اين گزارش بر آن است از آغازهاي بي سرانجامي سخن گويد که شايد توجه افکار عمومي و مسئولان را به آغاز، ادامه فرايند و سرنوشت پروژه هاي عمراني که الزاما مي توانند براي پيشبرد توسعه کشور در بخش هاي صنعت و کشاورزي و در نتيجه، رفاه و آسايش و آرامش مردمان سرزمين موثر و مطلوب باشند جلب کند و در عين حال يادآور شود که اگر اين اخبار درست است، چرا طي ساليان متمادي از آن دولت به اين دولت، در بر همان پاشنه مي چرخد و مرتبا از لفظ «آغاز عمليات اجرايي» براي يک پروژه ياد مي کنيم و بدتر اينکه آثار و نتايج اجراي اين پروژه ها را در توسعه بخش هاي مختلف اقتصادي کشور نمي بينيم؟!
ماجرا از اين قرار است: خبرگزاري ايرنا که پيش از اين و در تاريخ يکم فروردين 1400، گزارشي با اين مقدمه:
«با افتتاح خط اول انتقال آب از خليج فارس به استان‌هاي کرمان و يزد، رونمايي از خطوط دوم، سوم و چهارم ابَرپروژه ملي انتقال آب خليج فارس و درياي عمان در 24 اسفندماه 1399، توسعه اين طرح که آب را به فلات مرکزي ايران منتقل مي‌کند، وارد فاز جديدي شد» منتشر و از آن به عنوان انقلابي بزرگ در عرصه تامين آب صنايع و شرب مردم ساکن در استان هاي «کم آب» ياد کرده بود، روز پنج شنبه 22 دي ماه1401، از «آغاز عمليات اجرايي پروژه آب رساني از خليج فارس به فلات مرکزي ايران» با دستور رئيس جمهوري خبر داد و نوشت:
«اين خط انتقال آب با هدف تامين آب صنايع و معادن و شرب با ظرفيت انتقال آب تا 200 ميليون مترمکعب در سال اجرا مي شود و دغدغه کم آبي يزدي ها را براي حداقل 50 سال آينده رفع مي کند. اين خبرگزاري همچنين نوشته است که رئيس جمهور رئيسي گفته، ايجاد 6 آب شيرين کن در دستور کار وزارت نيرو قرار دارد.»
براي تدقيق موضوع و مستند کردن اين بحث، به بخشي از ديگر اخبار مرتبط با اين پروژه به شرح زير اشاره مي شود:
«عمليات اجرايي انتقال آب خليج فارس و درياي عمان در دولت يازدهم به ثمر نشست.» (خبرگزاري ايرنا، يکم فروردين ماه 1400)
نکته: توجه داشته باشيد که دولت يازدهم از 12 مرداد 1392 تا 12 مرداد 1396بر سر کار بوده است.
اين خبرگزاري در ادامه گزارش خود آورده: «عمليات اجرايي مرحله دوم، سوم و چهارم انتقال آب خليج فارس و درياي عمان به فلات مرکزي و شرق کشور 24 اسفند 1399 آغاز شد.»
نکته: يادآور مي شود که فعاليت دولت دوازدهم از 12 مرداد 1396 تا 12 مرداد 1400بوده است.
ايرنا در مورد جزئيات اين طرح يادآور شده بود: «اين پروژه داراي چهار خط انتقال به فلات مرکزي و شرق کشور است و مجموع سرمايه گذاري خطوط به بالغ بر 140 هزار ميليارد تومان مي رسد.»
«خط نخست انتقال آب خليج‌فارس به استان يزد خواهد رسيد که به طول 820 کيلومتر با حجم سرمايه‌گذاري 23 هزار ميليارد توماني عملياتي شد.» (نکته: از فعل ماضي «عملياتي شد» استفاده شده است.)
«حجم آب انتقالي در اين خط، 130 ميليون مترمکعب در سال است و زمينه اشتغالزايي 16 هزار نفري در دوران ساخت را فراهم کرده و اين خط 50 ميليون مترمکعب آب را براي استان هرمزگان تامين مي کند.»
«خط دوم طرح ملي انتقال آب از خليج فارس به استان هاي کرمان، خراسان جنوبي و خراسان رضوي خواهد رسيد. حجم سرمايه گذاري خط دوم به طول يکهزارو 550 کيلومتر به 47 هزار ميليارد تومان مي رسد؛ ظرفيت انتقال آب اين خط 230 ميليون مترمکعب در سال است که اشتغالزايي آن در دوران ساخت به 30 هزار نفر مي رسد. مدت زمان اجراي طرح 60 ماه برآورد شده است.»
«تامين منابع مالي اين خط، از محل سرمايه گذاري شرکت هاي فولاد مبارکه، گلگهر، چادرملو، ملي صنايع مس ايران، سنگ آه گهر زمين، فولاد اپال پارسيان و فولاد خراسان، برنامه ريزي شده است.»
«خط سوم انتقال آب از خليج فارس نيز به استان هاي يزد و اصفهان خواهد رسيد. حجم سرمايه گذاري اين خط 910 کيلومتري به 35 هزار ميليارد تومان مي رسد؛ ظرفيت خط انتقال آب در اين خط، 200 ميليون مترمکعب است و اشتغالزايي طرح در دوره ساخت آن، به 14 هزار نفر مي رسد و مدت زمان اجراي آن، 60 ماه برآورد شده است.»
«تامين منابع مالي خط سوم از محل سرمايه گذاري شرکت هاي فولاد مبارکه، ذوب آهن اصفهان و پالايشگاه اصفهان برنامه ريزي و انجام مي شود.»
«خط چهارم انتقال آب به طول 820 کيلومتر از درياي عمان به سيستان و بلوچستان خواهد رسيد. اين خط با سرمايه گذاري 39 هزار ميليارد توماني با حمايت وزارت صنعت و با اشتغال زايي 10 هزار نفري در دوران ساخت تا 5 سال آينده آب را به سيستان و بلوچستان مي رساند.»
اين خبرگزاري در سوم خرداد 1401 و در شرايطي که دولت سيزدهم تشکيل شده و از آغاز به کار آن ( از 12 مرداد 1400) تا تاريخ اين خبر يعني سوم خرداد 1401حدود ده ماه مي گذرد، مجددا درباره اين پروژه يادآور مي شود:
«گسترش خشکسالي، باعث وقوع بحران در تامين آب بخش آشاميدني، کشاورزي و صنعت در برخي استان‌هاي مرکزي کشور شده و بنابراين با توجه به محدوديت منابع آبي داخل کشور، طرح انتقال آب از درياي عمان و خليج فارس به فلات مرکزي در دستور کار قرار گرفته است.»
«به گزارش گروه اخبار استان‌هاي ايرنا، چالش کم آبي در کشور به مرحله بحراني رسيده به طوري که علاوه بر بروز مشکل در تامين آب آشاميدني، برخي فعاليت هاي کشاورزي و فعاليت صنايع متوقف شده و به پديده مهاجرت از روستا به شهر نيز دامن زده است.»
«نخستين پروژه انتقال آب خليج فارس به عنوان طولاني ترين خط انتقال آب در کشور در سال1399 به طول حدود 800 کيلومتر از غرب بندرعباس افتتاح شد که از سه استان هرمزگان، کرمان و يزد مي‌گذرد». (نکته: به فعل ماضي «افتتاح شد» و مضارع استمراري «مي گذرد» توجه کنيد.)
«بر اين اساس، مرحله نخست پروژه انتقال آب از خليج فارس به فلات مرکزي ايران به طول 305 کيلومتر از بندرعباس به سيرجان با اعتبار 163 هزار ميليارد ريال در آبان 99 افتتاح شد. مرحله دوم اين طرح نيز به مقصد استان‌هاي مرکزي کشور، مس سرچشمه کرمان و چادرملو و يزد به طول 520 کيلومتر و هزينه يکهزار و 200 هزار ميليارد ريال در 24 اسفندماه 99 مورد بهره برداري قرار گرفت.» (نکته: مجددا افعال ماضي «افتتاح شد» و «قرار گرفت»)
«بر اساس برنامه پيش بيني شده، قرار است همزمان خط دوم نيز به طول يکهزار و 550 کيلومتر از همين مسير از هرمزگان به استان‌هاي خراسان جنوبي و خراسان رضوي برود که البته در آينده، اجرايي خواهد شد.»
و اما موضوع ديگر مورد بحث اين نوشتار، لزوم توجيه اقتصادي طرح هايي اينچنيني است که متاسفانه کوچکترين توضيح و روشنگري در مورد آنها در هيچ رسانه و مطبوعه اي صورت نمي گيرد که مردم بدانند چه فرايندي در حال وقوع است؛ چقدر هزينه مي برد، چقدر استفاده دارد، توجيه اقتصادي آن کدام است؟ تجربه هاي موفق و ناموفق در اين زمينه چه مي گويند؟ و ... طرح هايي که با سرنوشت مردمان سرزمين گره خورده اما همان مردم چيزي درباره آنها نمي دانند مگر تبليغاتي اغراق آميز و شعارگونه، بدون حتي يک بحث مخالف کارشناسي، دست کم مانند آنچه در مجلس رخ مي دهد و نمايندگاني موافق و مخالف درباره لوايح سخن مي گويند.
نبايد از نظر دور داشت که بسياري از کارشناسان حوزه محيط زيست، عمران، شهرسازي و سازه هاي آبي، از همين حالا نسبت به ابعاد لوله گذاري براي انتقال آب خليج فارس و درياي عمان به نقاط گفته شده و همچنين بازگشت پساب صنعتي و سر ريز نمک حاصل از آب شيرين کن ها به آب اين درياها و بر هم زدن نُرم طبيعي آنها انتقاد و ابهام دارند که صد البته حق است، چون همانگونه که در دو شماره پيش همين مجله نيز نوشتيم، يکي از عوامل خشکي و بر هم زدن زيست بوم درياچه اروميه، پل ميان گذري است که بي محابا و غيرکارشناسي روي اين درياچه احداث شده و همچنين است سدسازي هاي بي رويه و ويرانگري چون سد گتوند و بسياري چيزهاي ديگر...
فرانک مسعودي
