دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با ارزیابی گزارش تدوین شده توسط موسسه مطالعات انرژی «سبحان» با عنوان تبیین عملکرد صنایع نفت و گاز و پتروشیمی کشورهای منطقه طی دوره زمانی سند چشم‌انداز اعلام کرد: مطابق اهداف سند چشم‌انداز صنعت نفت در افق 1394 ایران باید دومین تولیدکننده نفت اوپک با ظرفیت 7 درصد از تقاضای بازار جهانی باشد.
منابع مورد نیاز برای این موضوع در سال 1383 حدود 50 میلیارد دلار محاسبه شده است که به نظر می‌رسد با توجه به اینکه ممکن است عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری تغییر کرده باشد، نیاز به منابع بیشتری باشد.
نتایج گزارش نشان می‌دهد که با توجه به تحریم‌های اعمال شده و بر اساس گزارش اوپک، ایران تا سال 2013 جایگاه سوم را از دست داده و در جایگاه پنجم قرار گرفته است.
با توجه به آمارهای موجود در گزارش موسسه سبحان نه تنها افزایش تولید نداشته‌ایم، بلکه رتبه ایران در تولید نفت تنزل پیدا کرده و این مسئله ما را از رسیدن به اهداف سند چشم‌انداز دور نگه داشته است.
همچنین طبق اهداف سند چشم‌انداز صنعت نفت در افق 1404 برای افزایش ظرفیت پالایشی کشور تا 5/2 میلیون بشکه در سال 1394 نیاز به 20 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است، بنابراین برای رسیدن به اهداف سند چشم‌انداز و همچنین افزایش ظرفیت پالایشی کشور، تکمیل دو پالایشگاه میعانات گازی خلیج فارس و پارس شیراز باید صورت پذیرد.
طبق آمارهای موجود ظرفیت پالایشی کشور در سال 2012، برابر با 89/1 میلیون بشکه در روز بوده است و
بر اساس سند چشم‌انداز صنعت نفت در افق 1404 ایران باید سومین تولیدکننده گاز در جهان با سهم 8 تا 10 درصد از تجارت جهانی گاز باشد و برای رسیدن به اهداف سند چشم‌انداز باید تا پایان سال 1394 تولید روزانه گاز کشور حدود 1300 میلیون متر مکعب باشد.
در سال 1383 منابع مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در بخش گاز 70 میلیارد دلار برآورد شده که به نظر می‌رسد با توجه به عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری، دستیابی به اهداف مورد نظر در این بخش نیز دچار مشکل شود.
مطابق آمارهای موجود پیش‌بینی می‌شود با توجه به متوسط رشد سالانه تولید گاز در قطر (معادل 6/17) درصد، ایران رتبه نخست را تا افق 1404 چشم‌انداز از دست بدهد، بنابراین این نرخ رشد می‌تواند هشداری برای ایران باشد که دارای میدان مشترک گازی پارس جنوبی با قطر است.
نکته آخر این است که با توجه به پیش‌بینی منابع مالی قابل تجهیز از محل سود و اندوخته‌های شرکت‌های دولتی در بخش نفت، بعید است بیش از 25 درصد منابع لازم برای این سرمایه‌گذاری از این محل قابل تأمین باشد و همچنین با توجه به تغییر عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری نیاز به منابع بیشتر وجود دارد، بنابراین باید بیش از 75 درصد منابع از محل منابع مالی بخش‌های تعاونی، خصوصی داخلی به ویژه منابع خارجی به صورت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، فاینانس و استفاده از روش‌ها و قراردادهایی نظیر بیع متقابل در امور بالادستی تأمین شود.
تحلیل آمارها در بخش پتروشیمی نیز حاکی از آن است که به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری در این صنعت و تأخیر در اجرای پروژه‌ها هر چند به لحاظ ارزشی هدف چشم‌انداز میان مدت پتروشیمی کشور (تا پایان سال 1394 ) محقق شده است، اما به لحاظ مقدار تولید محصولات عمده و رتبه در خاورمیانه اهداف این چشم‌انداز محقق نشده است.
در خصوص هدف چشم‌انداز پتروشیمی کشور در افق 1404 و دستیابی به رتبه نخست به لحاظ ارزش در منطقه می‌توان امیدوار بود و در صورت توجه بیشتر به تکمیل زنجیره ارزش و ایجاد محصولات با ارزش افزوده بیشتر به هدف فوق دست یافت.
