به گزارش ایران اکونومیست، با ورود یک دستگاه ناوگان ترکمنستانی در روز چهارشنبه هفته گذشته به پایانه مرزی اینچه‌برون، تردد مرزی بین کشور ایران و ترکمنستان از طریق این پایانه پس از قریب به ۳۲ ماه وقفه به‌صورت عادی برقرار شد.
در همین راستا «جواد هدایتی» در گفت‌وگو با ایران اکونومیست درباره اینکه آیا این دستاورد از نتایج نخستین اجلاس وزرای ایران با نمایندگان شش کشور آسیای میانه درباره همکاری‌های ترانزیتی است که مهرماه امسال در تهران برگزار شد، اظهار کرد: تسهیل شرایط عبور مرزی از موضوعات جدی ایران در اجلاس ترانزیتی آسیای میانه بود که محقق شد.
وی توضیح داد: ایران با کشورهای حوزه آسیای میانه در سال‌های قبل به ویژه پس از فروپاشی شوروی سابق، روابط تجاری دو جانبه و ترانزیتی خوبی داشت.
به گفته هدایتی کشورهای آسیای میانه کشورهای محصور در خشکی هستند و برای اینکه بتوانند به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کنند، یکی از مسیرهای خوب و قابل اعتماد برایشان مسیر ایران است تا بتوانند به آب‌های آزاد خلیج فارس متصل شوند و برای صادرات و واردات از این مسیر استفاده می‌کردند.
وی به شرایط چند سال گذشته اشاره کرد و گفت: رفته‌رفته با مشکلاتی از جمله عوارض متعددی که توسط بعضی از کشورهای این حوزه اعمال شد، مواجه شدیم تا جایی که به تدریج دسترسی ناوگان ایرانی به منطقه آسیای میانه محدود شد.
مدیرکل حمل و نقل بین‌الملل و ترانزیت سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای اضافه کرد: با اپیدمی کرونا با سیاستی که ترکمنستان درباره بستن مرزهای مشترک داشت عملاً دسترسی ایران به ۴ کشور ماورای ترکمنستان فقط از مسیر این کشور فراهم بود و بعد از یک سال روش تبادل یدک که عملاً کارآمد هم نبود، جایگزین شد و فقط این امکان را فراهم می‌کرد که جریان حمل و نقل بدون تماس مستقیم بین دیگران و اتباع ترکمنستانی اتفاق افتد.
وی گفت: از ابتدای اکتبر ۲۰۲۲ با پیگیری‌های ایران در سطوح مختلف و دیپلماسی حمل و نقل تلاش شد تا با توجه به شرایط منطقه‌ای مذاکراتی را با ترکمنستان در سطوح ارشد انجام دهیم که به نتیجه رسید؛ بر این اساس دولت ترکمنستان ضمن بازگشایی مجدد مرزها نسبت به کاهش عوارض پیمایش - پایه اقدام کرد که قدم بسیار خوبی بود تا بتوانیم با کاهش هزینه و عوارض مکانیزم خوب ترانزیتِ بر اساس همکاری‌های منطقه‌ای را پایه‌گذاری کنیم.
هدایتی بیان کرد: از طرف دیگر با توجه به عضویت ایران در شانگهای که اکثریت کشورهای آسیای میانه عضو آن هستند فضایی را ایجاد می‌کند تا در غالب همکاری‌های منطقه‌ای به ویژه با کشورهای حوزه آسیای میانه این همکاری‌ها را تقویت کنیم.
وی به جنگ بین اوکراین و روسیه اشاره کرد و گفت: اتفاقاتی که به عنوان پیامد جنگ روسیه و اوکراین در منطقه در حال رخ دادن است و تمایل فدراسیون روسیه برای استفاده از مسیر شمال به جنوب برای دسترسی به آب‌های بین‌المللی باعث شده تقاضای مضاعفی برای این مسیر ایجاد شود، مخصوصاً اینکه مناطق صنعتی و تولیدی روسیه در مسیر ایران و کشورهای آسیای میانه قرار می‌گیرد.
هدایتی گفت: در چند ماه گذشته نشست‌ها و مذاکرات متعددی را برای فعال‌سازی کریدور شمال - جنوب با کشور فدراسیون روسیه و جمهوری آذربایجان داشتیم که ناظر بر شاخه غربی دریای خزر می‌شود؛ در اجلاس ترانزیتی آسیای میانه مسیر شرق دریای خزر را به موازات مسیر غربی فعال می‌کنیم؛ چون ظرفیت مرزی بیشتری داریم و امکان اتصال ریلی را در چند نقطه مثل سرخس و اینچه‌برون همراه با امکان حمل و نقل ترکیبی داریم.
مدیرکل حمل و نقل بین‌الملل و ترانزیت سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تاکید کرد: عمده دستاوردی که برای این اجلاس در نظر داریم فعال‌ساز مسیر کریدور شمال به جنوب اعم از بندرعباس و یا بندر چابهار به سمت کشورهای آسیای میانه و نهایتاً روسیه خواهد بود که این می‌تواند زمینه‌ساز اتصال به کشور چین هم باشد و ما بتوانیم با امتداد کریدور محور شرق به غرب را هدف قرار دهیم و از طریق چین اتصال به کشورهای آسیای میانه بتوانیم شاخه جنوبی کریدور شرق به غرب یا چین به اروپا را فراهم کنیم.
هدایتی درباره اینکه گام نخست اجرای بیانیه اجلاس ترانزیتی ایران و ۶ کشور منطقه چه بود، ادامه داد: گام نخست تعریف یکسری نظامات تعرفه‌ای و برداشتن موانع بود. مهم‌ترین مسایلی که در حوزه حمل و نقل جاده‌ای گریبان‌گیر و کند کننده ترانزیت است سه محور اصلی یعنی ویزا، مجوزها و نظام تعرفه‌ای است. اکنون در بخش تعرفه قدم مثبتی برداشته شد و کاهش قابل ملاحظه‌ای از سوی ترکمنستان داده شد؛ اما باز هم به نوعی جا دارد که روی این موضوع کار شود.
وی با بیان اینکه ایران لغو ویزا بین این کشورها را پیشنهاد داده است که رانندگان بتوانند عبور راحتی از مرزها داشته باشند، گفت: یک کمیته راهبری و کاری با مشارکت اعضا در نظر گرفته شده است تا توافقات کلی را برای اجرا و طرح آن در نشست وزرا که فروردین سال آینده است پیگیری کند. با توافق بر سر تسهیل شرایط صدور ویزا از سه ماهه به یک‌ساله، موضوع لغو روادید هم می‌تواند جدی‌تر شود.
مدیرکل حمل و نقل بین‌الملل و ترانزیت سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای اضافه کرد: قرار شد مجوزهای تردد هم بازنگری شود. با این چشم‌انداز توسعه ترانزیتی این سیستم انقباضی موجود باید مورد بازنگری قرار گیرد و کمک شود تا مسیر ترانزیتی بین ایران و کشورهای آسیای میانه سرعت بیشتر با صرفه اقتصادی حداکثری را داشته باشد. مضاف بر اینکه تسهیل شرایط گذر مرزی و تشریفات در پایانه‌های مرزی باید محقق شود. اگر قرار باشد کامیون چندین روز متوقف شود تشریفات عبورش در مرزها به راحتی صورت نگیرد مزیت‌های اقتصادی و ترانزیتی این مسیر زیر سوال خواهد رفت. بر این اساس تسهیل شرایط عبور مرزی از موضوعات جدی است.
