رفت و آمد سخت است، مترو نیست، امکانات نیست...

به گزارش ایران اکونومیست، ساکنان کلانشهرها حتی‌الامکان از سکونت در حومه اجتناب می‌کنند. دوری مسافت، نبود وسایل نقلیه عمومی مناسب و کمبود امکانات و زیرساخت‌ها در شهرهای اطراف از جمله دلایل عدم اقبال به حومه شده است. کمااین‌که پس از گذشت ۳۳ سال از تجربه احداث شهرهای جدید کمتر از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در این شهرها زندگی می‌کنند که ۱.۴ درصد از کل جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد و البته بخش عمده‌ای از ساکنان شهرهای جدید در شهرهای مادر مشغول به کار هستند.

کارشناسان معتقدند در نظام شهری کشور، شهرهای جدید جایگاه چندانی ندارند و افق ترسیم شده برای سکونت شش میلیون نفر در این شهرها که قرار بود تا سال ۱۳۹۵ صورت گیرد محقق نشد.

نوسازی بافت‌ها نسخه مناسب‌تر

گزینه جایگزین، سکونت در درون شهرهای بزرگ است که این حوزه نیز مشکلات خاص خود را دارد. امروزه می‌بینیم با توجه به سه ویژگی ریزدانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری، بسیاری از محله‌های قدیمی و خوشنام کلانشهرها به مکان‌هایی بعضا نامناسب برای زندگی تبدیل شده است. به طور مثال در منطقه دروازه غار تهران انسان‌هایی موجه، درست، متدین، زندگی می‌کنند ولی بنا به گفته‌ی کارشناسان در بستر نامناسب زندگی شهری در این محله گیر افتاده‌اند. نتیجه این می‌شود که خانواده‌های اصیل از این قبیل مناطق خارج و گروه‌های دیگر جایگزین آنها می‌شوند.

تجربه طرح مسکن مهر نشان داد که طرف تقاضا زندگی در خانه‌های کوچک و قدیمی شهرهای بزرگ را به واحدهای نوساز در حومه ترجیح می‌دهد. در طول پروژه مسکن مهر که از سال ۱۳۸۶ آغاز شد و البته هنوز به طور کامل به سرانجام نرسیده است در بعضی مناطق بخش عمده‌ای از واحدها بدون متقاضی بود. طبق آمار  سال گذشته ۱۴۰ هزار واحد مسکن مهر فاقد مشتری است؛ تا جایی که دولت طرح‌هایی از جمله واگذاری واحدهای مسکن مهر به پیمانکاران، برداشتن شرط فرم «ج» و اتصال این پروژه به طرح نهضت ملی مسکن را در دستور کار قرار داد.

احداث ۷۰۰ هزار واحد از طرح چهار میلیون واحدی نهضت ملی مسکن بر عهده شهرهای جدید قرار دارد اما به نظر می‌رسد طرف تقاضا استقبال چندانی از این محدوده نکرده و تا کنون فقط ۱۰۰ هزار واحد این طرح در شهرهای جدید کلنگ خورده است. اواخر شهریورماه امسال، علیرضا جعفری ـ‌ مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید  درباره بسته ۱۰۰ هزار واحد مرحله دوم اظهار کرد: ۱۰۰ هزار واحد دوم را بر اساس تناسب ثبت نام متقاضیان واقعی در شهرهای مختلف در دستور کار گذاشته‌ایم اما فقط حدود ۵۰ درصد متقاضیان افتتاح حساب کرده‌اند.

خطری در کمین شهرهای جدید

بر اساس تحقیقات متعددی که درخصوص آسیب‌شناسی مسکن مهر صورت گرفت، کمبود سرانه‌ها و زیرساخت‌های شهری، کم‌توجهی به مباحث ارتباطی، درمانی، فرهنگی و آموزشی از چالش‌های این طرح عنوان شد. طبق یک تحقیق در سال ۱۳۹۲ تاخیر در ایجاد زیرساخت های ضروری پروژه‌های مسکن مهر از جمله آب، برق، مخابرات، حمل و نقل، خدمات آموزشی، بهداشتی، امنیتی و انتظامی و... زمینه تبدیل سایت‌های مسکن مهر را به نوعی آلونک‌نشینی فراهم خواهد آورد. عمده طرح‌های حمل و نقل هم به سرانجام نرسیده است. ساکنان شهر جدید پرند سال‌هاست که در انتظار مترو هستند و با وجود وعده‌ها گفته می‌شود امسال هم متر به این شهر نمی‌رسد. مترو پردیس هنوز از حد مطالعات فراتر نرفته و مترو هشتگرد با ظرفیت محدودی فعال است.

عبدالجلال ایری ـ سخنگوی کمیسیون عمران مجلس به تازگی گفته است: عموم متقاضیان خانه‌های طرح نهضت ملی در تهران از اینکه خانه‌هایشان در شهرهای جدید و با فاصله بسیار زیاد از مرکز استان تهران تحویل می‌شود، ناراضی هستند لذا باید ابتدا به دنبال ساخت خانه‌ها در داخل پایتخت باشیم.

ایری نسخه جایگزین را احیای  بافت‌های فرسوده کلانشهرها دانسته و گفته است: در حال حاضر تهران بیش از  پنج هزار هکتار بافت فرسوده دارد که به دلیل وجود زیر ساخت‌های اساسی در این مناطق مانند برق، آب و گاز، امکانات فرهنگی و ورزشی، خدماتی، نیروی انتظامی و مراکز خدمات درمانی و زیرساخت مناسب حمل و نقلی ظرفیت بسیار خوبی برای ساخت مساکن طرح نهضت ملی به شمار می‌رود.

سکوت ۲۲.۵ میلیون نفر در بافت‌های ناکارآمد

طبق آمار در کل کشور با یک جمعیت ۲۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفری بدمسکن در ۶۶ هزار هکتار بافت فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی مواجهیم که با وجود اقدامات مثبت انجام شده برای ارتقای وضعیت معیشتی‌شان، محله‌های زندگی آنها به مراکز محرومیت از خدمات زیربنایی و روبنایی شهری تبدیل شده است.

محمد آیینی ـ مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در این خصوص به ایران اکونومیست گفته است: مصمم هستیم سالیانه ۱۵۰ هزار واحد مناطق هدف بازآفرینی شهری را حمایت کنیم و مانعی برای این کار نداریم. در واقع می‌خواهیم کار ۱۰ برابری نسبت به قبل انجام دهیم.

آئینی بیان کرد: فقط باید فضا را فراهم کنیم تا مردم پای کار بیایند. اگر ۲۲.۵ هزار میلیارد تومان  تسهیلات بانکی ارزان قیمت از محل اعتبارات اشتغال‌زایی اختصاص داده شود این وعده قابل تحقق است. خدا را شکر تا حالا توانسته‌ایم با حمایت وزیر راه و شهرسازی ۵۰۰۰ میلیارد تومان با عاملیت بانک مسکن تامین کنیم. جهاد نوسازی را در بوق و کرنا خواهیم کرد. برای استفاده از تسهیلات بانکی نهضت ملی مسکن در بافت‌های فرسوده بدون رعایت شرایط چهارگانه مانعی نداریم؛ چرا که منابع آن وجود دارد و بانک‌ها موظف به پرداخت هستند اما باید بخش خصوصی را برای این هدف بزرگ ترغیب کنیم. از ابتدای دولت سیزدهم از ۱۵۰ هزار واحد هدف‌گذاری شده تا کنون حدود ۶۴ هزار واحد به مرحله‌ی ساخت و ساز رسیده است.

دولت سیزدهم در قالب طرح نهضت ملی مسکن با هدف ساخت سالیانه یک میلیون واحد چند مسیر را به  طور همزمان طی می‌کند. اگرچه در بخش فراخوان حدود ۳۳۳ هزار نفر واریز وجه انجام داده‌اند که متقاضی موثر محسوب می‌شوند اما طرح نهضت ملی مسکن صرفا به این بخش محدود نمی‌شود. حمایت از سازندگان بخش خصوصی در شهرها با پرداخت تسهیلات تا سقف ۴۵۰ میلیون تومان، واگذاری زمین ارزان قیمت و اقساطی به صورت خودمالکی، نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد و پرداخت تسهیلات ۲۰۰ میلیون تومانی مسکن روستایی از جمله این برنامه‌ها است که این امیدواری به وجود آمده تا به تدریج بخش مسکن از رکود خارج شود.