۱۶ آذر روز دانشجو نامگذاری شده است؛ در واقع این روز، به یاد سه دانشجویی است که در اعتراض به دیدار رسمی ریچارد نیکسون معاون رییس جمهور وقت آمریکا با محمدرضا پهلوی آن هم چندی پس از کودتای ننگین آمریکایی ۲۸ مرداد، توسط رژیم ستمشاهی به شهادت رسیدند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اساتید و دانشجویان در دانشگاه علم و صنعت در روز ۲۴ آذرماه سال ۸۷ تاریخچه‌ای از این واقعه را بیان کردند.
ایشان فرمودند: «جالب است توجه کنید که ۱۶ آذر در سال ۳۲ که در آن سه نفر دانشجو به خاک و خون غلتیدند، تقریباً چهار ماه بعد از ۲۸ مرداد اتفاق افتاده؛ یعنی بعد از کودتای ۲۸ مرداد و آن اختناق عجیب - سرکوب عجیب همه نیروها و سکوت همه - ناگهان به وسیله ی دانشجویان در دانشگاه تهران یک انفجار در فضا و در محیط به وجود می آید. چرا؟ چون نیکسون که آن وقت معاون رییس جمهور آمریکا بود، آمد ایران. به عنوان اعتراض به آمریکا، به عنوان اعتراض به نیکسون که عامل کودتای ۲۸ مرداد بودند، این دانشجوها در محیط دانشگاه اعتصاب و تظاهرات میکنند، که البته با سرکوب مواجه می شوند و سه نفرشان هم کشته میشوند. حالا ۱۶ آذر در همه سال ها، با این مختصات باید شناخته شود. ۱۶ آذر متعلق دانشجوی ضد نیکسون است، دانشجوی ضد آمریکاست، دانشجوی ضد سلطه است.»
ایران اکونومیست در آستانه ۱۶ آذر، روز دانشجو درخصوص این روز تاریخی، جایگاه جنبش دانشجویی در تحولات اجتماعی و سیاسی کشور، ارتباط جنبش دانشجویی و جریان های سیاسی، مطالبه خواهی دانشجویان و آفت های پیش رو جریان دانشجویی با معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی به گفت و گو نشست.
واحدی معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی درباره ۱۶ آذر و نقش دانشجو در تحولات اجتماعی و سیاسی اظهار داشت: دانشجو جایگاه و نقش مهمی در جامعه دارد چرا که چشم بینا، گوش شنوا و به تعبیری موذن جامعه است، همچنین دانشگاه و دانشجو نقش مهمی در جهت دادن به اندیشه های عمومی در سطح جامعه دارد.
وی افزود: ۱۶ آذر روز دانشجو، یکی از نمادهای بسیار روشن در تاریخ معاصر و نشان از حساس بودن جامعه دانشجویی نسبت به اتفاقاتی است که در عرصه ملی و بین المللی می‌افتد که در راستای حفظ استقلال و روحیه میهن دوستی و حراست از منافع ملی آمادگی هزینه کردن جان خود را دارند.
آفت جنبش دانشجویی مورد سوء استفاده قرار گرفتن توسط جریان های سیاسی است
معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی درباره ارتباط جنبش‌های دانشجویی و جریان های سیاسی در کشور گفت: رابطه جنبش دانشجویی با جریان‌های سیاسی و احزاب باید دوسویه و تعاملی باشد، آنچه که وضع مطلوب است، ضرورت وجود یک تعامل و ارتباط دوسویه بین دانشجو و جامعه به معنای اعم آن و جنبش دانشجویی با جریان های سیاسی به معنای اخذ آن است.
واحدی یادآور شد: نکته دیگر که به عنوان وظیفه دانشجو و جریان‌های دانشجویی می‌توان به آن اشاره کرد، اهمیت نقد و تحلیل وضعیت جریان‌های سیاسی توسط دانشجویان است چرا که فراز و فرودهای سیاسی، رفت و آمدهای جریان های سیاسی در اداره امور جامعه و امثال آن دائما در نظام حکومتداری اتفاق می افتد، بنابراین آنچه که از جامعه دانشجویی انتظار می رود تحلیل علمی متناسب با جایگاه دانشگاهی و فارغ از ملاحظات سیاسی و سیاست زدگی از این جریان ها است.
وی ادامه داد: سومین نکته مطالبه‌گری از جریان های سیاسی است، چرا که جریان های سیاسی در قالب احزاب، جمعیت‌ها و تشکل های بیرون از دانشگاه ها یکی از اهداف آنها رسیدن به قدرت در حاکمیت یا جریان هایی که امکان حضور آنها باشد، بنابراین برای این که آنان بتوانند دیدگاه ها و نظرات مردم و جامعه را به خود جلب کنند، وعده‌ها و بعضا برنامه‌هایی ارائه می دهند. از وظایف جریان‌های دانشجویی این است که وقتی این جریان‌ها در هر عرصه‌ای به قدرت رسیدند، مطالبه گری مبتنی بر وعده ها و برنامه ها را در دستور کار خود قرار دهند البته فراتر از مطالبه گری در چهارچوب وعده ها و برنامه ها، مطالبه گری در راستای آرمان ها و برنامه های ملی کشور باشد.
معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی یادآور شد: در ادوار مختلف، آفتی که جنبش دانشجویی به آن مبتلا شد، مورد سوء استفاده قرار گرفتن توسط جریان های سیاسی بیرون از دانشگاه بود. تشکل‌های دانشجویی و جنبش دانشجویی اگر از استقلال و چهارچوب آزادی خود مراقبت نکنند جریان های سیاسی دائما می توانند از داخل دانشگاه‌ها یارگیری کنند چراکه دانشجو و دانشگاه مرجعیتی دارد و هر جریانی که بتواند دانشگاه را با خود همراه کند، می تواند مشروعیت برای خود دست و پا کند.
واحدی ادامه داد: آشکار و پنهان جریان های سیاسی کشور به دنبال جلب توجه جریان و جنبش های دانشجویی هستند بنابراین یکی از وظایف دانشجویی و جنبش دانشجویی این است که رابطه خود را با جریان های سیاسی بده و بستان سیاسی به معنای علمی و آکادمیک حفظ کند و بازیچه دست جریان‌های سیاسی به عنوان پیاده نظام در درون دانشگاه ها قرار نگیرند.
دانشجویان جوان مطالبه گری را متناسب با چهارچوب ها و قوانین تعیین شده بلد نیستند
وی همچنین درباره دلایل رفتارهای متفاوت و هنجارشکنانه دانشجویان در این دوره ازسوی دانشجویان گفت: اتفاقاتی که اخیرا در جامعه و جسته و گریخته در دانشگاه های کشور رخ داد، می تواند دلایل مختلفی از جنبه های سیاسی، جامعه شناختی و روان شناختی، جهت گیری ها و جنبه های اقتصادی داشته باشد.
معاون دانشگاه علامه طباطبائی افزود: آمارها نشان می دهد بیشتر فعالان در تجمعات و بعضا اغتشاشات، دانشجویان دوره کارشناسی بودند، دانشجویانی که در ۲ سال اخیر وارد دانشگاه شده‌اند. این نسل ویژگی هایی دارند که آنها را کمی نسبت به نسل قبل‌تر متمایزکرده است. یکی از این تمایزها صراحت نسل جدید است. این نسل نسبت به بیان مطالبات و پیگیری آن از صراحت خاصی برخوردار است که البته گاهی این صراحت آمیخته با خروج از دایره آداب است.
واحدی ناآگاهی نسبت به روش‌های مطالبه‌گری را از دیگر نکات مورد توجه دانست و خاطرنشان کرد: تربیت مدنی، سیاسی و اجتماعی به معنای واقعی که در سند تحول بنیادین آمده و مورد انتظار است در مدارس و نظام آموزش و پرورش اتفاق نمی افتد. تجربه کنشگری های سیاسی براساس استانداردها و آنچه که از یک جوان دانشجو انتظار می رود، پایه‌های آن باید در نظام آموزش و پرورش ریخته شود.
وی ادامه داد: در اتفاقات اخیر دیده شد که جوانان دانشجو مطالبه گری را متناسب با چهارچوب ها و قوانین تعیین شده، بلد نیستند و انتخاب مسیرهای ساختارشکنانه باعث می شود اساسا تحقق نتایج تحت شعاع قرار گیرد در حالی که رو
های منطقی و عقلانی برای مطالبه گری و انتظارات چه بسا زودتر به نتیجه برسد.
جامعه پذیری جوانان در سال های کرونایی کمرنگ شد
استاد دانشگاه علامه طباطبائی همچنین گفت: دلیل بعدی فقدان یا کمرنگ بودن جامعه پذیری جوانان و نوجوانان در سال های کرونایی است. جریان جامعه پذیری در مدرسه و دانشگاه در سال های کرونایی دچار انقطاع شد. امروز تجربه دانشجویان کارشناسی فضای مجازی است چرا که آنها در این ۲ سال در دبیرستان یا دانشگاه بوده‌اند و واقعا ادراک چیستی دانشگاه و رابطه و نسبت استاد و دانشجو و عقلانیت مورد انتظار از حرکت های دانشجویی و چگونگی حفظ مرجعیت دانشگاه با روش های مطالبه گرایانه و کنشگری های سیاسی عاقلانه اتفاق نیفتاده است.
واحدی افزود: در واقع یادگیری پیرامون آنها اتفاق نیفتاده است و جامعه پذیر شدن و تنفس در این فضای آکادمیک که خود به خود بر جامعه پذیری اثر می گذارد، اتفاق نیفتاده است و ما با یک انقطاع معرفی نسبت به جایگاه دانشگاه مواجه هستیم.
معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: آنها در فضای مجازی بیشتر تحت تاثیر اخبار درهم و آمیخته با حقیقت و کذب و روایات های مختلف رسانه ای بعضا دروغ روبرو بوده اند و از طرف دیگر فقدان سواد رسانه‌ای لازم برای تشخیص روابط صحیح از غیرصحیح و معتبر از غیرمعتبر موجب کاهش توان تصمیم گیری و مدیریت درست شده است.
واحدی یادآور شد: منظور از مدیریت این است که شخص اجازه ورود اطلاعات و اخبار را به صورت مدیریت شده به ذهن خود بدهد که به دلیل فقدان اطلاعات درست، ذهن جوانان در فضای رسانه‌ای مغشوش شده است.
وی همچنین گفت: علت بعدی ضعف تحلیلگری جوانان نسبت به مسایل جاری کشور است. تک بعدی و تک ساحتی دیدن مسایل باعث ضعف و بی اعتباری تحلیل سیاسی می شود. وقتی مسایل دارای ساحت های گوناگون بین المللی و ملی فقط منطقه ای دیده شود، تحلیل اشتباه رخ می دهد، وقتی مساله ساحت های گوناگون اجتماعی، سیاسی، فرهنگی واقتصادی داشته باشد و فقط امور اقتصادی آن را تحلیل کنند در واقع راه را اشتباه می روند.
این استاد دانشگاه افزود: یکی دیگر از مشکلات بسنده کردن به اخبار و اطلاعات و تحلیل‌های سیاسی در حد کاراکترهای کوتاه فضای مجازی و توییتر است که عمق تحلیل نسل جدید ما را کاهش داده است. زمانی که انسان بخواهد نسبت به حادثه و واقعه و جریانی فهم جدی و عمیق پیدا کند باید مطالعه عمیق داشته باشد و موضوع را در یادداشت ها و نوشته های عمیق پیگیری کند و بسنده کردن به یک توییت و کلیپ و جمله دو گزاره ای بدون سند و استناد در دنیایی که خصوصا با جعل عمیق است مخاطراتی است که در نهایت منجر به ضعف تحلیل گری می شود.
واحدی از دیگر مشکلات موجود را فقدان آگاهی و آگاهی کم دانشجویان جوان نسبت به عواقب احتمالی رفتارهای هنجارشکنانه دانست و اظهار داشت: دانشگاه ها دارای مجموعه مقرراتی هستندکه براساس آن اداره می شوند بنابراین رفتارهای سیاسی دانشجویی، صنفی و فرهنگی قواعد خود را دارد. در قالب آیین نامه‌های تشکل های دانشجویی و بخشنامه های انضباطی دانشگاه ها حد و حدود فعالیت ها و عوارض و عواقب را تعیین می کند.
وی گفت: بعضی دانشجوی گویا نسبت به عوارض و عواقب برخی رفتارها اطلاع و آگاهی ندارند. امروز با برخی دانشجویانی مواجه هستیم که وقتی مواجه قانونی با آنها صورت می گیرد حتی نسبت به این که رفتار آنها خلاف مقررات و دارای عواقبی بوده اظهار بی اطلاعی می کنند. این نشان می دهد که دانشجویان ما باید نسبت به قواعد زیست دانشجویی، حقوق و مسوولیت های خود آگاهی پیدا کنند.
معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی درباره مشارکت دانشجویان در حل مشکلات کشور و روند تصمیم‌گیری مدیریت دانشگاه ها اظهار داشت: دانشگاه با توجه به ساختارها و فرآیندهایی که امروز در کشور وجود دارد، بستر مناسبی برای تجربه اجتماعی، سیاسی و فرهنگی برای دانشجویان در ایفای نقش‌هایی است که بعدها این تجربه ها می تواند در زندگی شغلی آنها مورد استفاده قرار گیرد.
واحدی افزود: شوراهای فرهنگی، شوراهای دانشجویی، تشکل‌های دانشجویی، شوراهای صنفی، کانون ها و انجمن‌ها مجموعه بسترهای دیده شده برای این است که دانشجویان با عضویت و فعالیت در آنها به صورت مستقیم و غیرمستقیم روی روندها و فرآیند تصمیم سازی دانشگاه ها تاثیر بگذارند البته بیشتر تاثیر و نقش دانشجویان در روند تصمیم‌گیری‌ها نقش‌آفرینی مشورتی در تصمیم سازی‌ها است. در نقد و اصلاح روندها و اموری که دارای اشکال در دانشگاه ها هستند، می توانند نقش آفرین باشند.
وی تصریح کرد: اگر بتوانیم دانشگاه ها را با مشارکت حداکثری دانشجویان اداره کنیم این باعث مدیریت بهتر دانشگاه‌ها می شود، به عنوان نمونه می توان به نقش دانشجویان در اداره خوابگاه اشاره کرد که خیلی پررنگ است. موضوعات فرهنگی، مذهبی، تغذیه، رفاهی و امثال آن که با تنوع خاصی همراه است با مشارکت دانشجویان بهتر انجام می شود بنابراین هرچه ما بستر مشارکت دانشجویان علاقه‌مند در مدیریت دانشگاه را فراهم کنیم، دانشگاه از حضور آنها بهتر منتفع می شود.
دانشجویان امروز آرمان‌های شخصی تری دارند
معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی همچنین درباره چگونگی ارتقای سطح آگاهی دانشجویان گفت: برای پاسخ به این سوال باید مقایسه ای انجام دهیم البته این مقایسه به عنوان ترجیح یک دانشجوی یک نسل به نسل دیگر نیست. توصیفی از وضعیت موجود است.
وی افزود: دانشجویانی که در دهه های گذشته به ویژه ۶۰ و ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ در دانشگاه‌ها کنشگری سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشتند، ویژگی‌هایی از جمله دغدغه‌های عینی‌تر و ملموس‌تر و واقعی‌تری داشتند و موضوعات و مسایل را دنبال می‌کردند. حساسیت دانشجویان ۲ دهه گذشته نسبت به جامعه پیرامونی بالاتر و اهتمام آنها نسبت به تحقق اهداف و آرمان ها بسیار جدی تر بود اما دانشجویان امروز آرمان‌های شخصی تری دارند تا آرمان های جمعی و از طرف دیگر سقف آرمان های خود را بلندتر کرده اند.
معاون دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: دانشجویان نسل جدید از صبر کمتری برای تحقق آرمان هایشان برخوردار هستند و توقع بیشتری هم دارند که البته این حاصل دنیای اطلاعات و دیدن مجموعه اتفاقات در دنیا است که روی آنها اثر می گذارد که باعث بالارفتن توقعات آنها شده و صبرشان هم برای تحقق آرمانهایشان پایین تر آمده است.
واحدی یادآور شد: گذر از نسل گذشته به این نسل با رشدهایی هم روبرو بوده است، اطلاعات دانشجویان جدید نسبت به دانشجویان نسل های گذشته گسترده تر شده است البته فقط گسترده تر است نه عمیق تر که این گستردگی اطلاعات می تواند از جهاتی یک نکته مثبت باشد.
وی گفت: دانشجویان نسل جدید ماهرتر و فناورانه‌تر و عملگراتر هستند و دنیای فناوری آنها را مجهز به مهارت هایی کرده است که در زندگی به کارشان می آید و البته شرایط سبک زندگی دوران جدید دانشجویان امروزی تاحدودی مستقل تر از وابستگی های فکری به دیگران از جمله خانواده بارآورده است.
معاون دانشجویی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: البته رشدهایی که اتفاق افتاده اگر نسبت به آنها مراقبت نشود، می تواند خطرناک باشند و مانند یک چاقوی دولبه آسیب رسان باشد و در عین حال با مراقبت تبدیل به جهش و پرش نسل جدید نسبت به نسل قدیم هم باشد.
واحدی ادامه داد: یکی از ویژگی های نسل جدید این است که خیلی نمی توان به آنها توصیه و نصیحت داشته باشید. بیشتر می توان تجربیات خود را به عنوان کسی که در ۲۳ سالی که عمر خود را در فعالیت ها و کنشگری در فضای دانشگاه و جنبش دانشجویی چه در داخل و چه خارج از کشور و در قالب اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان اروپا سپری کرده است بگویم.
واحدی گفت: هرچه دانشجو نسبت به فضای جامعه و دانشگاه دغدغه مندتر، حساس تر و آداب کنشگری را بهتر یاد بگیرد در آینده نسبت به هم دوره ای و همکلاسی ها و هم سن و سال های خود که این دغدغه ها و کنشگری ها را نداشتند، موفق تر عمل خواهد کرد.
وی به دانشجویان توصیه کرد که فرصت را مغتنم شمارند چرا که روزها و ماه‌هایی که در آن قرار گرفته اند، تکرار شدنی نیست. تجربه های این روزهای جوانان در شکل دادن آینده آنها نقش اساسی دارد و امیدواریم با درک صحیح از شرایط جامعه جنبش دانشجویی نقش آفرینی خود را داشته باشد.
