به گزارش ایران اکونومیست، سوانح و حوادث ترافیکی در سراسر دنیا، به عنوان علت اصلی ناتوانی و مرگ‌ومیر شناخته می‌شود. این سانحه‌ها به‌جز خسارت‌های جانی، پیامدهای مهم دیگری از جمله اثرات روانی به دلیل از دست دادن اعضای خانواده و همچنین اثرات و هزینه‌های اقتصادی به دلیل ناتوانی و از کارافتادگی افراد به جوامع تحمیل می‌کند.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، بیش از ۹۰ درصد از کل مرگ‌ومیر حوادث ترافیکی، مربوط به کشورهای در حال توسعه و توسعه‌نیافته است؛ در حالی که فقط ۶۰ درصد از وسایل نقلیه کل جهان در این کشورها است.
به نظر می‌رسد بین وضعیت اجتماعی-اقتصادی و شدت صدمات ناشی از تصادفات رانندگی ارتباط وجود دارد. ایران از جمله کشورهایی است که نرخ تصادفات ناشی از عدم توجه به اصول ایمنی و عوامل موثر بر آن، همواره سیر افزایشی داشته و آمار موجود به خوبی وخامت این موضوع را نشان می‌دهد. بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور در سال ۱۳۹۸، ۱۶ هزار و ۹۴۷ نفر درحوادث رانندگی کشته شده‌اند.
بر اساس مطالعات؛ عوامل راه، وسیله نقلیه و انسانی در بروز حوادث رانندگی نقش دارند و در این میان عوامل انسانی مهم‌ترین عامل در رخداد سانحه تصادفی است. بنابراین، باید بیشتر به انسان و عوامل اجتماعی-اقتصادی موثر بر انسان تمرکز داشت.
با این وجود، در ایران به مطالعات مربوط به تاثیر وضعیت اجتماعی-اقتصادی بر تصادفات و شدت آن‌ها کم‌تر توجه شده است. بر همین اساس پژوهشگران با انجام یک مطالعه، عوامل تاثیرگذار اجتماعی-اقتصادی بر شدت تصادفات رانندگی را در بین رانندگان مصدوم بستری بررسی کردند.
برای انجام این مطالعه مقطعی، شدت آسیب‌دیدگی تمام افراد حادثه‌دیده به دلیل حوادث ترافیکی که در سامانه ثبت رجیستری سوانح ترافیکی در سال ۱۳۹۹ به مدت یک‌سال مورد بررسی قرار گرفتند.
این افراد ۲۵۰ نفر بودند و به علت یک حادثه ناخواسته تصادفی به بیماستان آموزشی درمانی امام خمینی ارومیه مراجعه کرده و بستری شده بودند. در این مطالعه اطلاعاتی در مورد سن، جنسیت، تاهل، تحصیلات و وضعیت اجتماعی اقتصادی افراد مانند شغل، درآمد، قیمت خودرو و سهم هزینه‌های بهداشتی درمانی افراد جمع‌آوری و بررسی شد.
نتایج به‌دست آمده از این مطالعه نشان داد که برخی از عوامل اجتماعی-اقتصادی از جمله وضعیت تاهل، سطح تحصیلات، درآمد ماهانه خانوار، ارزش پولی خودرو و سهم هزینه‌های بهداشتی- درمانی، با شدت آسیب در تصادفات رانندگی ارتباط معناداری دارد.
در این مطالعه مشابه با سایر پژوهش‌ها، مردان بیشترین قربانیان حوادث ترافیکی بودند. همچنین در این تحقیق مشخص شد که بین وضعیت تاهل و شدت آسیب، ارتباط معنادار وجود دارد و افراد متاهل شانس کم‌تری دارند که در معرض آسیب بیشتر قرار بگیرند.
یکی دیگر از یافته‌های این مطالعه ارتباط معکوس بین سطح تحصیلات و شدت آسیب بود. به صورتی که صدمات ناشی از تصادفات رانندگی در افراد با تحصیلات کم‌تر، بیکار و افراد بازنشسته بیشتر از دیگران است. افراد با سطح تحصیلات زیردیپلم، نسیت به افراد با تحصیلات دانشگاهی ۴.۴ برابر احتمال بیشتری در شدت آسیب بیشتر در تصادفات داشتند.
افراد دارای درآمد ماهانه خانوار کم‌تر از یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان، و یک میلیون و ۲۰۰ تا سه میلیون و ۷۵۰ هزار تومان، نسبت به افراد با درآمد ماهانه خانوار بیشتر از ۶ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان، شدت جراحت‌های بیشتری داشتند. بنابراین افراد با درآمد کم‌تر، بیشتر دچار تصادف می‌شوند و به دنبال آن، آسیب شدیدتری نیز می‌بینند.
از دیگر نتایج این تحقیق، این بود که افرادی که ارزش خودروی آن‌ها بین صفر تا ۵۵ میلیون تومان بود، حدود سه برابر بیشتر از افرادی که خودرویی با قیمت بیشتر از ۱۱۰ میلیون تومان داشتند، در معرض آسیب بیشتر ناشی از تصادفات بودند. یافته‌های این تحقیق نشان داد که نوع و قیمت وسیله نقلیه، نقش مهمی در شدت آسیب راننده دارد و صعف خودرو در بدنه و ایمنی کم آن، شدت آسیب ناشی از تصادفات را افزایش می‌دهد.
در این تحقیق بین هزینه‌های بهداشتی درمانی با شدت آسیب ناشی از تصادفات نیز ارتباط مستقیم و معنادار دیده شد و صرف هزینه‌های بهداشتی درمانی زیاد، بر شدت آسیب تصادفات می‌افزاید. به نظر می‌رسد صرف هزینه‌های بهداشتی درمانی زیاد، به دلیل نداشتن سلامتی است که ممکن است باعث کاهش دید راننده، نشستن نادرست روی صندلی خودرو، نداشتن تمرکز هنگام رانندگی و نداشتن توانایی حرکت به موقع در اعضای بدن شود و همین موضوع افزایش آسیب‌های ناشی از تصادف را به دنبال دارد.
با وجودی که در این تحقیق تعداد مردان زیاد بود ولی بررسی‌ها نشان داد که بین سن و جنسیت افراد با شدت آسیب تصادفات رانندگی رابطه معنی‌داری وجود ندارد.
نتایج به‌دست آمده از این پژوهش، حاکی از این است که بین شاخص وضعیت اجتماعی- اقتصادی و شدت صدمات ناشی از تصادفات رانندگی رابطه معنی‌داری وجود دارد. به طوری که سطح بالاتر وضعیت اجتماعی-اقتصادی، با شدت کم‌تر صدمات تصادفات رانندگی مرتبط است.
به گفته پژوهشگران این تحقیق؛ در این مطالعه محدودیت‌هایی نیز وجود داشته است. بررسی نکردن افرادی که سر صحنه تصادف فوت می کنند، وارد نکردن افرادی که به مرکز درمانی مراجعه نمی‌کنند و افرادی که به اورژانس مراجعه می‌کنند و یا سرپایی معیانه می‌شوند، اندازه‌گیری نکردن مهارت رانندگان و .... از جمله محدودیت‌های این تحقیق است.
محققان این طرح تحقیقاتی توصیه می‌کنند که با توجه به نتایج به‌دست آمده، برنامه‌های مداخله‌ای در در زمینه وضعیت تأهل، ارتقای سطح تحصیلات و آموزش‌های لازم در زمینه سرعت مطمئن، استفاده نکردن از تلفن همراه هنگام رانندگی، استفاده از کمربند ایمنی، افزایش میزان درآمد و قدرت خرید خانواده برای تأمین سلامتی راننده، رفع اشکالات فنی خودرو، توجه به نوع خودرو و ایمنی آن، سهم هزینه‌های بهداشتی-درمانی و حمایت‌های مادی و معنوی برای بهبود بیماران انجام شود.
در انجام این تحقیق؛ مجید بابائی، شیلا حسن‌زاده، حبیب‌الله پیرنژاد، رعنا حسینی، زهرا نیارخانی و ایرج محبی؛ محققان پژوهشکده تحقیقات بالینی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه تابستان سال جاری، به صورت مقاله علمی با عنوان «مدل‌سازی عوامل تاثیرگذار اجتماعی-اقتصادی بر شدت آسیب حوادث رانندگان با استفاده از رگرسیون لجستیک» در مجله تحقیقات سلامت در جامعه زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران، منتشر شده است.
