به گزارش ایران اکونومیست، این صنعت که خود شبکه‌ای متشکل از صنایع متعدد دیگر از بخش کشاورزی و تولید تا فرآوری و بسته‌بندی و عرضه است، با ارتقاء بهداشت عمومی و در نتیجه افزایش جمعیت جهان و صدالبته بروز جنگ‌های اقتصادی و نظامی، حالا از اهمیتی صدچندان برخوردار است و کشورها به خوبی می‌دانند گسترش این صنعت و خودکفایی در آن تا چه حد می‌تواند قدرت آنها در مناسبات بین‌المللی را افزایش دهد و در صورت توسعه بازارهای خارجی، تا چه میزان می‌توانند ضریب نفوذ خود را افزایش دهند.
نکته مهم دیگر اینکه صنعت غذایی گرچه صنعتی پیشرو بوده و هست و نیاز به ماشین‌آلات پیشرفته و فناوری روز دارد اما برخلاف دیگر صنایع، به خوبی می‌تواند در قالب‌های متعدد و کارگاه‌های کوچک نیز فعال شود. به عبارت ساده، این صنعت قابلیت درگیر کردن و فعال کردن بخش‌های پنهان جامعه در بخش اقتصاد را دارد و می‌تواند تا زیرلایه‌های جامعه نیز نفوذ کند؛ این یعنی توسعه صنعت غذایی برخلاف دیگر صنایع، به طور مستقیم هم بر اشتغالزایی اثرگذاری مثبت دارد و هم می‌تواند درآمد عمومی را مستقیماً افزایش دهد. از طرف دیگر، نیازهای جامعه را نیز به راحتی پوشش خواهد داد.
نکته مهم اما اینکه قدمت و تنوع غذایی در ایران بسیار بالاست که این تنوع ریشه در تعدد اقوام و تکثر اقلیم دارد بطوریکه در هر منطقه از ایران می‌توان غذاهایی با ذائقه‌های مختلف و صدالبته با کیفیت بسیار بالا تولید کرد.
از طرف دیگر، ایران کشوری ریشه‌دار در صنعت کشاورزی و باغی است و تولیدات این کشور در این دو بخش کیفیتی جهانی دارند. به بیان ساده، ایران ظرفیت بسیار بالایی در تولید محصولات باکیفیت باغی و کشاورزی دارد که اگر زمینه برای ارتقاء فناوری مخصوصاً در بخش آبیاری و برداشت، در آنها فراهم شود می‌تواند به راحتی تمام نیازهای صنعت غذایی کشور را تامین کنند. به این موارد، پتانسیل دامداری و دامپروری را نیز می‌توان افزود که طبیعتاً نقش بسزایی در تولید محصولات لبنی و گوشتی دارد. خوشبختانه دامداری و دامپروری نیز علیرغم تمام بی‌مهری‌هایی که در دهه‌های اخیر نسبت به مشاغل روستایی صورت گرفته، هنوز زنده است و می‌تواند با یک حمایت جدی و همه‌جانبه خیلی زود به جایگاه مطلوب برسد.
موضوع مهم دیگر در صنعت غذایی، بسته‌بندی است و این دقیقاً نقطه ضعف بزرگ این صنعت است که نمودهای آن حتی در بازار بومی نیز دیده می‌شود. امروزه بسته‌بندی، خود یک صنعت خلاق و ایده‌محور است و بسیاری از کشورها تنها با اتکا به این صنعت می‌توانند بخش زیادی از ارز مورد نیاز خود را تامین کنند. آنها محصولات دیگر کشورها را به صورت فله‌ای و در بسته‌بندی‌های بزرگ و حجیم خریداری می‌کنند و با یک بسته‌بندی مطلوب و مورد نیاز بازار، عرضه می‌کنند. این کشورها با صادرات ثانویه سهم بالایی از ارزش‌افزوده یک محصول را از آن خود می‌کنند. متاسفانه اما همچنان در ایران ضعف بزرگ در صنعت غذایی (مانند دیگر صنایع)، بسته‌بندی مطلوب است.
نزدیکی فرهنگی و تمدنی به کشورهای همسایه از سویی و تولید غذای اسلامی از سوی دیگر، بازاری بزرگ و بکر را روبروی صنعت غذایی ایران قرار داده است. بازاری که متاسفانه دولتمردان تاکنون هیچ برنامه مشخصی برای استفاده از آن نداشته‌اند و همواره اختلاف چشمگیری بین ظرفیت‌ها و سهم ایران از آن دیده شده و می‌شود. بخش زیادی از این مهم به دلیل فقدان دیپلماسی اقتصادی مطلوب با کشورهای دیگر بوده، بخش دیگری از آن به دلیل ضعف در بازاریابی و بازارسازی بوده و بخش اصلی نیز به دلیل بی‌ثباتی قوانین و مقررات دولت‌ها بوده است که این موضوع با توجه به فاسدشدنی بودن محصولات این صنعت، مانعی بزرگ بوده و هست. بروکراسی اداری پیچیده و سرعت کند بارگیری و ترخیص محصولات و فقدان سیستم به‌روز حمل‌ونقل و فرسودگی ناوگان ترانزیتی، از دیگر دلایل مهم در سهم اندک ایران از بازار صنعت غذایی است.
نکته آخر اینکه گرچه این صنعت نیازمند بهبود زیرساخت‌های صادراتی است اما با توجه به ارزش‌افزوده بسیار بالای آن و نقش آن در اشتغالزایی و فعال کردن ظرفیت‌های پنهان اقتصادی و همچنین ارزآوری کم‌نظیر با صرف کمترین هزینه و صدالبته ظرفیت منحصربفرد جامعه در تولید متنوع، ضروری‌ست دولت سیزدهم برنامه‌ای منسجم، با ثبات و منظم را برای توسعه صنعت غذایی تدوین و اجرا کند؛ برنامه‌ای که هم پشتوانه علمی داشته باشد و هم با ظرفیت‌های کشور منطبق و عملیاتی باشد.
سید حسین سید آقا مرتضی
رئیس هیات موسس دانشگاه علمی کاربردی واحد 48 تهران
