دکتر محمد سعادت‌سرشت در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، اظهار کرد: ایده اصلی توسعه متاورس (Metaverse) وجود نسخه دوقلوی دیجیتال هر چیزی در دنیای واقعی و تعامل با آن است. در این صنعت اطلاعات به‌هنگام از طریق سنجنده‌های نصب شده روی اشیاء منتقل و تعامل با آنها از طریق اینترنت اشیاء یا IOT برقرار می‌شود. به‌عبارتی دنیایی موازی دنیای واقعی در فضای مجازی خلق می‌شود.
وی با بیان این‌که توسعه فناوری در کشورهای پیشرفته به ایجاد بستری برای توسعه یک یا چند نسخه از متاورس در زمان نزدیکی منجر خواهد شد، تصریح کرد: متاورس زمین بازی تعاملات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی انسان‌ها و جوامع در جهان آینده است. بسته به آن‌که کدام مجموعه‌ای زودتر این نسخه را تهیه کند و افراد بیشتری به آن فضا بروند و این فضا به‌واسطه حضور افراد و تعامل آنها با هم و محیط اعتبار جهانی پیدا کند، متاورس شکل می‌گیرد و قاعدتاً آن مجموعه، تسلط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را بر همگان پیدا خواهد کرد.
وی با بیان این‌که متاورس به گونه‌ای است که حتی فرد برای رفتن به کشور دیگری در این فضای مجازی نیازمند دریافت ویزا است و شما حق دارید بر آن اساس در محل مجازی مورد نظرتان حاضر شوید، افزود: اگر آواتار(Avatar) یا نسخه دیجیتال فرد قصد حرکت به سمت محل مورد نظر را داشته باشد، در صورت صادر نشدن ویزا، این اجازه به او داده نمی‌شود.
رئیس دانشکده نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی دانشگاه تهران تصریح کرد: در این فضا خرید و فروش زمین دیجیتال(Digital land) و هر نوع دارایی هم مطرح است. فرد دارایی‌های دیجیتال خود را با امنیت کامل در این فضا همیشه به همراه داشته و می‌تواند آنها را خرید و فروش کرده یا اجاره دهد. این امر از طریق توکن‌های غیرمثلی( Non-Fungible Token )یا NFT صورت می‌گیرد.
دکتر سعادت‌سرشت در ادامه خاطرنشان کرد: NFT نوعی رمز ارز دیجیتال رمزنگاری شده است که سند مالکیت یک دارایی دیجیتال را در ساختار زنجیره بلوکی (Block chain) یا بلاکچین صادر می‌کند. NFT ها غیرقابل تعویض و تقسیم، منحصر به‌فرد، کمیاب، دارای حق مالکیت، معتبر و قابل انتقال بوده و در صورت مورد توجه قرار گرفتن توسط دیگران، ارزش آنها به‌شدت افزایش می‌یابد. یک راه معمول برای این امر، ابتدا ساخت یک کالای هنری واقعی و ارائه آن با قیمت پایین به بازار و سپس تهیه نسخه دیجیتال از آن و از بین بردن آن کالا در دنیای واقعی و ارائه NFT آن کالای دیجیتال در متاورس با قیمت زیاد است.
وی با بیان این‌که هنوز دولت‌ها به‌صورت رسمی متاورس را نپذیرفته‌اند، خاطرنشان کرد: در متاورس یک حکومت جهانی، مستقل از دنیای واقعی با قواعد خاصی حاکم است که البته برای نهادینه شدن آن نیازمند گذشت زمان هستیم. شاید فرزندان ما کاملاً در آن فضا زندگی کنند و نتوانند بدون این فضا به زندگی خود ادامه دهند، نظیر زندگی کنونی بدون داشتن موبایل و شبکه‌های اجتماعی.
این دکترای مهندسی نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی و متخصص فتوگرامتری با اشاره به وجود برخی محدودیتهای متاورس، گفت: در این فضا باید حجم زیادی از اطلاعات در لحظه جابجا شده و تعامل دیجیتالی «فرد- فرد» و «فرد- محیط» جایگزین تماس فیزیکی می‌شود.
دکتر سعادت‌سرشت تصریح کرد: برای مثال، اگر در فضای واقعی دست خود را برای جابجایی یک شئ حرکت می‌دهید، در فضای مجازی آواتار شما باید دوقلوی دیجیتال آن را نه تنها جابجا بلکه لمس کرده و با آن در تعامل باشد. برای این منظور عینک‌ها و میانگیرهای واقعیت افزوده (Augmented Reality) مانند هولوپورتیشن ماکروسافت یا عینک گوگل مورد نیاز است.
وی افزود: علاوه‌بر این پردازشگرهای سریع گرافیکی و فناوری‌های انتقال داده با سرعت بالا مانند 5G و 6G و نسل سه اینترنت Web3 ضرورت دارند. همچنین، برای هرچه واقعی‌تر کردن تعامل‌پذیری در متاورس، شاید در آینده چیپست‌هایی در مغز کار گذاشته شوند و به این ترتیب عملاً مرز بین فضای مجازی و واقعی کم‌رنگ می‌شود. به‌عنوان مثال، اگر در فضای مجازی با آواتار دیگری دست دهید، گرما یا سرما و زبری یا نرمی دست وی را مشابه با واقعیت کاملاً حس می‌کنید.
رئیس دانشکده نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی دانشگاه تهران با بیان این‌که این فضا فرصت‌های شغلی جدیدی را هم در پی دارد، ادامه داد: برای نمونه، در کره جنوبی یک طراح لباس آواتار درآمد چند میلیون دلاری از فروش لباس‌های آواتار داشته است. متخصصان تورهای گردشگری مجازی، طراحان کالاهای هنری دیجیتال در قالب NFT، خرید و فروش و اجاره زمین دیجیتال مثال‌های دیگری از این دست هستند.
دکتر سعادت‌سرشت با بیان این‌که رسیدن به یک متاورس ایده‌آل و فراگیر به‌راحتی امکانپذیر نیست، گفت: هم‌اکنون مارک زاکربرگ، رئیس فیسبوک نام کمپانی خود را به متا تغییر داده و با جدیت به‌دنبال ایجاد متاورس است. از نظر وی، متاورس در آینده نزدیک شکل می‌گیرد و فراگیر خواهد شد. فرض کنید فردی صبح بیدار می‌شود. به جای رفتن به شبکه‌های اجتماعی مجازی (در حالت کنونی) داخل فضای متاورس در اینترنت شده و در آنجا زندگی می‌کند، جلسه ملاقات تنظیم کرده، به کسب و کار می‌پردازد یا به تفریح و تعاملات اجتماعی مشغول می‌شود.
جایگاه رشته مهندسی نقشه‌برداری در متاورس
وی در رابطه با جایگاه رشته مهندسی نقشه‌برداری در متاورس، گفت: هر جا که سخن از مکان و زمان یا XYZT باشد، رشته مهندسی نقشه‌برداری هم در آنجا مطرح است. به بیان دیگر، اندازه‌گیری شکل، موقعیت، وضعیت و تغییر شکل و زمان برای هر نوع شئ از میکروسکوپی تا بین کهکشانی موضوع کاری رشته مهندسی نقشه‌برداری است. از این رو، برای بازسازی و شبیه‌سازی این فضای دیجیتال و ایجاد زیرساخت مناسب متاورس به رشته مهندسی نقشه‌برداری در کنار رشته‌های تخصصی دیگر نیاز است.
رئیس دانشکده نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی دانشگاه تهران افزود: در واقع، باید نقشه همه مکان‌های واقعی داخل و خارج ساختمان‌ها بازسازی سه‌بعدی شوند تا بتوان آنها را در فضای مجازی جای داد. از آنجایی که، زیرساخت شهر هوشمند و متاورس، شهر سه‌بعدی است، برای ساخت شهر سه‌بعدی باید به کمک روش‌های موبایل مپینگ زمینی، هوایی یا فضایی به برداشت داده‌های مکانی و مدل‌سازی سه‌بعدی آنها اقدام کرد. از این منظر، در ساخت و به‌هنگام نگه داشتن متاورس رشته نقشه‌برداری نقش محوری دارد. هر چند مشارکت دیگر رشته‌های مرتبط نظیر فناوری اطلاعات، کامپیوتر گرافیک و کامپیوتر ویژن و دیگر تخصص‌ها الزامی است.
دکتر سعادت‌سرشت با تأکید مجدد بر این‌که برای داشتن متاورس با کیفیت مناسب، باید حجم داده بسیار زیادی به اشتراک گذاشته شود، افزود: برای این منظور و داشتن تعامل صحیح و آنی بین فضای مجازی و واقعی نیازمند پردازشگرهای بسیار قوی هستیم. فراتر آن‌که، حتی اگر سخت‌افزار مورد نیاز ساخته شود، برآوردها نشان می‌دهند میزان مصرف انرژی برای انجام این حجم از پردازش‌ها در سطح جهانی به حدی زیاد است که در کوتاه مدت محیط زیست را به مخاطره می‌اندازد.
رئیس دانشکده نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی دانشگاه تهران ادامه داد: در این راستا، برخی راهکار حل این مشکل را به‌کارگیری پردازشگرهای کوانتومی فوق سریع می‌دانند، برخی نیز راهکار را در پیوند این سخت‌افزارها با قابلیتهای پردازش بیولوژیک مغز انسان دانسته‌اند. به هر حال، یکی از محدودیتهای جدی پیش روی متاورس مصرف زیاد انرژی و تخریب محیط زیست است.
کشورهای پیشرو در متاورس زمین بازی جهانیان را برپا می‌کنند
دکتر سعادت‌سرشت در رابطه با دیگر چالش‌های متاورس با بیان این‌که متاورس حتی حکومت‌ها را تغییر می‌دهد، گفت: این فضای دیجیتال حتی نحوه تفکر بشر را عوض می‌کند و زندگی‌ها را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. حتی شاید به‌واسطه این فضای دیجیتالی شکل بیماری‌ها هم تغییر کند. برای مثال، کاهش حضور در فضای واقعی و افت تعاملات اجتماعی در جامعه و ناپایداری روابط اجتماعی در محیط متاورس موجب برهم خوردن تعادل روانی انسان‌ها خواهد شد.
وی با تأکید بر ضرورت ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای ایجاد متاورس، گفت: پس از عبور از عصر دیجیتالیزیشن در سه دهه اخیر و ورود به عصر هوشمندسازی از یک دهه گذشته، فناوری‌های تحول‌آفرین فوق در راستای آسایش بشر توسعه پیدا کرده‌اند و اگر در این فناوری‌ها پیشرو نشویم یا از این دنیای نوین جدا افتاده یا به ناگزیر مستعمره کشورهای پیشرفته در این حوزه خواهیم شد.
رئیس دانشکده نقشه‌برداری و اطلاعات مکانی دانشگاه تهران، خاطرنشان کرد: به عبارتی، کشورهای پیشرو متاورس را به‌عنوان زمین بازی جهانیان برپا می‌کنند و ما در صورت حضور در این زمین، چاره‌ای جز بازی تحت قواعد و شرایط آنها نداریم. پس چه بهتر که خودمان زودتر زمینه و شرایط را مهیا کرده تا با قواعد، فرهنگ و شرایط محیطی خود، این زیرساخت‌ها را فراهم کنیم.
کانون ملی متاورس در دانشگاه تهران تشکیل شد
دکتر سعادت‌سرشت یادآور شد: در حال حاضر، در کشور ما شمار محدودی از گروه‌های دانشگاهی و تحقیقاتی علاقه‌مند در این زمینه در حال کار هستند. به هر حال، انتظار می‌رود نقطه آغاز توسعه فناوری متاورس از سوی جامعه دانشگاهی باشد. ما باید دولت‌ها را توجیه و متقاعد کنیم که در صورت دیر وارد شدن به این فضا چه اتفاقی خواهد افتاد؟ چون سرعت بروز انقلاب‌های صنعتی روز به روز بیشتر شده و اثرات آنها هم رو به افزایش است. در این راستا همکاران من "کانون ملی متاورس" را در دانشگاه تهران شکل داده‌اند.
