به گزارش ایران اکونومیست، اگرچه مسئولان وزارت راه و شهرسازی از اجرایی شدن حدود یک میلیون واحد سخن می‌گویند، اما طبق اعلام سازمان ملی زمین و مسکن تا کنون برای ۵۰۹ هزار واحد پروژه تعریف شده و ۱۹۴ هزار واحد به مرحله‌ی فونداسیون رسیده است. معاون وزیر راه و شهرسازی می‌گوید که به آمار مذکور باید واحدهای خودمالکی، بنیاد مسکن، نیروهای مسلح و غیره را هم اضافه کرد که مجموع اجرا را به یک میلیون واحد با میانگین پیشرفت ۳۰ درصد می‌رساند.
به نظر می‌رسد طبق مدل تعریف شده از سوی مسئولان وزارت راه و شهرسازی، تامین زمین قابل ساخت به معنای اجرایی شدن پروژه است؛ در حالی که شواهد و قرائن از فاصله‌ی معنادار تعداد واحدهای در حال احداث با میزان تامین زمین حکایت دارد. یکی از راهکارها برای سنجش پروژه‌های در حال ساخت، پرداخت تسهیلات است. شرط تخصیص وام تا سقف ۴۵۰ میلیون تومان به واحدهای نهضت ملی مسکن، پرداخت سهم آورده متقاضیان است. از بین یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفری که وزارت راه و شهرسازی به شبکه بانکی معرفی کرده ۳۳۳ هزار نفر آورده اولیه ۴۰ میلیون تومانی را واریز کرده‌اند.
روز ۱۱ آبان ۱۴۰۱ با حضور وزیر راه و شهرسازی طی یک آیین کلنگ‌زنی از طریق ویدئوکنفرانس ساخت ۱۰۰ هزار واحد نهضت ملی مسکن در شهرهای جدید کلید خورد که مجموع احداث در شهرهای جدید را به ۲۰۰ هزار واحد رساند. با این حال برخی کارشناسان معتقدند پروژه‌های مذکور در بهترین حالت در وضعیت آماده‌سازی زمین هستند و برخی از آنها حتی طرح ندارند.
پس از هفت مرحله فراخوان ثبت نام، وزارت راه و شهرسازی حدود ۲ میلیون متقاضی مطلق طرح نهضت ملی مسکن را از طریق فیلتر شروط پنج‌گانه حذف کرد. از ۵.۵ میلیون متقاضی ۳.۶ میلیون نفر واجد شرایط تشخیص داده شدند. طبیعتا با توجه به ازدواج‌هایی که در ماه‌های اخیر صورت گرفته به تعداد متقاضیان بالقوه مسکن دولتی افزوده شده است. یعنی حدود ۴ میلیون متقاضی فاقد مسکن واجد شرایط در کشور هستند؛ در حالی که طی یک سال گذشته فقط یک میلیون واحد به مرحله‌ی ساخت رسیده و مدلی برای سکونت خانوارهای اجاره‌نشین وجود ندارد و عملکرد چندانی درخصوص طرح اجاره‌داری حرفه‌ای ارایه نشده است.
اگر با خوشبینی، متوسط پیشرفت فیزیکی ۳۰ درصدی پروژه نهضت ملی مسکن را بپذیریم و طرح با سرعتی که در یک سال گذشته طی کرده مسیر پیش رو را ادامه دهد، حدود چهار سال زمان می‌برد تا یک میلیون خانه ساخته شود. این در حالی است که بنا به گفته‌ی برخی از سازندگان و اذعان مسئولان، پروژه‌ها به دو دلیل مهم یعنی عدم پرداخت سهم آورده و شانه خالی کردن سیستم بانکی از پرداخت منابع دچار کندی در اجرا شده‌اند. پیشنهادات انبوه‌سازان نیز برای تامین منابع این طرح در کشوی میز مسئولان وزارت راه و شهرسازی خاک می‌خورد!
ماموریتی که از مرداد سال گذشته برای وزارت راه و شهرسازی تعریف شده ساخت چهار میلیون واحد طی چهار سال بوده است. کمی بعد رستم قاسمی ـ وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که احداث مسکن بیش از یک سال زمان می‌برد و به همین دلیل هدف ساخت چهار میلیون خانه را به دو بخش دو میلیون واحدی تقسیم کرد. یعنی اگر همین امروز دو میلیون واحد به مرحله‌ی ساخت برسد که نرسیده، آبان ۱۴۰۳ باید منتظر قیچی کردن ربان خانه‌ها بود.
در این شرایط بعید به نظر می‌رسد تا یک سال دیگر هم بسته‌ی یک میلیون واحدی دوم به مرحله‌ی اجرا برسد. اگر بسته‌ی دوم هم به سرنوشت یک میلیون مرحله‌ی اول دچار شود قطعا افتتاح دو میلیون واحد به عمر چهار ساله‌ی وزارت راه و شهرسازی قد نمی‌دهد؛ چه برسد به چهار میلیون واحد!
