارشکنی‌هایی صورت گیرد و این امر طبیعی است که واگذاری‌ها با مشکل روبه‌رو شود با توجه به اینکه پشتیبانی قضائی برای این هیئت وجود دارد اما کارشکنی هم است با توجه به اینکه این دولت با اقتصاد تورمی و عدم سرمایه گذاری و میراث یک دهه ناکارآمدی است باید برای مولد سازی اراده قوی وجود داشته باشد همچنین باید از تصمیمات هیئت مولدسازی حمایت شود تا موفق شود.
روش‌های مولد سازی موفق
وحید شقاقی شهری روش‌های مولد سازی را عنوان کرد: مولد سازی سه روش دارد. روش اول مولد سازی است که غیر درآمدی است به طور مثال زمینی است با همکاری بخش خصوصی به پارک تبدیل می‌شود یا به مکانی برای ورزش‌های همگانی نگاه درآمدی برای این طرح‌ها وجود ندارد به نوعی سلامت جامعه را در بردارد و این خودش ثروت آفرینی است و همچنین رضایتمندی مردم را هم در پی خواهد داشت همانند آلمان که شرکت‌های بیمه فضاهایی برای ورزش‌های همگانی درست کرده‌اند که مردم سالم‌تر باشند تا کمتر بیمار شوند و به بیمه‌ها برای درمان مراجعه کنند. روش دوم مولدسازی رویکرد درآمدی دارایی است اما فروش نه با همکاری با بخش خصوصی صورت می‌گیرد موضوع ثروت سازی است. روش سوم فروش اموال مازاد بانک‌ها، وزارتخانه‌ها و دولتی‌ها است که باید صرف توسعه زیرساخت‌ها شود چرا که ما یک دوره فرسودگی در اقتصاد داریم با توجه به اینکه از سال ۹۷ تا به امروز رشد اقتصادی منفی داشته‌ایم و فرسودگی اقتصادی ایجاد شده است چرا که در ۳۸ سال اقتصاد ایران چنین فرسودگی را تجربه نکرده بود که سرمایه گذاری منفی ۵ باشد که در دهه ۹۰ تجربه کرده است با توجه به این موضوع فروش اموال دولتی باید به گونه‌ای باشد که هزینه رفع فرسودگی و زیر ساخت‌ها شود و تیم مولدسازی باید به این نکته توجه کند که رویکرد مولدسازی را چگونه انتخاب کند.
وی در ادامه خط قرمز مولدسازی را اینگونه بیان کرد: در مولدسازی بنده خط قرمز دارم آن هم این است که دولت هزینه فروش اموال را برای هزینه جاری ندهد چرا که این اموال فقط برای این نسل نیست و بین النسل است و ثروت ملی محسوب می‌شود و آیندگان به این اموال نیاز دارند مانند نقت که می‌فروشیم و در هزینه‌های جاری استفاده می‌کنیم چطور جواب نسل آیندگان را می‌دهیم؟ به جای استفاده اموال مازاد در هزینه‌های جاری باید از مالیات برای هزینه‌های جاری استفاده کنیم همه هم مثل من راضی هستند که مالیات بدهند برای آموزش و سایر هزینه‌های مورد نیاز دولت‌ها هم شفاف است و خروجی مشخص است اما اموال مازاد دولتی باید در مسیر توسعه و زیر ساخت‌ها و جلوگیری از فرسودگی اقتصادی هزینه شود.
چه ایرادی دارد که فروش اموال دولتی کسری بودجه را تأمین کند؟
همایون دارابی در ادامه از جبران کسری بودجه از طریق فروش اموال دارایی‌ها گفت: اگر هزینه اموال را خرج کسری بودجه نکنیم در شرایط کنونی پول چاپ کنیم نمی‌شود که با توجه به تحریم‌ها و کسری بودجه فروش اموال مازاد راهکار مناسب است از مالیات نمی‌توان کسری بودجه را جبران کرد با استقراض هم نمی‌شود تنها راهکار مناسب همین است که از فروش اموال مازاد کسری‌ها جبران شود نمی‌توان با تورم و پایین بودن بهره وری فشار بر مردم آورد ۱۰ هزار میلیارد تومان هزینه بالایی است.
وی در ادامه بیان کرد: ایران اولین کشوری نیست که تحریم‌ها را تجربه کرده است و در شرایط تحریم نمی‌توان بدهی دولت را با مالیات جبران کرد چه ایرادی دارد که دولت سهام شرکت‌هایش را بفروشد؟ گرفتن مالیات به شرط خصوصی سازی است دولت که نمی‌تواند از خودش مالیات بگیرد در حال حاضر ۸۰ درصد اقتصاد دولتی است از کی مالیات بگیرد از ۱۸ در صد مردم مالیات بگیرد اول باید واگذاری صورت گیرد بعد مالیات ستانی صورت گیرد.
این کارشناس اقتصادی مثالی زد: در فروش زمین هم به طور مثال مدرسه‌ای رد بافت فرسوده است که نمی‌تواند نگه داشته شود چه ایرادی دارد که این مدرسه بفروش برسد و مدرسه‌ای در جایی که تراکم دارد ساخته شود و حتی برای هزینه‌های دولتی استفاده شود ایرادش چیست؟ به طور مال در کنار فرودگاه مهرآباد دولت زمین‌هایی دارد که می‌تواند بفروشد و جای دیگر سرمایه گذاری کند به طور مثال من اگر در شهرستان خانه‌ای دارم چه ایرادی دارد اگر آن را بفروشم و در شهر خانه بخریم این حرکت دولت هم است فروش اموال مازاد می‌تواند بهترین روش باشد با توجه به اینکه قرار است ۱۰۰ درصد هزینه بهداشت شود از سوی دیگر دولت به قدر اموال دارد که تمام نخواهد شد.
همایون دارای در خصوص ارزیابی اموال دولت گفت: اموال دولت ارزیابی نشده است و ده هزار میلیارد است وقتی می‌تواند زمین‌ها را بفروشد و طرح‌های نیمه تمام را فعال کند چه اشکالی دارد که با ۵۰ درصد آن هزینه‌های جاری را دهد و با ۵۰ درصد دیگر توسعه زیر بنایی کند با توجه به اینکه ۱۰۰ درصد در بهداشت و بیمارستان و آموزش است و حتی می‌تواند زمین بفروشد زمین بخرد و ۲۰ سال دیگر این زمین ارزش زمین امروز را پیدا می‌کند چرا کمبودهای اقتصادی با این روش جبران نشود بحث بنگاه‌داری نیست واگذاری اموال باید بازدهی در اقتصاد داشته باشد و کمی هم هزینه جاری را تأمین کند.
استفاده از اموال دولتی برای هزینه‌های جاری اشتباه است
شقاقی شهری با مثالی چرایی خط قرمز بودن استفاده از اموال دولتی در هزینه‌ها گفت: به طور مثال من خانه‌ای در شهرستان دارم و می‌فروشم و بنگاه تولیدی میزنم همه می‌گویند آفرین چه کاری برکت دارد یا خانه‌ای دارم متروکه و زمینی در شهرستان زمین را فروخته و خانه را تعمیر می‌کنم سقف بالای سرم هست همه باز می‌گویند آفرین چه کار عقلانی اما اگر من فرش زیرپا را بفروشم و با آن به رستوان بروم همه می‌گویند چه کار احمقانه‌ای کرده‌اید بحث مولد سازی هم همین است فروش اموال باید زیر ساخت‌ها را تکمیل کند و مولدسازی داشته باشد نه اینکه حقوق و دستمزد داده شود تاریخ اینها را در یاد خواهد داشت اگر مدرسه بفروش می‌رسد باید مدرسه‌ای جای دیگر ساخته شود نه هزینه جاری با آن پرداخت شود
۵۰ درصد از فروش اموال مازاد دولتی می‌تواند صرف هزینه‌های جاری شود
همایون دارابی در ادامه با مثالی استفاده از اموال دولتی را گفت: در سقوط بغداد وقتی وارد شدند دیدند که مناره‌ها پر از طلا است و به خلیفه عباسی گفتند این همه طلا انبار کرده‌ای خوب سرباز می‌گرفتی و سلاح جنگی می‌ساختی بعد از آن خلیفه را در ستون‌های طلا انداختند که از طلا بخورد تا بمیرد این را گفتم بگویم که هم اکنون شرایط ویژه هست و نباید دولت را محدود کنیم با خط قرمزهایی من درآوردی. به طور مثال نمی‌تواند حقوق معلم را نداد و با نارضایتی به سر کلاس فرستاد همانطور که در حال حاضر همین کار و می‌کنیم اقتصاد دولتی از دهه ۵۰ راه اشتباهی بود همان طور که مقام معظم رهبری گفتند دولتی کردن اقتصاد اشتباه بود است و نباید با خط قرمزها و تابو درست کردن‌ها دست انداز ایجاد کنیم.
وی در ادامه از استفاده ۵۰ درصدی اموال دارایی‌ها در هزینه‌های جاری گفت: ۵۰ درصد هزینه‌های جاری شدن مانع از چاپ پول خواهیم شد و این کار عقلانی است که می‌توان انجام داد و مطالبات را پرداخت کرد به طور مثال من وقتی دوتا دارایی دارم و دوتا پول و ۴ تا هزینه وقتی می‌توانم از این چهارتا استفاده کرد چرا باید قرض بگیریم با بقیه را در فشار بگذاریم.
این کارشناس اقتصادی و فعال بازار سرمایه گفت: اگر به ۱۹۶۰ چین دولتی بوده است و در حال حاضر اگر اقتصاد چین را نگاه دارید می‌بینید که همه خصوصی شده است و دهه ۶۰ کره دولتی بوده است در حال حاضر خصوصی سازی صورت گرفته است و در اروپا دهه ۶۰ و۷۰ میلیادی حاکمیت دولتی بوده است و در حال حاضر بخش خصوصی بیشتر از دولتی‌ها است و ما باید از اینها تجربه کسب کرد و اقتصاد را به مردم باید سپرد در بازار سرمایه می‌تواند این ثروت و دارایی‌ها را به فروش گذاشت مثل سهام عدالت که اوایل ۵۰۰ تا یک میلیون بوده است و مردمی بودن باعث شد که نقدینگی تولید کند مردم می‌توانند روند ثروت را به سمت تولید خواهد برد در مولد سازی آنچه که تاکید شده است شفافیت است و واگذاری‌ها باید در بورس انجام شود. از سوی دیگر صندوق ثروت ملی می‌تواند ایجاد که همانند صندوق توسعه که موفق بوده است این صندوق ثروت ملی هم می‌تواند موفق باشد و نگرانی‌ها را بر طرف کند و اقتصاد باید گام به گام راه رفته شود و این فراز و نشیب‌ها است که می‌تواند مولدسازی را موفق سازد.
اتاق شیشه‌ای مولد سازی
وحید شقاقی شهری از واگذاری‌ها گفت: رویکردها را باید پذیریم از ۱۲۹۰ تا حالا یک تریلیون دلار نفت به فروش رفته است و آیندگان باید بدانند که پول نفت چه شده است و سرمایه گذاری ها باید سودآور باشد. هست واگذاری نباید دچار افراط و تفریط شود پاسخگو باشد همانطور که وزیر اقتصاد گفته است فروش اموال مازاد باید در اتاق شیشه‌ای انجام شود فروش در بورس شفاف است اما خط قرمز باید رعایت شود
وی در ادامه بیان کرد: فروش فرش زیرپا برای هزینه کردها درست نیست باید شغل دوم ایجاد شود که هزینه‌های زیاد را جبران کرد اما هزینه‌ها کم نمی‌کنم کشور هم همین است کشور نخبگان استفاده شود طلا برای زدن بنگاه تولید می‌فروشیم نه برای مسافرت رفتن دولت هم فروش اموال مازاد همین است هزینه کرد همان مسافرت است که نباید خرجش شود و از سوی دیگر تیم مولدسازی باید آزادی عمل داشته باشد و همانطور که وزیر اعلام کرد اتاق شیشه‌ای این اتفاق رخ دهد همان طور که خودرو در بورس فروش رسید و شفاف بود که این فروش اموال مازاد باید اتاق شیشه‌ای باشد و تیم پاسخگو باشد همانطور که بارها گفتم حقوق‌ها نباید با فروش اموال مازاد پرداخت شود و هزینه‌ها باید به برطرف کردن اقتصاد فرسوده و پروژه‌های عمران شود این اموال برای نسل کنونی نیست بلکه برای آیندگان هم هست.
برای این تصمیم بزرگ باید به دولت اطمینان کرد
همایون دارابی در انتها اظهار داشت: مولدسازی کار بزرگی است که باید انجام شود کشور فرش زیرپا نیست ثروت دولت‌ها زیاد است در حال حاضر میدان نفتی‌هایی است که مشترک و ما نمی‌توانیم از آنها استفاده کنیم و عراق، عربستان و … از این میدان‌های نفتی بهره مند می‌شوند و بخش خصوصی می‌تواند از این میدان‌ها بهره مند شود. مردم در حال حاضر یک وام می‌خواهند بگیرند بانک‌ها اعلام می‌کنند که پول برای وام ندارند ولی اگر مازاد را بفروشند هزینه وام هم دارند. هیئت جمع شده با حضور معاون اول، وزیر اقتصاد، یک نماینده از قوه قضائیه، یک نماینده از مجلس اطمینان را می‌دهد که توسعه در راه است و دولت که میراث کوتاهی‌های دولت‌ها است شرایط را تغییر دهد و رویکرد جدید داشته باشد و بورسی شدند می‌تواند مشارکت مردم را به همراه داشته باشد. مولد سازی می‌تواند تأثیر عمیقی بر بر اقتصاد داشته باشد.
امیدوارم فروش اموال مازاد ثمره خوبی داشته باشد
وحید شقاقی شهری در پایان بیان کرد: دولت در جنگ اقتصادی است و همه می‌دانیم که فشار بر دولت و مردم است و این مولدسازی ایده خوبی است و می‌تواند با شفافیت و پاسخگویی مکانیسم خوبی داشته باشد با توجه به اینکه سه قوه نماینده دارد و دولت، قوه قضائیه و مجلس هستند و این می‌تواند مولدسازی را پیش ببرد ما می‌توانیم پیشنهاد دهنده باشیم و این هیئت مولدسازی است که باید تصمیم بگیرند و امیدوارم که فروش اموال مازاد ثمره خوبی داشته باشد.
