گاز پاشنه آشیل اروپا

بحث ها در مورد تشدید بحران انرژی برای اتحادیه اروپا به ویژه در فصل پائیز و زمستان سال جاری در محافل اقتصادی و سیاسی غرب داغ است.

کشورهای مختلف اتحادیه مقررات گوناگونی را برای کاهش مصرف انرژی (برق، گاز و بنزین) به کار بسته اند تا میزان آسیب ها در فصل سرما بکاهند.

بسیاری از تحلیلگران تاکید دارند که تداوم یا تشدید بحران به همراه قیمت های بالای انرژی دردسری بزرگی برای همه دولت های اروپایی است و بسیاری از صنایع را ناگزیر به سمت کاهش تولید و حتی تعطیلی سوق می دهد.

از زمانی که کشورهای اروپایی و آمریکا پس از آغاز جنگ اوکراین، تحریم ها علیه روسیه را به اجرار درآورده اند در میزان درآمد نفتی روسیه چندان تغییری ایجاد نشده است. با اینحال اندیشکده آمریکایی «کارنگی» در تحلیلی مدعی شد که بسته شدن پروژه نورد استریم ( ۱ و ۲ ) و قطع جریان گاز به سوی اروپا به ضرر روسیه تمام می شود.  

اما واقعیت های بازار انرژی حکایت از آن دارد که افزایش قیمت نفت و انرژی در جهان در کنار خریدهای عمده و تخفیف دار دیگر کشورها به ویژه چین و هند از مسکو، باعث شده است تا فعلا بسته یا باز بودن جریان گاز به سوی اروپا چندان تفاوتی برای کاخ کرملین نداشته باشد. به همین دلیل است که روسیه در ماه های اخیر به بهانه نقص تاسیسات، تحریم و کمک کاری شرکت زیمنس آلمان، انتقال گاز به اروپا را به شدت کاهش داده یا آن را قطع کرده است.

«سرگی واکولنکو» تحلیلگر کارنگی در مطلبی در همین پیرامون آورده است: هر زمان که جنگ اوکراین پایان یابد، روسیه حاضر می شود گاز خود را با قیمت‌ های بسیار پایین عرضه کند، اما اروپا به احتمال زیاد در آن زمان مایل به خرید انرژی نخواهد بود.

در طول تابستان، اروپا برای بحران انرژی خود را آماده کرد تا اینکه در اوایل سپتامبر گازپروم روسیه به دلیل نقص در توربین خط لوله گاز نورد استریم ۱ که گاز روسیه را به اروپا منتقل می کند، جریان صدور را قطع کرد.

این بدان معنا است که در حال حاضر دیگر گاز روسیه از طریق نورد استریم به اروپا ارسال نخواهد شد. به طور قطع این اقدام عواقب اقتصادی را هم برای روسیه و هم برای اروپا به همراه خواهد داشت.  

البته گفتنی است که مشکل اصلی توربین ها از اقدام شرکت زیمنس آلمان و دولت کانادا در اجرای سختگیرانه تحریم ها علیه مسکو ناشی می شود. این تجهیزات به دلیل ایمنی نیازمند سرویس های منظم و تعمیرات هستند.

در هر صورت اما این اتاق فکر با ابراز تردید در واقعیت داشتن خرابی توربین ها، ادعا کرد که روسیه در تمام تابستان عرضه گاز به اروپا را کاهش داده و تعطیلی کامل نورد استریم هم غیرمنتظره نبوده است. در عمل تاکنون همه این اقدامات روسیه برای تاثیرگزاری بر قیمت جهانی گاز بوده است.   

علاوه بر توقف جریان گاز در نورد استریم ۱، پروژه پرهزینه نورد استریم ۲ هم به علت دخالت های آمریکا و تحریم در مراحل نهایی بهره برداری متوقف مانده است.

به نوشته کارنگی، گاز قدرتمندترین و مؤثرترین ابزار روسیه برای اعمال فشار بر اروپا است. در چنین شرایطی بعید است روسیه مهمترین کارت بازی خود را در بن بست کنونی با اروپا، تنها برای به دست آوردن یک امتیاز زودگذر با راه اندازی نورد استریم۲ هزینه کند.

در چنین وضعیتی کاخ کرملین سعی می کند تا مقدار حداقلی و مشخصی از گاز را به اروپا از طریق متحدانش در صربستان و مجارستان صادر کند.  

طبق اعتراف اندیشکده فوق، اروپا تا سال های سال به واردات گاز نیازمند خواهد بود زیرا یافتن گزینه مناسب به جای روسیه برای آن سخت است.

کارنگی تاکید دارد که این فقط یک زمستان سخت برای اروپا نیست، بلکه قاره سبز با حداقل دو یا سه سال سخت روبرو خواهد بود. از طرف دیگر به احتمال زیاد اروپا تا سال ۲۰۲۵ هیچ منبع اصلی جایگزین گازی در بازار جهانی پیدا نخواهد کرد.

قرار است در آن سال چند کارخانه LNG در ایالات متحده تکمیل شوند. پروژه های جدید در کشورهای دیگر نیز به زمان بیشتری برای فعال شدن نیاز دارند.

در این بین، اروپا باید هم در زمینه فناوری که دارای صرفه جویی در انرژی است و هم در مورد منابع انرژی جایگزین سرمایه گذاری بیشتری انجام دهد. ضمن آنکه گاز را از کشورهای دیگر با شرایط سخت تر هم از نظر قیمت های بالا و هم از نظر الزام به قراردادهای بلند مدت تهیه کند.

واقعیت موجود در بازار اروپا این است که بسیاری از شرکت های انرژی‌بر در قاره سبز به زودی متوجه خواهند شد که با قیمت فعلی گاز به سادگی دوام نمی آورند و در صورت تداوم بحران قیمت‌ها باید تعطیل شوند.

این صنایع سعی دارند بحران فعلی را تا زمانی که قیمت ها دوباره کمتر شود، تحمل کنند یا تولید خود را به خارج از اتحادیه اروپا منتقل کنند.

به نوشته کارنگی، با وجود تنش دیرین در روابط بین مسکو و اروپا، تا امسال روسیه همچنان نقش مهمی در راهبرد بلندمدت انرژی این قاره داشت. اگرچه طرح کربن زدایی اقتصاد اروپا تهدیدی برای صنعت نفت و گاز روسیه تلقی می شد، اما همچنان اروپا پذیرفته بود که باید حجم زیادی از منابع انرژی خود را از روسیه وارد کند.

گاز روسیه در اروپا به عنوان یک منبع انرژی حتی برای تضمین عملکرد ساختار انرژی آینده آن ضروری بود. اروپا اما تصمیم گرفته است تا به زودی در هیچ پروژه ای که به منابع روسیه وابستگی دارد، سرمایه گذاری نکند، حتی اگر در آینده یک دولت به شدت طرفدار اروپا در روسیه به قدرت برسد.

در هر صورت به نظر می رسد اروپا امیدوار است تا چند سال آینده بتواند به صورت نسبی از منابع انرژی روسیه استفاده کند تا سرمایه گذاری هایش در منابع انرژی تجدیدپذیر به نتیجه برسد و همزمان پروژه‌هایی را در مناطق جدید تولیدکننده گاز مانند مدیترانه شرقی به سرانجام برساند یا قراردادهای بلندمدت دریافت LNG از قطر را امضا کند.