چرا غربی‌ها به تحریم‌های ایرانی نمی‌خندند؟

ایران اکونومیست پلاس: «تحریم» به عنوان ساز و کاری در روابط بین‌الملل برای الزام دولت‌ها به رعایت تعهدات بین‌المللی‌ شناخته می‌شود. تحریم که از منظر حقوق بین‌الملل نوعی اقدام  متقابل محسوب می‌شود، اشکال مختلفی دارد که یکی از وجوه پر سر و صدای آن تحریم اشخاص حقیقی است. این در حالی است که طی سال های اخیر بارها و بارها شنیده‌ایم که ایالات متحده آمریکا و یا اتحادیه اروپا دست به تحریم اشخاص و مقامات ایرانی زده‌اند.

اولین بار در فروردین ماه ۱۳۹۸ و یک سال پس از خروج یک‌جانبه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا از برجام بود که واشنگتن تحریم‌هایی را علیه سپاه پاسداران اعمال کرد. دولت آمریکا در اقدامی مغایر با هنجارهای بین‌المللی، نام «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داد. در واکنش به این اقدام، شورای عالی امنیت ملی با محکومیت شدید اقدام غیرقانونی ایالات‌متحده آمریکا در قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست «سازمان‌های تروریستی خارجی» در اقدامی متقابل اعلام کرد: «رژیم ایالات متحده آمریکا را دولت حامی تروریسم و فرماندهی مرکزی آمریکا موسوم به سنتکام و تمامی نیروهای وابسته به آن را گروه تروریستی می‌دانیم.»

تقابل طنز و واقعیت

تحریم اشخاص حقیقی در قلمرو یک کشور ابعاد مختلفی دارد و شاید بخش عیان‌تر آن بلوکه شدن اموال افراد و مسدود شدن حساب‌های بانکی در قلمرو کشور تحریم‌کننده باشد. طبیعتا اگر تنها بُعد تحریم اشخاص حقیقی همین موضوع باشد، تحریم‌های ایران علیه مقامات آمریکایی، اروپایی و کانادایی بی‌معناست؛ چرا که آنها در ایران چیزی برای از دست دادن ندارند اما در عین حال هم مقامات اروپایی به تحریم‌های ایران واکنش نشان دادند. پس دلیل این واکنش چیست؟

وقتی ایران شروع به تحریم علیه مقامات تحریم کرد، سیل عظیمی از توییت‌های طنز منتشر شد؛ با این محوریت که «وای! اینا همشون برای تعطیلات می‌خواستن بیان ایران؛ حالا چیکار کنن؟»، «حالا نیست که همشون بلیت به دست تو صف پرواز به ایران بودن؟»، «حیف شد؛ حالا چجوری بیان قم سوهان بخرن؟»، «آخه ایران چی داره که بخواد تحریم کنه؟ همه دارن ایرانو تحریم می‌کنن!» و بسیاری کامنت‌ها و توییت‌های دیگر از این دست که این شکل از تحریم را خالی از معنا می‌داند.

این قصه دنیای مجازی بود اما در واقعیت اتفاق دیگری افتاد. مثلا اتحادیه اروپا اصلا به این تحریم‌ها نخندید و پیتر استانو در واکنشی گفت: «اتحادیه اروپا این تحریم‌ها را رد می‌کند چرا که آنها صرفاً با انگیزه‌های سیاسی وضع شده‌اند. وقتی که بحث از تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران است ما این تحریم‌ها را بر مبنای دلایل واضح حقوقی و شواهد نقض حقوق بشر در ایران اعمال می‌کنیم».

یا مثلا وزارت خارجه آلمان در بیانیه‌ای در واکنش به این تحریم‌ مدعی است: «جمهوری اسلامی ایران با یادآوری تعهدات اتحادیه اروپا و دولت‌های متبوع اشخاص و نهادهای فوق، حمایت،  تسهیل و نیز قصور از مقابله با اقدامات این اشخاص و نهادها را نقض تعهدات بین‌المللی اتحادیه اروپا و دولت‌های عضو دانسته و آنان را مسئول و پاسخگو می‌داند.  بدیهی است این اقدام تحریمی، نافی پیگیری کیفری افراد به سبب دست داشتن در اقدامات مجرمانه در محاکم قانونی دارای صلاحیت نخواهد بود. »

تحریم اشخاص حقیقی به چه معناست؟

اما واقعا مقامات ایران با چه تفکری دست به تحریم اشخاص حقیقی زدند و فایده این کار چیست؟

ابوالفضل عمویی (سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس) در این باره به ایران اکونومیست می‌گوید: «ریسک پذیری و اعتبار حرفه‌ای در بسیاری از کشورهای غربی اهمیت بالایی دارد و بسیاری از شرکت‌ها و موسسات و حتی چهره‌های اقتصادی و سیاسی نیز از این مساله مستثنی نیستند. زمانی که تحریم سیاسی علیه یکی از این شرکت ها و مقامات مطرح می‌شود به اعتبار و چهره بین‌المللی این افراد و نهادها لطمه وارد کرده و ریسک همکاری با آنها را بالا می برد. آنچه برای غربی‌ها مهم است، ‌ نفس تحریم است؛ حتی اگر آن تحریم‌کننده ایران باشد؛ زیرا حوزه فعالیت و کاری اشخاص بر اثر تحریم سیاسی محدود می‌شود. از طرفی وقتی روال تحریم از سوی ایران آغاز شود، ممکن است کشورهای دیگر مثل چین و روسیه نیز اجازه تحریم آن شخص حقیقی را به خود بدهد و حوزه فعالیت او را محدود و محدودتر کند.»

این در حالی است که حتی برخی خبرهای غیررسمی که در خصوص مذاکرات احیای برجام منتشر شد؛ از اهمیت تحریم‌های ایران برای طرف آمریکایی حکایت داشت. منابع خبری مدعی بودند یکی از مطالبات طرف آمریکایی حذف سنتکام از فهرست تروریستی ایران بوده و خروج ۶۰ نفر از مقامات سابق و کنونی آمریکا از لیست تحریمی ایران را به عنوان مابه‌ازای خروج سپاه از لیست تحریمی آمریکا مطرح کرده بودند.

اتحادیه ضد افترا چیست و چرا مهم است؟

سفید ماندن چهره‌های سیاسی در غرب تا حدی اهمیت دارد که در نیویورک یک اتحادیه ضد افترا تشکیل شده است. اتحادیه ضد افترا یک سازمان غیر دولتی بین‌المللی است که خود را مهمترین سازمان حمایت از حقوق بشر در آمریکا قلمداد می‌کند و مهم‌ترین وظیفه خود را «مقابله با یهودستیزی و حمایت از حقوق مدنی شهروندان و هر نوع نژادپرستی و مقابله با هر نوع نفرت‌پراکنی معرفی می‌کند. اتحادیه ضد افترا لیستی از ۱۰ سازمان مهم که در جهت تخریب روابط اسرائیل و آمریکا حرکت می‌کنند تهیه می‌کند. این گروه‌ها شامل گروه‌هایی مانند حرکت توقف ارسال پول برای آپارتاید اسرائیل است.

در واقع اتحادیه ضد افترا فقط از کشور اسرائیل طرفداری می‌کند و قطعنامه‌هایی مانند قطعنامه ۱۹۷۵ سازمان ملل که در آن صهیونیسم و نژادپرستی معادل قلمداد شده بودند را محکوم می‌کند.

آیا کشورهای همسایه هم غربی‌ها را تحریم می‌کنند؟

اگر دوست دارید، بدانید که علاوه آیا علاوه بر ایران کشورهای دیگر هم اجازه تحریم قدرت‌های غربی را به خود می‌دهند یا خیر؟ باید گفت که جواب این سوال «بله» است. مثلا سه روز پس از نخستین تحریم‌ها علیه روسیه، در ۲۰ مارس ۲۰۱۴، وزارت خارجه روسیه فهرستی از تحریم‌های متقابل علیه برخی از شهروندان آمریکایی را منتشر کرد که شامل ۱۰ نام می‌شد، که از جمله جان بونر رئیس مجلس نمایندگان، سناتور جان مک‌کین و دو مشاور باراک اوباما در آن بودند.

روسیه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «برخورد با کشورمان به ‌گونه‌ای که واشنگتن قبلاً می‌توانست متوجه شده باشد، نامناسب و معکوس است» و تأکید کرد که تحریم‌ها علیه روسیه اثر بومرنگی خواهد داشت. همچنین، روسیه سیزده مقام کانادایی، از جمله اعضای پارلمان کانادا را از ورود به کشور منع کرد.

حتی کشوری در سطح ترکیه هم تحریم اشخاص حقیقی را برای خود مجاز می‌داند. دی ماه سال گذشته بود که دولت ترکیه در اقدامی دارایی‌های ۷۷۰ فرد و بنیاد «نیاگارا» در آمریکا را به دلیل تامین مالی تروریسم و ارتباط آنها با کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ در این کشور مسدود کرد. بر این اساس دارایی‌های بنیاد «نیاگارا» مستقر در شیکاگو آمریکا به دلیل ارتباط با «فتح الله گولن» منتقد دولت ترکیه که مقیم آمریکا است، مسدود شد.

در نهایت شاید با دانستن این نکات تحریم ایران علیه اشخاص حقیقی و مقامات غربی برایمان بار طنز کمتری داشته باشد.