به گزارش خبرنگار سینمایی ایران اکونومیست، اگرچه سینما در ابتدایی ترین شکل خود به عنوان ابزاری برای سرگرمی ساخته شد، اما در ادامه چنان جایگاه و پایگاهی پیدا کرد که به صنعتی قدرتمند بدل شد؛ صنعتی که امروز فعالان بسیاری دارد و شرکت های چندملیتی را نمایندگی می کند.
سینما امروز چونان بسیاری از هنرها به زبان مشترکی بدل شده است که توان اثرگذاری بر ذهن ها ورای مرزها را به خوبی داراست. صنعت سینما امروز عرصه ای است که فارغ از زبان، ملیت و دین می تواند تغییرات بزرگی را ایجاد کرده و بر خیل گسترده ای اثر گذارد.
سینمای مستند یکی از اشکال همین صنعت سینماست که زبان حقیقت گویی ویژگی برجسته آن است؛ و به مدد همین ویژگی موفق شده است تا اقبالی را نسبت به مخاطبان راستین سینما به دست آورد.
گفت وگوی ایران اکونومیست با مهدی شاه‌محمدی کارگردان و مستندساز را می‌خوانید.
این مستندساز در پاسخ به این پرسش که کارکرد سینمای مستند در جامعه امروز ایران چیست و تا چه اندازه به آن دست یافته است، گفت: مسئله اصلی در مورد سینمای مستند میزان اثرگذاری آن است؛ اساسا کارکردی که سینما در ابتدا در تمام دنیا داشته جنبه سرگرمی بوده اما کم کم شرایط عوض شده و بار اصلی سرگرمی امروز روی دوش سینمای داستانی است و در این میان سینمای مستند وظیفه ای مهمتر دارد. آگاهی رسانی و اثرگذاری که در همه ژانرهای مختلف خود دنبال می‌کند، بخشی از این وظیفه است.
وی افزود: مثلا سینمای مستند به خصوص در سال‌های اخیر در گونه فیلم‌های اجتماعی اتفاقات مهمی را رقم زده است؛ چنانچه فیلم های مستندی توانسته اند حکم سند را داشته باشند و در جهان های کوچک به عنوان یک سند به آنان مراجعه شده یا توانسته اند قانونی را در مجلس تغییر دهند.
مهمترین نکته در مورد سینمای مستند آگاهی رسانی در تمام جنبه هایی است که شاید مردم به آن دسترسی ندارنداین کارگردان مستند با اشاره به مستندی که موفق شد تا قانون را تغییر دهد، یادآور شد: فیلم آخرین روزهای زمستان اثر مهرداد اسکویی باعث شد قانون در مورد نگهداری کودکان زیر ۱۲ سال در دارالتادیب عوض شود. نگهداری در خانواده برای آنان تجویز می شود و نه بودن در دارالتادیب. این خروجی اثرگذار یک مستند بر قانونگذار است.
شاه‌محمدی ادامه داد: مهمترین نکته در مورد سینمای مستند آگاهی رسانی در تمام جنبه هایی است که شاید مردم به آن دسترسی ندارند و رسانه های دیگری چون روزنامه‌ها و فضای مجازی و غیره نمی‌توانند این اثرگذاری و آگاهی را توام را ایجاد کنند. فیلم مستند می تواند یک اتفاق مهم اجتماعی را رقم بزند و پذیرش مردمی را به دنبال خود داشته باشد.
این کارگردان بیان کرد: به شخصه معتقد و شاهد بوده ام سینما و انواع فیلم های مستند نوع برخورد ما با مهاجران در کشور به خصوص افغان ها را تغییر داده و در این زمینه فرهنگسازی خوبی کرده است.
وی افزود: مستندساز بسیار صریح حرف می زند و شاید بسیاری اوقات و در مورد بسیاری مسائل اجتماعی صراحت کلام و لهجۀ مستندساز جایش در تلویزیون نباشد که پرمخاطب ترین رسانه و خانه اصلی مستند است.
کار مستندساز نمایش سیاهی هاست
شاه‌محمدی در پاسخ به این پرسش که رسالت یک مستندساز در مقابل مسائل اجتماعی و فرهنگی ایران چیست و این رسالت تا چه اندازه در سینمای ایران برآورده شده، بیان کرد: مستندسازان تلاش کرده اند در تمام حوزه ها وارد شوند و فعال و دغدغه‌مند باشند؛ اما همانطور که گفته شد، موانعی سر این اثرگذاری بوده است.
وی افزود: برخی، آثار مستند را به سیاه نمایی متهم می کنند. غافل از این که کار مستندساز نمایش سیاهی هاست. این که برخی از سیاهی ها و نمایش آنها سوءاستفاده می کنند، مسئله ای دیگر است. البته این موضوع به تمام وجوه هنر مربوط است و مختص سینمای مستند و داستانی نیست؛ زیرا عده ای همواره از این به تصویرکشیدن سیاهی ها سوءاستفاده می کنند.
این کارگردان مستند یادآور شد: کار مستندساز این است که این سیاهی هایی را که از دید مردم و مسئولان دورمانده را به تصور بکشد و علاوه بر نمایش آن بسته به کیفیت تولید خود اثرگذاری متعاقبی را به همراه داشته باشد؛ اثرگذاری که می تواند در برطرف کردن آن سیاهی نقش بسزایی داشته باشد.
