به گزارش ایران اکونومیست، جنگل‌های هیرکانی در حاشیه جنوبی دریای مازندران به مساحت ۵۵ هزار کیلومتر مربع (۷ درصد مساحت ایران) و در کناره جنوبی و جنوب باختری دریاچه کاسپین در بخش‌هایی از ۵ استان شمالی ایران قرار گرفته و در دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان است.
متاسفانه در حالی این پوشش گیاهی ۵۵ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد که ۵۱ درصد آن تاکنون منقرض شده و تنها از ۱۰.۳ درصد این جنگل حفاظت شده است و این در حالی است که در حال حاضر جنگل‌های هیرکانی زیست بوم ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار هستند. همچنین ۱۵۰ گیاه بومی درختی و بوته‌ای (مانند شمشاد و انجیلی) نیز در آن یافت می شوند.
این جنگل با قدمت ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال (دوره پالئوژن) یکی از ارزشمندترین جنگل‌های جهان به‌شمار می‌آید و از آن به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شود.
در کنار اقدامات تخریبی برای این موزه طبیعی، بخش تحقیقاتی این جنگل در اختیار محققان دانشگاه تربیت مدرس قرار گرفته است و از ۲۰ سال گذشته فعالیت تحقیقاتی در جهت حفظ منابع زیستی و گیاهی خود را اجرایی کردند و اکنون حاشیه امنی در بخش کوچک ۲هزار هکتاری از جنگل های هیرکانی ایجاد کردند، به گونه ای که این محققان توانستند تصاویر پلنگ ایرانی را در این جنگل به ثبت برسانند.
به گفته دکتر یوسف زاده، مدیر جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس، این جنگل در نزدیکی روستای کلاملا و پارک سی سنگان واقع شده و بر اساس روش های علمی و با استفاده از ابزارهای نوین فناورانه توانسته اند به گونه ای از این منطقه حفاظت کنند که نه تنها حیات وحش منطقه به راحتی در منطقه، تردد و به منابع غذایی دسترسی داشته باشد، بلکه گونه های گیاهی در معرض انقراض نیز وسعت یابند.
آنچه که در جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس می گذرد
دکتر حامد یوسف‌زاده، استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس و مدیر جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، گفت: دانشگاه تربیت مدرس از سال ۱۳۸۲، مدیریت حدود ۲ هزار هکتار از جنگل‌های هیرکانی را از ارتفاع ۱۵۰ تا ۱۷۰۰ متری بر عهده گرفته است.
وی منظقه جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس را در مجاورت روستای "ملاکلا" و پارک سی‌سنگان دانست و اظهار کرد: دانشگاه تربیت مدرس با همکاری پوریا سپهوند سرپرست تیم ارزیابی، ۴ نگهبان، دو قرق‌بان و یک کارشناس و سایر اعضا در مدت ۲۰ سال به ویژه بعد از اجرای طرح تنفس که بسیاری از دست اندرکاران منطقه را ترک کردند، بدون حمایت مالی، اقدامات حفاظتی را در منطقه اجرایی کرده است.
یوسف زاده ادامه داد: اقدامات حمایتی ما در این جنگل تحقیقاتی موجب شده است که یک منطقه امن هم از نظر جلوگیری از قاچاق چوب و هم حمایت از حیات وحش منطقه ایجاد شود.
مدیر جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس با تاکید بر اینکه با اقدامات حمایتی اجرایی شده در این منطقه، شاهد غنی شدن حیات وحش هستیم، افزود: با نصب دوربین های تله ای توانستیم در این منطقه رکوردهایی از حیواناتی چون "پلنگ"، "گراز"، "شوکا" و "خرس" به ثبت برسانیم.
یوسف‌زاده با بیان اینکه داده های به دست آمده از دوربین های تله‌ای حکایت از غنی شدن حیات وحش جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس دارد، اضافه کرد: در طی پروژه بررسی وضعیت گونه‌های شاخص حیات وحش جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس، با استفاده از ابزارهای نوین پایش حیات وحش و همکاری مدیریت و قرق‌بان‌های این محدوده، از یک پلنگ بالغ تصویربرداری شد.
به گفته وی، پلنگ ثبت شده در این جنگل تحقیقاتی "نر" و با نام "نهررو" است.
پوریا سپهوند، کارشناس اجرایی این تحقیقات نیز در گفت‌وگو با ایران اکونومیست با بیان اینکه ثبت این گونه به عنوان یکی از گونه های در معرض انقراض کشور در ارتفاع ۶۰۰ متری از سطح دریا و دامنه های پست جنگل های هیرکانی نشان از پویایی اکوسیستم و هرم غذایی در این محدوده و قابلیت های زیستی این گونه ارزشمند دارد، ابراز امیدواری کرد: در گام های آتی این پژوهش شواهد و مستنداتی از سایر گونه های زیست مند در این محدوده از جنگل های هیرکانی به دست آید.
نمایی از زیستگاه پلنگ جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس
دکتر یوسف زاده و تیم همراهش با انجام فعالیت‌های مطالعاتی، تحقیقاتی و حفاظتی در منطقه ۲ هزار هکتاری جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس، علاوه بر آنکه توانستند حاشیه امنی برای حیات وحش ایجاد کنند، زمینه ای را نیز برای تقویت گونه های گیاهی فراهم کرده اند.
وی در این باره گفت: در جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس بیش از ۳۰۰ گونه گیاهی رویش دارد که برخی از آنها در رده گونه های گیاهی در خطر انقراض هستند و رویشگاه آنها نیز منحصر به ایران می شود که از جمله آن می توان به "افرا"ی مازندرانی اشاره کرد که تاکنون ۴ تا ۵ رویشگاه آن در ایران به ثبت رسیده است.
این عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، خاطر نشان کرد: تیم تحقیقاتی این دانشگاه با اجرای روش های علمی توانستند وسعت و زادآوری این گونه های گیاهی را در این جنگل تحقیقاتی تقویت کنند.
