چندی پیش در ایران اکونومیست، مروری داشتیم بر بازیگرانی که در ده سال گذشته جایزه بازیگری جشنواره تئاتر فجر را به خانه برده‌اند و در این مجال و در آستانه اختتامیه این رویداد، مروری داریم بر دیگر بازیگرانی که جوایز این جشنواره را در فاصله دوره بیست و نهم آن تا دوره بیستم از آن خود کرده‌اند.
همچنان این نکته را یادآوری می‌کنیم که جشنواره تئاتر فجر گرچه امسال چهل و یکمین دوره خود را سپری می‌کند، اما هنوز در حال آزمون و خطا بوده و هست و شکل مسابقه در آن در دوره‌های مختلف، متفاوت بوده است.
ضمن اینکه در این گزارش‌ها فقط برگزیدگان بازیگران بخش صحنه‌ای را مرور می‌کنیم.
با هم فهرست بازیگران برگزیده ۱۰ دوره بعدی این جشنواره را از نظر می‌گذرانیم:
بیست و نهمین جشنواره تئاتر فجر کمترین جوایز بازیگری را برای بازیگران ایرانی به همراه داشت. در آن مقطع تنها بخش رقابتی جشنواره، مسابقه بین‌الملل بود و طبیعتا بخشی از جوایز آن نصیب هنرمندان داخلی نمی‌شد.
مسعود دلخواه در نمایش «روال عادی»
در این دوره مسعود دلخواه تنها بازیگر ایرانی بود که در بخش مسابقه بین‌الملل به عنوان بازیگر برگزیده معرفی شد. او جایزه خود را برای بازی در نمایش «روال عادی» دریافت کرد. نمایشی که با متن جذاب خود که نوشته ژان کلود کاریر است، توانست توجه مخاطبان را جلب کند. دلخواه که عموما به عنوان مدرس و کارگردان تئاتر شناخته می‌شد، در این نمایش که با کارگردانی محمدرضا خاکی روی صحنه رفت، توانمندی خود را در زمینه بازیگری به اثبات رساند. او بعدتر کمتر در تئاتر به ایفای نقش پرداخت ولی در بعضی از مجموعه‌های تلویزیونی ایفای نقش کرد و همچنان در تئاتر فعالیت خود را به عنوان مدرس و کارگردان ادامه داد.
ستاره پسیانی هنگام دریافت جایزه برای نمایش«صدر در صد»
در جشنواره بیست و هشتم نیز ستاره پسیانی تنها بازیگر ایرانی بود که با جایزه به خانه رفت. او برای بازی در نمایش «خانه» نوشته نغمه ثمینی و کار کیومرث مرادی جایزه خود را دریافت کرد. این نمایش هم در بخش مسابقه بین‌الملل این دوره از جشنواره روی صحنه رفت. او بعدتر برای بازی در نمایش «صدر در صد» به کارگردانی مرتضی اسماعیل کاشی باز هم جایزه بازیگری را از آن خود ساخت . همچنانکه در سینما هم با فیلم «یدو» سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر را به جوایز پیشین خود اضافه کرد. پسیانی جزو بازیگرانی است که در تئاتر به فعالیت خود ادامه می‌دهد و با تصمیم اعضای گروه تئاتر «بازی»، چند سالی است که سرپرستی این گروه را به عهده گرفته است.
در جشنواره بیست و هفتم اما در بخش مسابقه بین‌الملل، بازیگران غیر ایرانی جوایز را دریافت کردند. ضمن اینکه در این دوره از جشنواره، مسابقه صحنه‌ای داخلی نداشتیم.
جشنواره بیست و ششم در شرایطی برگزار شد که بخشی با عنوان تجربه‌های دانشجویی به آن اضافه شده بود و همچنان بخش مسابقه بین‌الملل هم به وقت خود باقی بود.
در بخش تجربه‌های دانشجویی، رسا کجوری برای حضور در نمایش «آتسوموری» به عنوان بازیگر برگزیده زن و محسن نوری برای بازی در نمایش «خاندان چن‌چی» به عنوان بازیگر برگزیده مرد معرفی شدند.
سهیلا گلستانی در نمایش «یرما»در بخش مسابقه بین‌الملل این دوره از جشنواره، دو بازیگر به عنوان بازیگران برگزیده زن معرفی شدند. بدین ترتیب، دبرا لامی برای نمایش «ماکاندو» و سهیلا گلستانی برای نمایش «یرما» به کارگردانی رضا گوران جوایز این بخش را دریافت کردند. سهیلا گلستانی جزو بازیگران پر کار تئاتر به حساب نمی‌آید و نمایش «یرما» جزو معدود نقش آفرینی‌های او در این عرصه است. او در این نمایش در نقش یرما که نقش اصلی کار است، روی صحنه رفت. نمایش «یرما» نوشته فدریکو گارسیا لورکا ، یکی از آثار موفق رضا گوران در کارگردانی تئاتر است. او بعد از اجرای این نمایش، نام گروه خود را گروه تئاتر «یرما» گذاشت. در اجرای این نمایش هدیه تهرانی طراحی لباس بازیگران را بر عهده داشت و برای این کار، نامزد دریافت جایزه شد.
علی سرابی و مهدی پاکدل در نمایش «ماچیسمو»در بخش بازیگری مرد هم علی سرابی بازیگر نمایش «ماچیسمو» و ساشا گرساک بازیگر نمایش «راشومون» جایزه‌های خود را به خانه بردند.
«ماچیسمو» یکی از آثار موفق محمد یعقوبی است که آن را بر اساس «رمان کنسول افتخاری» نوشته گراهام گرین نوشته و اجرا کرد. البته که این جایزه، تنها جایزه علی سرابی در جشنواره تئاتر فجر نبود. او همواره جزو بازیگران پرکار و موفق تئاتر محسوب شده و البته گاهی هم دست به کارگردانی زده و نمایش‌هایی روی صحنه برده است.
هرچند بعضی از بزرگان تئاتر به رقابتی بودن جشنواره تئاتر فجر نقد داشتند و معتقد بودند رقابت، زمینه‌ای ناسالم ایجاد می‌کند، با این همه حذف بخش رقابتی در دوره‌های بیست و سوم ، بیست و چهارم و بیست و پنجم جشنواره نشان داد که این رویداد هنری برای ایجاد شور و شوق در شرکت‌کنندگان و نیز مخاطبان، بی‌نیاز از جایزه نیست. مقایسه جشنواره‌های این سه دوره با دوره‌های پیشین به خوبی موید این نکته است.
اما تماشاگرانی که جشنواره تئاتر فجر را در دوره‌های بیست و دوم تا بیستم رصد کرده باشند، شور و حال آن دوران را خوب به یاد می‌آورند.
در همین سه دوره بیشتر بازیگران توانای تئاتر ما روی صحنه تالار وحدت رفتند و جوایز خود را دریافت کردند. معرفی نامزدهای جشنواره در این مقطع همیشه با اشتیاقی بالا همراه بود.
یادآوری این نکته هم ضروری است که در آن دوره، فقط نمایش‌های داخلی به رقابت با یکدیگر می‌پرداختند و عموما هم گروه‌های جوان‌تر در این بخش شرکت داشتند چراکه هنرمندان پیشکسوت در بخش مهمان یا ویژه اجراهای خود را انجام می‌دادند و نمایش‌های خارجی هم به صورت غیررقابتی در جشنواره شرکت می‌کردند.
در مسابقه ایران برای هر رشته سه برگزیده معرفی می‌شد و معمولا در کنار آنان، تقدیرهایی هم صورت می‌گرفت.
پیام دهکردی در نمایش «می‌بوسمت و اشک»اما در بخش مسابقه بیست و دومین جشنواره تئاتر فجر پیام دهکردی برای بازی در دو نمایش «تیغ کهنه» نوشته محمد امیر یاراحمدی و کار نادر برهانی مرند و «می‌بوسمت و اشک» به نویسندگی محمد چرم‌شیر با کارگردانی محمد عاقبتی جایزه نخست بازیگری مرد را دریافت کرد. دهکردی در آن دوره جزو بازیگران درخشان تئاتر بود و در این دوره از جشنواره با دو نمایش موفق و تاثیرگذار روی صحنه رفت. هرچند نمایش «می‌بوسمت و اشک» به دلایلی اجرای عمومی نشد ولی کسانی که اجرای آن را در جشنواره تئاتر دیده‌اند، خاطره آن اجرا را فراموش نکرده‌اند. نمایشی که عاقبتی را به عنوان چهره‌ای مستعد در تئاتر ایران معرفی کرد.
فرزین صابونی برای بازی در نمایش «سه خانه کوچک» به نویسندگی مهدی رضاییان و کارگردانی مهرداد رایانی مخصوص جایزه دوم را گرفت و جایزه سوم هم به سیروس کهوری‌نژاد بازیگر نمایش «رعنا» اهدا شد.
فرزین صابونی که حالا سال‌هاست در خارج از کشور به سرمی‌برد، در آن دوران جزو بازیگران مطرح و پرکار تئاتر بود. نمایش«سه خانه کوچک» موضوعی دینی داشت ولی جزو نمایش‌های موفق این ژانر به شمار می‌آید. صابونی در این نمایش در نقش یک شمرخوان تعزیه روی صحنه رفت و توجه تماشاگران را جلب کرد.
فریین صابونی/ عکس تزییینی است
در بخش بازیگری زن، شبنم طلوعی برای بازی در نمایش «می‌بوسمت و اشک» جایزه اول را دریافت کرد.
او در نمایش «۳۱/۶/۷۷» به نویسندگی و کارگردانی علیرضا نادری نیز به ایفای نقش پرداخت.
طلوعی نیز در آن دوران حضوری چشمگیر در تئاتر داشت. او که علاوه بر بازیگری در نگارش نمایشنامه و کارگردانی هم تجربه داشت، در نمایش «می‌بوسمت و اشک» در نقش ۵ کاراکتر گوناگون روی صحنه رفت که یکی از این کارکترها مرد بود.
اما پانته‌آ بهرام بازیگر دو نمایش «شکلک» و «هی مرد گنده گریه نکن» دیگر بازیگر توانای تئاتر در آن دوران بود. بازیگری که حضورش در هر نمایشی می‌توانست ملاک انتخابی برای تماشاگران باشد. او در جشنواره بیست و دوم جایزه دوم بازیگری را برای بازی‌اش در نمایش «شکلک» دریافت کرد.
بهرام بعد از تجربه موفق خود در همکاری با کیومرث مرادی و نغمه ثمینی که در دو نمایش «رازها و دروغ‌ها» و «خواب در فنجان خالی» رخ داد، در سومین همکاری خود با این دو هنرمند، در نمایش «شکلک» و در نقش عالیه شکلکی روی صحنه رفت و بخشی دیگر از توانایی‌های خود را در زمینه بازیگری نشان داد. او همزمان در نمایش «هی مرد گنده گریه نکن» نوشته و کار جلال تهرانی هم به ایفای نقش پرداخت. نمایشی که جزو آثار درخشان تئاتر در آن دوران محسوب می‌شود و بهرام با بازی در این اثر نمایشی، در ژانری متفاوت با آثار قبلی‌اش روی صحنه رفت.
فرحناز زاویانی بازیگر نمایش «روی خط خاکستری» دیگر بازیگر برگزیده این دوره از جشنواره بود. او در این نمایش که نوشته و کار خسرو امیری است، روی صحنه رفت و جایزه سوم را دریافت کرد. نمایش نامبرده از کرمانشاه و به عنوان اثری با مایه‌های روانشناسی در جشنواره شرکت کرد ولی بازیگر آن دیگر در تئاتر حضور چندانی نداشت.
اما در بیست و یکمین دوره جشنواره، ریما رامین‌فر برای بازی در نمایش «زمزمه مردگان» به نویسندگی و کارگردانی سیامک احصایی جایزه اول را کسب کرد.
این نمایش کاری دیگر از گروه تئاتر «امروز» بود. سیامک احصایی که در این گروه به عنوان طراح صحنه حضور داشت، گاهی هم در زمینه نگارش متن و کارگردانی دست به کار می‌شد. نمایش «زمزمه مردگان» جزو آثار موفق احصایی در این عرصه است. این نمایش به صورت بی‌کلام اجرا شد و ریما رامین‌فر که خودش هم نویسندگی و کارگردانی می‌کرد، در آن به ایفای نقش پرداخت.
آناهیتا اقبال‌نژاد/ عکس تزیینی استآناهیتا اقبال‌نژاد بازیگر نمایش «روی زمین» که به نویسندگی و کارگردانی افروز فروزند اجرا شد، بازیگر برگزیده دوم در این دوره از جشنواره بود. اقبال نژاد در این دوران با بازی در نمایش‌هایی در ژانرهای مختلف روی صحنه رفت. افروز فروزند هم گرچه هنرمند پر کاری در تئاتر ما نیست ولی معدود نمایش‌هایی که اجرا کرده، آثار موفقی بوده‌اند. نمایش «روی زمین» او هم در جشنواره و هم در اجرای عمومی با اقبال مواجه شد.
مژگان نوایی بازیگر نمایش «ژاندارک در آتش» دیگر بازیگر برگزیده این دوره از جشنواره بود که جایزه سوم این بخش را به خود اختصاص داد.
در این دوره از جشنواره، وفا طرفه بازیگر نمایش «زنان مهتابی، مرد آفتابی» نوشته چیستا یثربی و کار کورش زارعی، آذر سمواتی بازیگر نمایش «الکتر» نوشه نغمه ثمینی و کار سپیده نظری‌پور و ژاله صامتی بازیگر نمایش «دوستت دارم با صدای آهسته» دیگر متن چیستا یثربی و کار زهرا صبری با لوح تقدیر جشنواره به خانه بازگشتند.
احمد مهانرفر/ عکس تزیینی استدر بخش بازیگری مرد نیز احمدمهرانفر برای بازی در نمایش «قهوه تلخ» نوشته و کار شبنم طلوعی، جایزه نخست را از آن خود کرد. «قهوه تلخ» نمایشی بود پربازیگر که اجرای آن در جشنواره و نیز در اجرای عمومی مورد توجه تماشاگران تئاتر قرار گرفت.
کوروش زارعی بازیگر نمایش «زنان مهتابی، مردآفتابی» که خودش کارگردانی آن را بر عهده داشت، در جایگاه دوم قرار گرفت. زارعی این نمایش را از قم به جشنواره آورده بود. او البته اصالتا اهل میناب است.
حمیدرضا آذرنگ و مهران امام‌بخش بازیگران نمایش «چهار حکایت از چندین حکایت رحمان» نوشته و کار علیرضا نادری مشترکا جایزه سوم را دریافت کردند. نادری این نمایش را درباره افرادی نوشته است که بعد از جنگ شروع به دروغ‌پردازی می‌کنند و خود را در جایگاه قهرمان نشان می‌دهند.
او متن دیگری هم به نام «دو حکایت از چندین حکایت رحمان» دارد.
مجید رحمتیمجید رحمتی بازیگر نمایش «توالت» که از اراک در این دوره از جشنواره شرکت داشت و علی سرابی بازیگر نمایش «آندرانیک» نوشته حسین مهکام و کار حمید پورآذری تقدیر شدند. «آندرانیک» هم جزو نمایش‌های موفق و بی‌ادعای جشنواره بود که در اجرای عمومی نیز با استقبال تماشاگران رو به رو شد. در این نمایش بازیگران درخشان دیگری از جمله نگار عابدی و هدایت هاشمی روی صحنه رفتند.
جشنواره بیستم تئاتر فجر هم با اهدای چند جایزه و تقدیرنامه به بازیگران، برگزار شد.
در این دوره از جشنواره، داور فرمانی بازیگر نمایش «سبز سهراب سرخ» کار مجید واحدی‌زاده رتبه نخست را کسب کرد. این نمایش از اردبیل در جشنواره شرکت کرده بود.
امیر جعفری که آن زمان جزو بازیگرن پرکار و مستعد تئاتر بود، برای بازی در نمایش «پاییز» به نویسندگی و کارگردانی نادر برهانی مرند، جایزه دوم را از آن خود کرد. خاطره این نمایش که درباره آدم‌های جنگ است، هنوز هم در ذهن تماشاگران آن دوران شوق‌انگیز است.
اما فرهاد اصلانی بازیگر نمایش «پچپچه‌های پشت خط نبرد» به نویسندگی و کارگردانی علیرضا نادری و مجید امیری، بازیگر نمایش «دار و گیر پهلوان» جایزه سوم این بخش را مشترکا از آن خود کردند.
فرهاد اصلانی در نمایش «پچپچه‌های پشت خط نبرد»فرهاد اصلانی با بازی در این نمایش مورد توجه تماشاگران قرار گرفت و توانایی‌های خود را به عنوان بازیگری توانا به اثبات رساند. او در نمایش «پچپچه‌های...» در نقش علیرضا روی صحنه رفت.
محمدرضا زندی بازیگر نمایش «فصل مادربزرگ» هم در این دوره از جشنواره تئاتر فجر تقدیر شد.
در جشنواره بیستم در بخش بازیگری زن، جایزه اول به سیما تیرانداز برای بازی در نمایش «محاله فکر کنید اینجوری هم ممکنه بشه» رسید. نمایشی که خودش هم کارگردانی آن را بر عهده داشت و همراه با مجید جوزانی در آن به ایفای نقش پرداخت.
سیما تیرانداز/ عکس تزیینی استتیرانداز علاوه بر بازیگری، در زمینه کارگردانی و تدریس هم فعال بود. او تجربیات موفقی از اجرای نمایشنامه‌های چیستا یثربی به ثبت رسانده است که به نظر می‌رسد نمایش حاضر، موفق‌ترین همکاری این زوج هنری بوده است.
پانته‌آ بهرام برای بازی در نمایش «رازها و دروغ‌ها» نوشته نغمه ثمینی و کار کیومرث مرادی جایزه دوم را دریافت کرد. این نمایش اولین همکاری بهرام با این دو هنرمند بود. بهرام پیش‌تر عموما با گروه تئاتر «امروز» که خودش یکی از اعضای ثابت آن بود، همکاری می‌کرد ولی همکاری‌هایش با گروه تئاتر «تجربه» که کیومرث مرادی عضو آن بود، به عنوان بازیگر مهمان انجام می‌شد و البته این همکاری‌ها بخشی از درخشان‌ترین حضورهای بهرام را به عنوان بازیگر به ثبت رسانده است.
جایزه سوم این دوره از جشنواره در بخش بازیگری زن به شراره منصورآبادی بازیگر نمایش «رقص روی لیوان‌ها» نوشته و کار امیررضا کوهستانی تعلق گرفت. این نمایش جزو پدیده‌های جشنواره بیستم بود که از شیراز در جشنواره روی صحنه رفت. نمایشی که چند جوان ناشناس آن را به تهران آوردند و تماشاگران را در تالار مولوی حیرت‌زده کردند.
مژده مشیری، بازیگر نمایش «تلفن مشترک» به نویسندگی محمد امیر یاراحمدی و با کارگردانی رضا حامدی‌خواه نیز در این دوره از جشنواره تقدیر شد.
