به گزارش خبرنگار اجتماعی ایران اکونومیست؛ پنجم تا یازدهم آذر ماه امسال به عنوان روز پرستار نامگذاری شده است؛ یکی از مسائلی که این روزها مورد توجه کشورهای جهان قرار گرفته، 'پرستاری جامعه‌نگر' است.
پرستاری جامعه‌نگر، شامل ارائه مجموعه‌ای از خدمات مراقبتی، از مراقبت‌های اولیه و پیشگیری تا درمان و توانبخشی است که قابل ارائه در منزل افراد و بیماران نیز باشد. یکی از مصادیق جامعه‌نگر شدن خدمات پرستاری، وجود مراکز هوم کر یا همان مراکز مراقبت پرستاری در منزل است.
اهمیت مراکز مراقبت در منزل چیست؟
افزایش روزافزون بار بیماری‌های غیرواگیر در کشور، نیاز بیماران به خدمات درمانی در بیمارستان‌ها را به طرز سرسام‌آوری افزایش داده و میزان اشغال تخت‌های بیمارستانی را بیشتر کرده است؛ از سوی دیگر برخی بیماران پس از ترخیص از بیمارستان نیز نیاز به دریافت موقتی خدمات درمانی یا توانبخشی دارند که محدود بودن فضای فیزیکی بیمارستان‌ها و عدم دسترسی همه بیماران به مراکز درمانی تخصصی، لزوم توسعه مراکز مراقبت پرستاری در منزل را آشکارتر می‌کند.
افزایش نیاز به خدمات هوم‌کر با سالمندی جمعیت
جامعه ایرانی نیز به سرعت در حال پیر شدن است؛ در حال حاضر 10.7 درصد جمعیت ایران را سالمندان تشکیل می‌دهند که طبق اعلام رئیس مرکز تحقیقات سالمندی، نیمی از این سالمندان، سه بیماری مزمن دارند؛ طبق پیش‌بینی‌ها جمعیت سالمندان تا 30 سال آینده دو برابر می‌شود که به معنای افزایش نیاز به خدمات درمانی خواهد بود بنابراین باتوجه به نیاز سالمندان به دریافت خدمات درمانی، در آینده نزدیک باید تعداد مراکز هوم کر و مراقبت در منزل گسترش یابد تا بیمارستان‌ها متحمل افزایش بار مراجعات ناشی از افزایش جمعیت سالمند در کشور نشوند.
افزایش کیفیت خدمات با مراقبت در منزل
افزایش کیفیت ارائه خدمات نیز یکی دیگر از مزایای توسعه خدمات مراقبتی در منزل است؛ در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی وظیفه نگهداری از چند بیمار برعهده یک پرستار است در حالی که بسیاری از بیماران الزاماً نیاز به نگهداری در بیمارستان‌ها ندارند و می‌توانند خدمات درمانی را در منزل دریافت کنند و در صورت نگهداری از بیماران در منزل، تمام توجه یک پرستار، معطوف به یک بیمار خواهد بود که افزایش کیفیت ارائه خدمات را به ارمغان می‌آورد.
شیوع کرونا در جهان و ایران و ترس بیماران از مراجعه به بیمارستان‌ها و افزایش اشغال تخت‌های بیمارستانی به دلیل شیوع این بیماری، اهمیت توسعه مراکز مراقبت در منزل را نشان داد. در سال‌های اخیر نظام‌های سلامت جهان به سوی توسعه مراکز مراقبت پرستاری در منزل سوق پیدا کرده‌اند تا بار اقتصادی و اجتماعی ناشی از افزایش میزان مراجعات به بیمارستان‌ها را کاهش دهند اما توسعه این خدمات در کشور ما با چالش‌هایی روبروست.
کمبود 350 مرکز هوم کر در کشور
در حال حاضر 1350 مجوز تأسیس مرکز هوم کر در کشور صادر شده است اما بر اساس استانداردها باید به ازای هر 50 هزار نفر جمعیت یک مرکز هوم کر داشته باشیم به عبارتی دیگر باید حداقل 1700 مرکز هوم کر در کشور داشته باشیم که در حال حاضر دست‌کم 350 مرکز کمتر داریم البته برخی از مراکز نیز مجوز تأسیس دارند اما به دلایل مختلف فعالیتی ندارند.
امیدواری به افزایش تعداد و تسهیل راه‌اندازی مراکز هوم‌کر
در کنار پایین بودن تعداد این مراکز در کشور، معضل دیگر، بروکراسی اداری پیچیده برای تأسیس این مراکز است؛ برخی موارد موجود در آیین‌نامه تأسیس این مراکز، سبب کُند شدن روند صدور مجوزهای کسب و کار مراکز پرستاری در منزل شده است؛ اما عبادی؛ معاون پرستاری وزارت بهداشت درباره حل این مشکلات به می‌گوید: 'امیدواریم تا چهار سال آینده تعداد مراکز هوم کر فعال به دو تا سه برابر برسد؛ همچنین با دستورالعمل تسهیل راه‌اندازی کسب وکارها امیدواریم در آینده نزدیک بتوانیم به این استاندارد نزدیک شویم.'
چالش پوشش بیمه‌ای خدمات هوم‌کر
چالش‌های ارائه خدمات مراقبتی در منزل تنها به همین مسائل محدود نمی‌شود و بالا بودن میزان پرداخت از جیب مردم در این حوزه نیز باعث شده تا بیماران نتوانند آن طور که باید از خدمات مراقبت پرستاری در منزل استفاده کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر خدمات درمانی را به برخی بیماران ارائه کنیم که قابلیت دریافت این خدمات را در منزل دارند؛ می‌توان میزان هزینه‌کرد نظام سلامت و بیماران را تا چهار برابر کاهش داد زیرا ارائه این خدمات درمانی در منزل باعث بهبود وضعیت روانی بیمار، کاهش خطر بروز عفونت‌های بیمارستانی و افزایش کیفیت خدمات و تسریع بهبودی بیمار می‌شود اما متأسفانه یکی از چالش‌ها و موانع پیش‌روی دریافت این خدمات در کشور ما، بیمه نبودن آنها است که منجر به کاهش استقبال و عدم امکان دریافت این خدمات توسط بخش اعظمی از بیماران شده است.
با وجود آن که دبیرخانه شورای عالی بیمه سلامت تعرفه‌ها و نرخ خدمات مراقبت پرستاری در منزل را مشخص کرده اما این خدمات هنوز تحت پوشش بیمه نیست و بنابراین اگر مردم بخواهند خدمات درمانی را در منزل دریافت کنند باید آن را به صورت آزاد و خارج از پوشش بیمه‌ای دریافت کنند که هزینه‌های بسیار زیادی برای آنها در بر خواهد داشت و بنابراین بسیاری از مردم، مجبور به مراجعه به بیمارستان‌ها برای دریافت این مراقبت‌ها هستند.
معضل نظارت بر ارائه خدمات درمانی و پرستارنماها
معضل نظارت بر فعالیت مراکز ارائه دهنده خدمات هوم کر نیز از دیگر مشکلاتی است که بر سر راه ارائه این خدمات قرار دارد. بسیاری از بیماران برای پیدا کردن مراکز موردتأیید، دچار سردرگمی هستند و همین امر بازار مکاره‌ای را برای برخی سودجویان ایجاد کرده تا در بستر عدم شفافیت، به ارائه برخی خدمات به نام خدمات پرستاری در منزل اقدام کنند و پول زیادی به جیب بزنند.
اگرچه بارها اعلام شده که تنها مراکز دارای مجوز از وزارت بهداشت امکان ارائه خدمات را آن هم بر اساس تعرفه‌های مصوب شورای عالی بیمه دارند اما شاهد ارائه خدمات از سوی برخی پرستارنماها هستیم که تخصصی در زمینه پرستاری ندارند و علاوه بر تهدید سلامت بیماران، هزینه‌های بسیار گزافی نیز از خانواده آنها دریافت می‌کنند؛ در حالی که تحت نظارت هیچ ارگان و سازمان مشخص و واحدی نیز قرار ندارند.
معاون پرستاری وزارت بهداشت درباره این مسئله می‌گوید: 'لیست مراکز مجوزدار مراکز مراقبت در منزل در دانشگاه‌های علوم پزشکی موجود است و مردم با مراجعه به سایت دانشگاه‌ها می‌توانند از مجوز داشتن این مراکز اطمینان حاصل کنند.'
با وجود این، بی‌اطلاعی مردم از نحوه استحقاق‌سنجی مراکز فعال در این حوزه و نبود سامانه‌ای مشخص برای استعلام وضعیت فعالیت هر مرکز، عدم ثبت خدمات پرستاری ارائه شده در منزل در سامانه‌های الکترونیکی و فراهم نبودن بسترهای لازم برای طرح شکایات و مشکلات در حوزه ارائه خدمات هوم‌کر، از موانع ارائه مناسب این خدمات به شمار می‌رود و تخلفاتی که گاه و بیگاه از سوی پرستارنماها رخ می‌دهد ممکن است باعث سلب اعتماد مردم از دریافت این خدمات در منزل شود.
ارجاع بیمار به مراکز هوم‌کر مجوزدار از سوی مراکز درمانی دولتی و خصوصی، ثبت خدمات ارائه شده در بستر الکترونیک و نظارت واحدهای نظارتی معاونت درمان یا پرستاری بر عملکرد این مراکز می‌تواند برای پیشگیری از تخلفات و ساماندهی وضعیت خدمت‌رسانی به بیماران راهگشا باشد اما متأسفانه چنین زیرساختی هنوز در کشور مهیا نشده است که همین امر بستری را برای تخلف افراد سودجو از این فضای غیرشفاف فراهم کرده است.
