به گزارش ایران اکونومیست، بنابر اعلام پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، این مکشوفات در ادامه پژوهش‌های باستان‌شناسی معدن نمک چهرآباد و در راستای مطالعات چشم‌انداز باستان‌شناختی منطقه پیرامون معدن نمک و گمانه‌زنی زرین‌تپه روستای چهرآباد، مطابق با مجوز پژوهشگاه، به‌دست آمد.
ابوالفضل عالی ـ سرپرست هیأت باستان‌شناسی معدن نمک چهرآباد نیز درباره کاوش‌های این منطقه، گفت: زرین‌تپه با بلندی حدود ۱۲ متر در انتهای شمالی روستای چهرآباد، مشرف بر رودخانه و روستای چهرآباد قرار دارد و پراکنش قطعات سفالی و دیگر یافته‌ها نشان می‌دهد که این تپه مربوط به دوره ساسانی است.
او یادآور شد: این تپه نخستین‌بار در برنامه بررسی و شناسایی محدوده پیرامون معدن نمک در سال ۱۳۸۴ و پیش از شروع فصل دوم کاوش نجات‌بخشی، شناسایی شد. همچنین در سال ۱۴۰۰ در برنامه بررسی و مطالعه محوطه‌های تاریخی ناحیه جنوبی معدن نمک، زرین‌تپه به‌عنوان یک محوطه مهم دوره ساسانی توسط «حامد ذیفر» مورد مطالعه هدفمند قرار گرفت.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی معدن نمک چهرآباد افزود: از آنجایی که مطالعه جامع معدن نمک و پی بردن به ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی معدنکاران چهرآباد در دوره هخامنشی و ساسانی از اهداف مهم و اصلی ما در پژوهش‌های معدن نمک است، بنابراین برای تحقق این هدف در سال‌های اخیر مطالعات چشم‌انداز پیرامون معدن و مطالعه دقیق‌تر محوطه‌ها همزمان با معدن نمک در کانون توجه مطالعات باستان‌شناسی پروژه معدن نمک قرار گرفت.
او ادامه داد: در سال ۱۳۹۹ در تپه کوزه‌چی، تنها محوطه‌ای که در بررسی و شناسایی حوزه آبریز تلخه‌رود به دوره هخامنشی تاریخ‌گذاری شده بود، گمانه‌زنی انجام شد که در نتیجۀ گمانه‌زنی، مشخص شد که تپه کوزه‌چی یک کارگاه فلزکاری (آهن و مس) از دوره هخامنشی و همزمان با استخراج نمک در چهرآباد است.
عالی گفت: گمانه‌زنی تپه کوزه‌چی، موجب افزایش دانسته‌های ما از محیط پیرامون معدن در دوره هخامنشی شده و نشان داد که در این دوره، استقرار بزرگ و دائمی در پیرامون معدن وجود نداشته و یک کارگاه فلزکاری که شاید تامین‌کننده ابزارهای معدنکاری معدن نمک بوده، در نزدیکی معدن فعالیت داشته است.
این باستان‌شناس با بیان‌این‌که به جز دوره هخامنشی، دوره ساسانی نیز یکی از ادوار اصلی استخراج نمک در چهرآباد بوده و بر اساس مطالعات انجام یافته استخراج نمک در دوره ساسانی از ابتدای این دوره آغاز شده و تقریباً تا انتهای دوره ساسانی ادامه داشته است، اظهارکرد: با توجه به ادامه مطالعات معدن نمک و ضرورت به دست آوردن آگاهی بیشتر از پیرامون معدن در دوره ساسانی، تصمیم بر آن شد تا همچون تپه هخامنشیِ کوزه‌چی، زرین تپه چهرآباد که بر اساس مطالعات سطحی دارای تکه‌های سفال، شیشه و قطعات فلزات حرارت دیده است، در مرحله نخست گمانه‌زنی شود.
او افزود: انجام گمانه‌زنی و کاوش محدود با هدف کسب اطلاعات اولیه از ماهیت و کارکرد تپه باستانی، دوره‌ها و لایه‌های تاریخی آن و پی‌بردن به ارتباط احتمالی محوطه با معدن نمک چهرآباد است، بنابراین مطابق با اهداف و فرضیات در نظر گرفته شده، گمانه‌زنی در زرین تپه انجام شد.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی معدن نمک چهرآباد گفت: در کاوش این فصل تا کنون بقایای یک فضای احتمالاً کارگاهی با مقادیر زیادی خاکستر و ذغال و سازه‌های خشتی و سنگی به‌دست آمده و بر اساس یافته‌های موجود از جمله قطعات سفال، احتمالاً آثار مکشوفه مربوط به دوره ساسانی هستند که یقیناً با ادامه کاوش، اطلاعات بیشتری از کارکرد و تاریخ دقیق محوطه به‌دست خواهد آمد.
این تپه تاریخی یکی از ۱۸ محوطه تاریخی شناسایی شده نزدیک معدن تاریخی چهرآباد است و کاوش‌های باستان‌شناسان در این تپه به منظور بررسی ارتباط احتمالی این تپه با معدن نمک چهرآباد زنجان انجام می‌گیرد. معدن نمک چهرآباد زنجان خاستگاه مردان نمکی است. «مردان نمکی» نامی است که به شش شوریدۀ کشف‌شده در زمستان سال ۱۳۷۲ (۱۹۹۳ میلادی) در معدن نمک چهرآباد استان زنجان داده شده است. در میان آن‌ها جسد یک زن و یک پسر نوجوان نیز وجود دارد. تعدادی از مردان نمکی بر اثر ادامهٔ کار معدن با بولدوزر، به‌شدت آسیب دیده‌اند. در سال ۲۰۰۸ بهره‌برداری از این معدن متوقف شد و جسد ششمین مرد نمکی به دلیل کمبود امکانات لازم برای نگهداری از آن، دست نخورده در معدن باقی ماند.
از میان مردان نمکی یافت شده، سه مرد نمکی مربوط به زمان هخامنشیان (حدود ۴۰۰ پیش از میلاد) و دو مرد نمکی دیگر نیز مربوط به اواخر دوران ساسانی (حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ بعد از میلاد) هستند.
