به گزارش ایران اکونومیست، تامین پایدار سوخت از مهمترین شاخص‌های امنیت انرژی در هر کشوری به شمار می‌رود زیرا اگر تنها چند ساعت روند تولید و توزیع سوخت دچار وقفه شود، شرایط سیاسی، اقتصادی و حتی اجتماعی تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
از همین رو نقش شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در پدافند غیرعامل و حفظ امنیت انرژی بسیار بالا است. تا آنجا که به گفته مدیرعامل این شرکت در شرایط ناترازی گاز، در مجموع روزانه بیش از ۳۱۵ میلیون لیتر سوخت مایع در کشور به مصرف رسید.
«جلیل سالاری» مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در گفت و گو با ایران اکونومیست با اشاره به اینکه حوزه سوخت‌رسانی یکی از مسایلی است که اولویت کشور به شمار می‌رود، گفت: امسال ناترازی گاز در کشور بالا و لازم بود تا سوخت جایگزین را برای صنایع و نیروگاه‌ها تامین کنیم. همچنین با افت فشار گاز در مناطقی از کشور، نفت سفید و گاز مایع در بین خانوارها توزیع شد.
وی ادامه داد: در حوزه نیروگاهی نسبت به سال گذشته رشد ۲۰ درصدی مصرف سوخت مایع را داشتیم و نزدیک به ۱۷ میلیارد لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌ها تحویل شده است.
در ادامه مشروح این گفت و گو را می‌خوانید.
مهمترین اقداماتی که در دولت سیزدهم در شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انجام شده است، چیست؟
در راستای سند تحول دولت اقداماتی در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران انجام شد. اولویت‌ها را شناسایی کردیم و در موضوع حکمرانی شرکت و روابط مالی اقدامات اساسی انجام شد.
از سوی دیگر در دولت قبل تعهداتی در کشور ایجاد شده و باقی مانده بود. این تعهدات ۷۵ میلیون دلار بود که باید تعیین تکلیف می‌کردیم و با وجود مصرف بالای بنزین در کشور، این تعهدات انجام شد.
همچنین در حوزه سامانه هوشمند سوخت در دولت قبل بی‌توجهی شده و سامانه دچار چالش بود و مجبور بودیم آن را بازآرایی کنیم تا امنیت سامانه را افزایش دهیم.
در دولت قبل تعهداتی در کشور ایجاد شده و باقی مانده بود. این تعهدات ۷۵ میلیون دلار بود که باید تعیین تکلیف می‌کردیم و با وجود مصرف بالای بنزین در کشور، این تعهدات انجام شد.
در این اقدامات، توجه به دانش بنیان شدن صنعت پالایش و تکمیل زنجیره ارزش چه جایگاهی داشته است؟
در تامین تجهیزات نیز با توجه به نامگذاری امسال از سوی رهبر معظم انقلاب به نام سال «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» بومی سازی در تجهیزات را در اولویت قرار دادیم و کارت‌خوان‌ها در جایگاهای سوخت بومی شده است. این در شرایطی است که از سال ۸۶ که بحث سهمیه‌بندی بنزین اتفاق افتاد این کارت‌خوان‌ها از خارج تامین می شده و تا به امروز با تعمیر همان کارت‌خوان‌های قدیمی به کار خود ادامه داده‌اند. در حالی که خرابی کارت‌خوان‌های جایگاه‌های سوخت در کشور به ۴۰ درصد رسیده بود، اکنون این خرابی‌ها را به زیر ۱۰ درصد رساندیم و با تولید بومی کارت‌خوان‌ها توسط یک شرکت دانش‌بنیان داخلی، رقم خرابی‌ها به صفر می‌رسد.
از سوی دیگر، زمانی که دولت سیزدهم بر سر کار آمد، موجودی کارت سوخت در کشور برای انتشار کارت‌های جدید، ۱۰ هزار عدد بود. با این حال، در حالی که در ابتدای امسال سه میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در صف دریافت کارت سوخت بودند، با تامین چیپست‌های این کارت‌ها، در سال جاری تاکنون سه میلیون کارت سوخت صادر شده و تا پایان سال صف انتظار برای دریافت کارت سوخت به صفر می‌رسد.
در موضوع دانش‌بنیان کردن صنعت پالایش به تکمیل زنجیره ارزش توجه کردیم، تا آنجا که بحث بومی‌سازی و برندسازی آغاز شده و قراردادهایی در قالب زنجیره ارزش در کشور بین مجموعه شرکت‌های پالایشی و سایر شرکت‌ها انجام شده است.
زمستان امسال ناترازی گاز با توجه به تداوم سرمای هوا و گستردگی آن، در مواقعی بسیار زیاد بود. در این زمینه چه اقداماتی برای تامین سوخت جایگزین انجام شد؟
حوزه سوخت‌رسانی یکی از مسایلی است که اولویت کشور به شمار می‌رود. امسال ناترازی گاز در کشور بالا و لازم بود تا سوخت جایگزین را برای صنایع و نیروگاه‌ها تامین کنیم. همچنین با افت فشار گاز در مناطقی از کشور، نفت سفید و گاز مایع در بین خانوارها توزیع شد.
تا آنجا در حوزه نیروگاهی نسبت به سال گذشته رشد ۲۰ درصدی مصرف سوخت مایع را داشتیم و نزدیک به ۱۷ میلیارد لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌ها تحویل شده است.
با توجه به اولویت تامین سوخت مورد نیاز داخل کشور در حوزه قانون بودجه و تکالیفی که در قانون بودجه مصوب شده، تامین فروش داخلی در ۹ ماهه امسال نسبت به ۹ ماهه سال قبل ۱۳۳ درصد محقق شده و در عملکرد در حوزه صادرات ۷۵ درصد تحقق برنامه را در ۹ ماهه سال ۱۴۰۱ داشته‌ایم.
تا آنجا در حوزه نیروگاهی نسبت به سال گذشته رشد ۲۰ درصدی مصرف سوخت مایع را داشتیم و نزدیک به ۱۷ میلیارد لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌ها تحویل شده است.
اگرچه تامین سوخت اولویت اصلی به شمار می‌رود، برای تداوم پایداری تامین سوخت لازم است تا طرح‌های توسعه در صنعت پالایش اجرا شود تا در سال‌های آینده نیز جریان سوخت کشور ادامه داشته باشد. در خصوص طرح‌های توسعه‌ای نیز توضیح می‌فرمایید.
اقداماتی را در حوزه توسعه انجام دادیم و برخی از این طرح‌ها را نیز به بهره‌برداری رساندیم. پالایشگاه آبادان یکی از پالایشگاه‌های طرح تثبیت ظرفیت پالایشی کشور بوده که این واحد به بهره‌برداری رسیده است. این واحد، بزرگترین واحد پالایشی منطقه است که با ظرفیت ۲۱۰ هزار بشکه در روز در حوزه کیفی‌سازی و قانون هوای پاک موثر خواهد بود. همچنین برای کلیه پالایشگاه‌ها برنامه تولید با توجه به زنجیره‌ارزش را پیش‌بینی کردیم که بر این اساس شاخص‌ها تعیین و پایش می‌شود.
از سوی دیگر اقدامات خوبی از منظر تنظیم‌گری و رگولاتوری روابط برای شفافیت بیشتر را انجام دادیم و در بهینه‌سازی مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری نیز به تکالیف عمل می‌کنیم. در مجموع ظرفیت‌ها در حوزه صنعت پالایش و پخش خوب بوده البته کافی نیست و باید زنجیره تولید اتفاق بیافتد و ارزش‌افزوده داشته باشیم.در حوزه مدیریت مصرف نیز باید توجه بیشتری انجام شود و به سمت سودمحوری برویم تا فرآورده‌های نفتی که می‌توانند ارزش‌افزوده بالایی برای کشور داشته باشد تنها به عنوان سوخت در حوزه حمل و نقل مصرف شود. البته ایجاد زنجیره ارزش همکاری سایر دستگاه‌ا از جمله بخش حمل و نقل، خودرو، ساختمان و صنایع را می‌طلبد.
ایران در مقایسه با پیش از انقلاب به موفقیت های بزرگی در صنعت پالایش دست یافته است. مهمترین این موفقیت ها از نظر شما کدام است؟
ظرفیت پالایشی قبل از انقلاب بسیار پایین بوده و این در حالی است که اکنون ۱۰ پالایشگاه در کشور روزانه تا ۲.۲ میلیون بشکه نفت و میعانات گازی را پالایش می‌کنند.
یکی از پالایشگاه‌های مهم ایران که بعد از انقلاب ساخته شده و به بهره‌برداری رسیده است، پالایشگاه ستاره خلیج فارس است که روزانه حدود ۴۵۰ هزار بشکه میعانات گازی را پالایش می‌کند.
این در شرایطی است که پیش از انقلاب میعانات گازی در کشور تولید نمی‌شد. همچنین پیش از انقلاب اسلامی در سال ۵۷ زنجیره ارزشی در پالایشگاه‌ها وجود نداشت و تنوع‌سازی فرآورده‌های نفتی اتفاق نمی‌افتاد.
خام‌فروشی نیز در پیش از انقلاب اتفاق می‌افتاد و ایران نفت خام را صادر می‌کرد و در مقابل با چند برابر قیمت فرآورده به کشور وارد می‌شد، اما امروز این سیاست برعکس شده و نفت خام در کشور فرآورش می‌شود.
همچنین تا پیش از انقلاب تجهیزات ۱۰۰ درصد از خارج تامین می‌شد اما امروز ۸۵ درصد از تجهیزات پالایشی در داخل کشور ساخته می‌شود که افتخار بزرگی برای نظام جمهوری اسلامی ایران است.
کاتالیست‌ها نیز یکی از مواردی بوده که همواره از خارج کشور تامین می‌شده و برای نخستین بار در پالایشگاه شازند کاتالیست بومی را شارژ کردیم و به بهره‌برداری رسیده است.
البته در کنار افزایش ظرفیت تولید، میزان مصرف نیز افزایش داشته و اکنون ۲۵ میلیون خودرو در کشور تردد می‌کند، بنابراین نیاز است تا سهم مصرف را تامین کنیم. مدیریت مصرف یکی از مباحثی است که نیازمند توجه جدی است.
تا پیش از انقلاب تجهیزات ۱۰۰ درصد از خارج تامین می‌شد اما امروز ۸۵ درصد از تجهیزات پالایشی در داخل کشور ساخته می‌شود که افتخار بزرگی برای نظام جمهوری اسلامی ایران است.
برای مدیریت مصرف چه اقداماتی انجام شده است؟
با توجه به رشد مصرف و شرایط ناترازی، تنوع سبد سوخت را انجام دادیم که یکی از بحث‌ها توسعه صنعت سی.ان.جی با هدف جایگزینی مصرف بنزین بوده است. اکنون روزانه ۲۲ میلیون متر مکعب سی.ان.جی در کشور مصرف می‌شود که اگر این توسعه انجام نمی‌شد مصرف بنزین به همین میزان افزایش پیدا می‌کرد.
اقدامات دیگر در بحث مدیریت مصرف، با توجه به سیاست کشور یک سیاست غیرقیمتی بود. اختلاف شکاف قیمتی ایران با همسایگان باعث جذابیت قاچاق می‌شود. امروز بنزین در کشور لیتری یک‌هزار و ۵۰۰ تومان است و در کشورهای همسایه ۴۰هزار تومان فروخته می‌شود. بنابراین فرآیند مدیریت هوشمند ضروری بود و از همین رو سهمیه‌بندی بنزین از سال ۸۶ در کشور آغاز شد.
با این روش ناترازی بنزین را تا حدی حل کردیم و با بهره‌برداری از طرح های پالایشی در شرایط مازاد تولید، صادرات به بازارهای هدف آغاز شد.
البته در همه این سال‌ها ایران با تحریم رو به رو بوده است. تحریم چه تاثیری بر صنعت پالایش ایران گذاشته است؟
ایران در مقایسه با سایر کشورهایی که با تحریم رو به رو بودند شرایط بسیار بهتری دارد. نگاهی به کشورهایی که ۲ سال تحریم را تجربه کرده‌ند نشان می دهد که این کشورها حتی نتوانستند ظرفیت‌های قبلی خود را حفظ کنند، اما برای ایران تحریم فرصت ایجاد کرد و ازآن فرصت‌ها استفاده کردیم تا به خودکفایی در بخش‌های مختلف برسیم.
در بخش تامین مواد شیمیایی، کاتالیست، دانش فنی و بومی‌سازی پیش از انقلاب، همه دانش فنی خریداری می‌شد، اما امروز ما می‌توانیم بگوییم صاحب دانش‌فنی شدیم و این دانش‌فنی بومی شده است و حتی می‌توانیم دانش فنی را به کشورهای دیگر منتقل کنیم.
همچنین امروز کاتالیست ما در کشورهای خارجی مصرف می‌شود.
در بخش تامین مواد شیمیایی، کاتالیست، دانش فنی و بومی‌سازی پیش از انقلاب، تمام دانش فنی خریداری می‌شد اما امروز ما می‌توانیم بگوییم صاحب دانش فنی شدیم و این دانش فنی بومی شده است.
آخرین وضعیت ساخت پتروپالایشگاه‌ها در کشور چگونه است؟
در موضوع ساخت پالایشگاه‌های جدید برنامه‌ریزی کردیم که آن از جمله پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای «شهید قاسم سلیمانی» است که در قانون بودجه سال جاری آمده است.
در حال حاضر نیز، مشارکت‌نامه شکل گرفته و زمین را تصحیح کرده‌ایم. همچنین بخشی از مجوزها اخذ شده و امیدواریم عملیات اجرایی با ترکیب مشارکت‌نامه امضا شده با بانک‌ها، آغاز شود.
وضعیت استاندارد فرآورده‌های نفتی چگونه است؟
امروز حدود ۷۵ درصد بنزین ایران در حد استانداردهای یورو است. همچنین روزانه ۱۶ میلیون لیتر نفتگازبا استاندارد یورو ۵ با اجرا و بهره‌برداری از پروژه گوگردزدایی پالایشگاه اصفهان به چرخه سوخت کشور اضافه شده است.
در زمینه توزیع و انتقال فرآورده اقدامات انجام شده در دولت سیزدهم چه بوده است؟
زیرساخت‌هایی در بخش صادرات انجام دادیم و برای اولین بار صادرات دریایی گاز مایع را شروع کردیم. همچنین در حوزه ریلی ظرفیت تنوع‌سازی شبکه حمل و نقل سوخت را پیگیری کردیم و اولین بار است که از جنوب کشور سوخت مایع را به مقصد زاهدان جا به جا می‌کنیم و در شرایط افت دمایی سوخت مایع شامل نفت سفید و نفتگاز این استان به صورت پایدار تامین می‌شود.
همچنین در استان سیستان و بلوچستان توجه ویژه‌ای برای تامین سوخت وجود دارد و با سفر برخی اعضای هیات دولت به این استان، ساخت ۵۰ جایگاه جدید سی.ان.جی با هدف تنوع سبد سوخت در دستور کار است.
علاوه بر این‌ها چه مواردی بوده که در دولت سیزدهم به سرانجام رسیده است؟
در این دولت با زیرساخت‌هایی که در قالب اقدام جهادی و سریع بوده در بخش شفاف‌سازی اقداماتی انجام دادیم و از سال ۹۷ تکالیفی بوده که تمرکز حساب‌ها در خزانه دولت اتفاق می‌افتاد. در این بخش با هماهنگی با بانک مرکزی تمرکز حساب‌ها را به نتیجه رساندیم.
از سوی دیگر، برای روابط مالی و شفاف سازی که مورد تاکید دولت بوده لازم بوده تا شرکت را شرکت توسعه‌ای کنیم و اساسنامه توسعه را گرفتیم و حرکت به سمت توسعه است تا با مشارکت با بخش خصوصی این اقدامات انجام شود.
همچنین اتصال به سامانه‌ها درگاه ملی مجوزها در وزارت نفت برای اولین در این شرکت اتفاق افتاده است. برای تقویت ناوگان حمل و نقل نیز تفاهم‌نامه‌ای با بانک‌ها و برخی شرکت‌های خودروسازی امضا شد که آذرماه امسال به نتیجه رسید.
از سوی دیگر شاخص‌ها تولید فرآورده‌های نفتی در کشور افزایش داشته و در بنزین ۷ درصد و در نفتگاز ۳.۵ درصد رشد تولید نسبت به سال قبل ثبت شده است.
یکی دیگر از اقدامات تامین بودجه قیر تهاتری بوده که به دستگاه‌های اجرایی تحویل دادیم که ارزش آن ۱۹۰ هزار میلیارد تومان معادل ۲.۵ میلیون تن بوده است.
همچنین برای نشان دادن دستاوردهای دولت به دانش‌آموز و دانشگاهیان، کارگروه راهیان پیشرفت را راه‌اندازی کردیم که بخش عظیمی از دانش‌آموزان، دانشجویان و استادان دانشگاه در قالب گروه‌های ۱۰۰ تا ۵۰۰ نفره از دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی ایران در ۱۰ پالایشگاه کشور بازدید خواهند کرد.
شاخص‌ها تولید فرآورده‌های نفتی در کشور افزایش داشته و در بنزین ۷ درصد و در نفتگاز ۳.۵ درصد رشد تولید نسبت به سال قبل ثبت شده است.
با وجود تحریم‌ها آیا فعالیت‌هایی در خارج از کشور نیز داشته‌اید؟
نخستین بار در حوزه پالایش و پخش قرارداد تعمیرات پالایشگاه‌هایی خارج از ایران را امضا کردیم که مربوط به پالایشگاهی در ونزوئلا می‌شود. با این اقدام علاوه بر امکان صادرات نفت خام ایران و فرآورش آن در پالایشگاه فراسرزمینی، تعمیرات اساسی نیز توسط ایران انجام می‌شود که به صادرات خدمات فنی و مهندسی و رونق تولید سازندگان تجهیزات نفت ایرانی منجر خواهد شد.
کالای ایرانی که برای تعمیرات اساسی این پالایشگاه ارسال شده حجم بالایی دارد و حدود یک‌هزار و ۳۰۰ قلم کالای ایرانی منتقل و جایگزین شده است. این اقدام علاوه بر صدور خدمات فنی و مهندسی به اعتمادسازی برای کالای ایرانی منجر خواهد شد.
چند تفاهم‌نامه در دولت سیزدهم برای توسعه خطوط انتقال فرآورده‌های نفتی به امضا رسیده است؟ مهمترین این تفاهم‌نامه‌ها کدامند؟
در حوزه ظرفیت انتقال، با انجام آسیب‌شناسی در شرق کشور مشخص شد که همواره در فصول سرد با ناترازی مواجه هستیم. برای اینکه سوخت مایع سهل‌الوصول به آن مناطق منتقل شود خط لوله «تابش» را پیش‌بینی کردیم که با هدف تقویت پدافند غیر عامل و تمرکززدایی انجام می‌شود. همچنین با ساخت این خط لوله، انتقال فرآورده به جای نفتکش که چالش‌های فراوانی مانند مشکلات زیست‌محیطی و اقتصادی دارد، با شبکه خطوط لوله انجام خواهد شد. این خط لوله، فرآورده را از مسیر رفسنجان به مشهد منتقل می‌کند که علاوه بر تامین نیاز داخل کشور، امکان صادرات را نیز فراهم می‌کند.
در حوزه فارس نیز با توجه به اینکه پالایشگاه شیراز نمی‌تواند کل سوخت مورد نیاز استان را تامین کند، تا پیش از این سوخت مورد نیاز از پالایشگاه‌های بندرعباس و اصفهان از طریق نفتکش‌های جاده‌پیما تامین می‌شد. بنابراین ساخت خط لوله پارس در دستور کار قرار گرفت تا فرآورده برای نخستین بار با خط لوله به فارس برسد. اکنون نیز مطالعات و مسیریابی انجام شده است.
