به گزارش ایران اکونومیست، به نقل از شبکه خبری الجزیره، با توجه به تبدیل پرونده سوریه به یک برگ برنده انتخاباتی در عرصه سیاسی ترکیه، عادی سازی روابط بین آنکارا و سوریه به یکی از موضوعات اصلی در دستور کار حزب عدالت و توسعه تبدیل شده است، اما این عادی سازی که نیازمند تمایل مشترک هر دو طرف است با موانع و اختلافات عمیق روبرو است و یک تحرک داغ در سال ۲۰۲۳ در انتظار آن است. پس آیا روسیه راه حل را در اختیار دارد؟
مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در اولین اعلام رسمی تصمیم این کشور برای عادی سازی روابط با سوریه در ۱۱ اوت خواستار «آشتی میان سوریه و مخالفان» شد. با این حال، وی بار دیگر تأکید کرد که از عبارت «آشتی» بین نظام سوریه و مخالفان استفاده نکرده است، بلکه گفته است که «باید به حل و فصل بحران دست یافت.»
وزیر خارجه ترکیه فاش کرد که در اولین تماس دیپلماتیک بین آنکارا و دمشق از سال ۲۰۱۱ در حاشیه نشست «جنبش غیرمتعهدها» در اکتبر ۲۰۲۱ با فیصل المقداد، همتای سوری خود «دیدار کوتاهی» داشته است.
اظهارات متعددی از سوی مقامات ترکیه بیان شد که تمایل ترکیه به عادی سازی روابط و انتقال تماس‌هایی که در حال حاضر بین دو طرف در سطح سازمان‌های اطلاعاتی در جریان است به سطوح بالاتر را آشکار کرد.
گزارش‌های رسانه‌ای از شرایط متقابل بین دو طرف خبر دادند. آنکارا اعلام کرد که دمشق باید به طور جدی در مسیر حل و فصل سیاسی با مخالفان پیش برود، زمینه را برای بازگشت آوارگان آماده کند و حمایت از یگان‌های مدافع خلق کرد را کنار بگذارد. یگان‌های مدافع خلق کرد نیروهای ترکیه را "نیروهای اشغالگر" می‌دانند و می‌خواهند قبل از شروع هر گفتگویی از سوریه خارج شوند.
در حالی که شرایط دوجانبه با بن بست مواجه شده بود، بیانیه‌ها از سپتامبر گذشته به صحبت درباره دیدار رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با بشار اسد، رئیس سوریه منتقل شد. رئیس جمهور ترکیه از پیشرفت در این پیشنهاد خبر داد.
در حالی که طرف ترکیه‌ای تمایل خود را برای برگزاری این نشست قبل از انتخابات آینده ابراز کرده بود، اسد برای اولین بار - بر اساس آنچه روزنامه لبنانی الاخبار منتشر کرد - موضع ترکیه را ستود اما خواستار مواضع عملی شد. سال کنونی با اعلام کنفرانسی برای مبارزه با تروریسم توسط مسکو به پایان رسید که انتظار می‌رود ترکیه و سوریه را بر سر یک میز در سال ۲۰۲۳ گردهم آورد.
به نظر می‌رسد اعلام ویاچسلاو ولودین، رئیس دومای روسیه در جریان حضورش در آنکارا در ۱۳ دسامبر درباره مشارکت ترکیه و سوریه در کنفرانسی که قرار است برای مبارزه با تروریسم برگزار شود، عاملی است که زمینه را برای دیدار اردوغان و اسد هموار خواهد کرد.
و از آنجایی که ولودین سطح نمایندگی در کنفرانس یا زمان برگزاری آن را اعلام نکرد، تحلیلگران معتقدند با توجه به موضع مقام روسی، این نشست در سطح رؤسای پارلمان‌ها خواهد بود.
هم ترکیه و هم نظام سوریه بارها اعلام کرده‌اند که تماس‌ها و گفتگوهای امنیتی بین دو طرف قطع نشده است، اما نشستی تحت عنوان مبارزه با تروریسم مستلزم گفتگوهای اضافی درباره دستور کار این نشست است. برای همین ممکن است قبل از اینکه هیئت‌های امنیتی به تفاهمات اولیه نرسند، زمان نشست اعلام نشود. همه اینها به شرایطی که طرف سوری پیشنهاد خواهد کرد و میزان تمایل آنکارا برای ملاقات با آنها بستگی دارد.
اردوغان همزمان با اعلام ایده کنفرانس روسیه تأکید کرده بود که مسیر عادی سازی از طریق تماس در سطح سازمان‌های اطلاعاتی آغاز شده و به تدریج از طریق وزرای خارجه و بعدا نشست سران پیش خواهد رفت.
صحبت اردوغان در مورد تدریجی بودن افزایش ارتباطات و تماس‌ها ممکن است به این معنی نباشد که عادی سازی حتما در مسیری کاملاً تدریجی پیش می‌رود. اولین گامی که در برگزاری نشستی در سطح رؤسای پارلمان برداشته می‌شود، مقدمه لازم و کافی برای انتقال به سطح رؤسای جمهور است. به ویژه اینکه مسکو آماده است از هر فرصتی برای ترتیب دادن دیداری در حاشیه یا دست دادنی شبیه به دست دادن اردوغان با عبدالفتاح سیسی، رئیس جمهور مصر استفاده کند. علاوه بر این رئیس جمهور ترکیه تمایل خود را برای برگزاری این دیدار قبل از انتخابات ژوئن ۲۰۲۳ پنهان نمی‌کند.
موضوعات بحث برانگیز و اختلافات دومین و شاید اصلی ترین مانعی است که مسیر عادی سازی را با مشکل مواجه می‌کند. آنکارا خواهان حل و فصل سیاسی در سوریه است که بتواند مقدمه‌ای برای ازسرگیری روابط دو طرف باشد که از بیش از ۱۰ سال پیش قطع شده است. همچنین بر روی تسهیل بازگشت پناهندگان با دادن تضمین‌هایی درباره اینکه نظام سوریه به آنها آسیبی نرساند چه در سطح قوانین و چه تعامل امنیتی، حساب باز می‌کند.
در مورد نظام سوریه، این کشور از ترکیه می‌خواهد نیروهای خود را از شمال سوریه خارج کند، مناطقی را که هنوز تحت کنترل گروه‌های شورشی مورد حمایت ترکیه هستند، تحویل دهد و اقدامات عملی را اتخاذ کند که نشان بدهد آنکارا حمایت از مخالفان سوری را کنار گذاشته است.
اجرای اکثر شروط ارائه شده از سوی دو طرف برای هر یک از آنها غیرممکن به نظر می‌رسد، زیرا ترکیه بارها اعلام کرده است که قبل از دستیابی به راه حل نهایی و جامع برای بحران سوریه و قبل از رسیدگی به همه نگرانی‌های امنیتی خود، نیروهای خود را از سوریه خارج نمی‌کند. در مورد نظام سوریه، به نظر نمی‌رسد که چه از نظر اقتصادی و چه امنیتی آماده تحمل بازگشت میلیون‌ها پناهنده باشد که اکثر آنها با نظام مخالف هستند.
و اگر ترکیه درباره حمایت از مخالفان امتیازاتی به نظام سوریه بدهد، ممکن است دمشق نیز درباره مبارزه با تروریسم بتواند چیزی را به ترکیه ارائه دهد. زیرا آنکارا و دمشق هر دو به نیروهای سوریه دموکراتیک(قسد) به چشم دشمن مشترک نگاه می‌کنند و آنها را سرپوشی برای حضور نظامی آمریکا در شمال شرق کشور می‌دانند.
واضح است که سال ۲۰۲۳ شاهد گام‌های بیشتری برای نزدیک شدن ترکیه و نظام سوریه خواهد بود، اما نمی‌توان به طور قطع گفت که چه اتفاقی خواهد افتاد و چه پاسخی باید به این سؤالات داد:
آیا دو طرف به تثبیت سطح تماس‌ها در حد قابل قبول اکتفا خواهند کرد یا برای عادی سازی جامع‌تر تمایل بیشتری نشان خواهند داد؟
آیا آنها قادر به حل اختلافات خواهند بود یا به آنچه قابل حل است اکتفا خواهند کرد؟
روسیه در کل این روند چه نقشی خواهد داشت؟
آیا می‌تواند بدون اعتراض بازیگران منطقه‌ای یا بین‌المللی در سوریه به آرامی پیش برود؟
