به گزارش ایران اکونومیست ، روابط جریان آزاد ملی لبنان و حزب‌الله که از دو دهه گذشته آغاز شده، طی این مدت با فراز و نشیب‌هایی همراه بود اما دو طرف همواره از ماهیت مناسبات خود محافظت کرده‌اند.
با این وجود طی یک سال گذشته و به ویژه بعد از انتخابات پارلمانی لبنان در مه 2022 اختلافاتی میان حزب‌الله و جریان آزاد ملی پدیدار شد که موضع‌گیری‌های طرف مسیحی موجب گشت این اختلافات رسانه‌ای شود و در برخی موارد نیز زمینه سوءاستفاده طرف‌های مختلف را فراهم کرد؛ تا جایی که صحبت‌هایی درباره قطع کامل روابط میان آنها به میان آمد.
مناسبات راهبردی حزب‌الله و جریان آزاد ملی
توافق موسوم به «مار میخائیل» که در سال 2006 توسط سید «حسن نصرالله» دبیر کل حزب‌الله و «میشل عون» رئیس جمهور سابق لبنان که در آن زمان رئیس جریان آزاد ملی بود امضا شد، سرمنشأ آغاز روابط استراتژیک میان حزب‌الله و این جریان بود. هدف از این توافق، اجرای گفت‌وگوی ملی برای حل بحران‌ها و حمایت و صیانت از حاکمیت و استقلال لبنان بود. البته جریان آزاد ملی مهمترین ضلع مسیحی ائتلاف 8 مارس به رهبری حزب‌الله نیز محسوب می‌گردد اما بعد از توافق مار میخائیل اتحاد و همکاری دو حزب در چارچوب ابعاد گسترده‌تری قرار گرفت.
براساس این قرارداد حزب‌الله و جریان آزاد ملی به عنوان دو متحد راهبردی در زمینه‌های مختلف از جمله پرونده سیاسی لبنان با هماهنگی و همکاری عمل کرده‌اند. ائتلاف این دو حزب نقش مهمی در حفظ انسجام و ثبات داخلی لبنان ایفا کرد. بارزترین نمونه همکاری آنها در پارلمان مشهود است؛ جایی که علی‌رغم برخی اختلافات به ویژه دیدگاه‌های متناقضی که بعضا میان «جبران باسیل» رئیس کنونی جریان آزاد ملی با دیگر متحدان حزب‌الله از جمله جنبش امل وجود داشت، اما نمایندگان آنها همواره از وزنه پارلمانی خود برای تقویت ائتلاف و جایگاه سیاسی دو طرف در لبنان استفاده کرده‌اند.
روابط حزب‌الله و جریان آزاد ملی در ایستگاه اختلافات
اما در مرحله اخیر و طی چند ماه گذشته بعد از تشدید بحران سیاسی لبنان و ورود هم‌زمان این کشور به دو خلأ در سطح دولت و ریاست‌جمهوری، نمایندگان جریان آزاد ملی و به ویژه شخص باسیل مواضع متفاوتی اتخاذ کرده‌اند. عمده علت اتخاذ چنین مواضعی از جانب باسیل به مخالفت او با «نجیب میقاتی» نخست وزیر دولت موقت برمی‌گردد.
یکی از اقداماتی که با واکنش تند باسیل همراه شد تشکیل جلسات دولت لبنان طی ماه‌های گذشته بود؛ جریان آزاد ملی این جلسات را تحریم کرد اما نمایندگان حزب‌الله در اولین نشست آن حضور داشتند. همین مسئله موجب شد تا جبران باسیل ضمن متهم کردن نجیب میقاتی به نقض قانون اساسی، از حضور نمایندگان حزب‌الله در جلسه شورای وزیران نیز انتقاد کند.
حزب‌الله نیز که از زمان رسانه‌ای شدن برخی اختلافات با جریان آزاد ملی تلاش داشت برای آرام نگه داشتن اوضاع اظهار نظری در این زمینه نداشته باشد، ناچارا به صحبت‌های باسیل واکنش نشان داده و با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: ما به هیچ وجه نمی‌خواهیم با هیچ یک از دوستانمان وارد مناقشه شویم. مواضعی که اخیرا جبران باسیل اتخاذ کرده نیاز به بحث دارد اما ما خود را ملزم به اظهار نظر درباره دو مسئله جهت شفاف‌سازی آن برای افکار عمومی می‌دانیم. مسئله اول آن است که حزب‌الله هرگز اعلام نکرده تا زمانی که همه مولفه‌های دولت موافق نباشند دولت پیشبرد امور نمی‌تواند تشکیل جلسه دهد. آنچه که ما قبلا به صراحت گفته‌ایم و بعد از مشورت با نبیه بری و نجیب میقاتی بر سر آن توافق کردیم این است که دولت پیشبرد امور جز در موارد ضروری و فوری تشکیل جلسه نخواهد داد. اما ما نگفتیم که دولت تا بعد از اجماع همه اعضا نمی‌تواند تشکیل جلسه دهد.
سید حسن نصرالله نیز در واکنش به حواشی به وجود آمده بعد از تحولات سیاسی اخیر لبنان و همچنین موضع‌گیری‌های جریان آزاد ملی گفت، ما هرگز از توافق با جریان آزاد ملی خارج نخواهیم شد؛ مگر اینکه این جریان چنین چیزی بخواهد.
برخی نیز معتقدند که گذشته از تحولات سیاسی اخیر لبنان و نارضایتی باسیل از روند پیشبرد پرونده سیاسی این کشور، او به تاثیرگذاری جنبش امل بر سیاست‌های حزب‌الله معترض است؛ همانطور که جریان آزاد ملی و جنبش امل طی سال‌های گذشته در عرصه‌های مختلف اختلاف نظرهای زیادی داشته‌اند. موضع‌گیری رسانه‌های وابسته به جریان آزاد ملی درباره حزب‌الله و جنبش امل در چند ماه گذشته موید همین امر است و بعضا سیاستمداران جریان مذکور نیز به این مواضع دامن زده‌اند.
ابتکار حزب‌الله برای محافظت از توافق با جریان مسیحی
با این وجود حزب‌الله هنوز هم باب مذاکره و تفاهم با جریان آزاد ملی را نبسته و به میانجیگری خود برای نزدیک کردن دیدگاه جریان آزاد ملی با دیگر احزاب لبنانی جهت انتخاب رئیس جمهور ادامه می‌دهد. در همین چارچوب روز گذشته به درخواست حزب‌الله نشستی میان «حاج حسین الخلیل» معاون سیاسی دبیر کل حزب‌الله با جبران باسیل برگزار شد و دو طرف مسئله انتخاب رئیس جمهور و نکات مثبت و منفی توافق مارمیخائیل را مورد بررسی قرار دادند.
این اولین گفتگوی مستقیم میان یک مقام رسمی حزب‌الله و جبران باسیل بعد از حواشی به وجود آمده در روابط دو طرف است. نکته قابل توجه این است که هم حزب‌الله و هم جریان آزاد ملی علاقه‌مند به پوشش رسانه‌ای این نشست بودند تا شایعات به وجود آمده درباره قطع مناسبات این دو حزب در برخی محافل پایان یابد.
نماینده حزب‌الله در این جلسه بعد از دیدار با جبران باسیل اعلام کرد که این نشست 3 عنوان اصلی داشت. اولین سرفصل نشست با رئیس جریان آزاد ملی مربوط به نحوه مدیریت روابط دو طرف در دوره گذشته بود و باسیل گفت که جریان متبوع او از مشارکت حزب‌الله در جلسات دولت در غیاب نمایندگان این جریان ناراحت است.
به گفته معاون سیاسی دبیر کل حزب‌الله، او نیز به باسیل توضیح داده بود که علت حضور نمایندگان حزب‌الله در نشست‌های دولت چه بوده است. اما عنوان دوم، مسئله انتخاب رئیس جمهور بود که جبران باسیل گزینه خاصی به این منظور معرفی نکرد اما تاکید داشت که باید تماس‌ها ادامه داشته باشد تا باب بحث درباره همه گزینه‌ها باز شود و پرونده انتخاب رئیس جمهور صرفا محدود به دو نامزد («سلیمان فرنجیه» رئیس جریان المرده و «ژوزف عون» فرمانده ارتش) نباشد. البته باسیل اشاره مستقیم به نام این دو طرف نکرد.
اما سرفصل سوم گفتگوهای معاون سیاسی سید حسن نصرالله با باسیل درباره روابط دوجانبه بود و دو طرف توافق کردند تا از اتخاذ مواضع تند و رسانه‌ای کردن بحث‌ها خودداری کرده و به سازوکاری برسند که امکان همگرایی بیشتر میان دو طرف فراهم گردد.
بر همین اساس منابع آگاه از فضای نشست مذکور معتقدند که احتمالا طی روزهای آینده شاهد ترمیم روابط حزب‌الله و جریان آزاد ملی بعد از یک دوره تنش‌های کوتاه‌مدت باشیم. سیگنال‌ها حاکی از آن است که دیدار اخیر میان مقام حزب‌الله با جبران باسیل، چیزی فراتر از شکسته شدن یخ روابط میان حزب‌الله و جریان آزاد ملی بوده و آنها بعد از اختلافات علنی که اخیرا گرفتار آن شده بودند، درباره موضوعات مهمی صحبت کردند.
همچنین قرار شد که جلسات دیگری به منظور رسیدن به تفاهم جهت حل اختلافات موجود میان حزب‌الله و جریان آزاد ملی برگزار شده و در مرحله بعد توافق مار میخائیل مجددا احیا و فعال شود.
بعد از دیدار حاج حسین الخلیل و باسیل، شماری از طرف‌های مربوطه سیاسی لبنان با آنها تماس گرفته و سوال کردند که آیا توافقی درباره پرونده ریاست‌جمهوری صورت گرفته است یا نه. برخی منابع اطلاعات ضد و نقیضی منتشر کرده و مدعی شدند که امروز سلیمان فرنجیه قصد دارد رسما نامزدی خود را برای ریاست جمهوری لبنان اعلام کند و همین مسئله جلسه نماینده حزب‌الله و باسیل را بی‌معنا و بی‌تاثیر می‌کند. اما دفتر فرنجیه با صدور بیانیه‌ای این خبر را تکذیب و تاکید کرد که چنین شایعاتی بی‌اساس است.
منابع آگاه سیاسی لبنان اعلام کردند که باسیل از حدود یک ماه قبل برنامه تماس‌های خود را با شخصیت‌ها و نمایندگان مناطق شمالی لبنان و بیروت آغاز و با تعداد زیادی از نمایندگان اهل سنت دیدار کرده و همچنین قصد دارد در چارچوب گسترش دایره روابط خود با سیاستمداران لبنانی، جلسات بیشتری با نمایندگان بیروت درباره انتخاب رئیس جمهور برگزار کند.
البته پرونده ریاست‌جمهوری لبنان در مسیری پیچیده متوقف شده و تحت شعاع اختلافات داخلی و فشارها و مداخلات خارجی قرار گرفته و آنگونه که منابع سیاسی و پارلمانی لبنان گزارش می‌دهند حتی تا نیمه سال 2023 یا ماه‌های پایانی آن نیز نمی‌توان با قطعیت چشم‌اندازی برای خروج از خلأ سیاسی این کشور در سطح انتخاب رئیس جمهور یا تشکیل دولت ترسیم کرد.
اما درباره روابط حزب‌الله و جریان آزاد ملی در مرحله آینده و با توجه به این که باسیل موضع نرم‌تری در قبال پرونده‌های سیاسی پیش گرفته و حزب‌الله نیز مشتاق حمایت از هر ابتکاری برای همکاری با احزاب مختلف و خروج لبنان از خلأ سیاسی است، می‌توان گفت که احتمالا شاهد بازگشت تدریجی روابط حزب‌الله و جریان آزاد ملی به روال قبل باشیم.
