به گزارش ایران اکونومیست، دکتر غلامحسین حسینی نیا ـ معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در بازدیدی که از خبرگزاری دانشجویان ایران (ایران اکونومیست) داشت در خصوص مباحث مربوط به اهمیت مهارت آموزی و تربیت نیروی ماهر، نهادینه کردن فرهنگ مهارت آموزی در نسل جوان و طرح های در دست اجرای این سازمان صحبت کرد که مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
معاون وزیر کار می‌گوید: اگر جمعیت بومی کشورهایی نظیر قطر، کویت و امارات را روی هم بگذاریم، به اندازه جمعیت جوان دانشجویی ما نمی شود و این یک ثروت بزرگ ملی برای ما به شمار می‌رود. وی در ابتدا از ماموریت سازمان متبوع خود و تاکیدی که در اصل ۴۳ قانون اساسی کشور آمده سخن گفته و می‌افزاید: در بند ۳ اصل چهل و سوم قانون اساسی صراحتاً ذکر شده است که باید برنامه های اقتصاد کشور به شکلی تنظیم شود که افراد مهارت و ابتکار لازم را داشته باشند و در بند ۷ هم استفاده از علوم و فنون و تربیت افراد ماهر به نسبت احتیاج برای توسعه و پیشرفت اقتصاد کشور مورد اشاره قرار گرفته است و این یک ماموریت بزرگ و ملی است که سازمان آموزش فنی حرفه‌ای دنبال می‌کند. بنابر این وظایف و ماموریت سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای نص صریح قانون اساسی است لذا با شرایط حال حاضر کشورمان، آموزش فنی و حرفه‌ای را مهمترین سازمان توسعه‌ای کشور می‌دانیم و اعتقاد داریم به تجربه آموخته بقیه کشورها آنچه که می تواند برای ما راهگشا باشد، موضوع مهارت است.
دوره های مهارت تکمیلی باید جایگزین تحصیلات تکمیلی شود
معاون وزیر کار معتقد است که در شرایط کنونی، دوره‌های مهارت تکمیلی باید جایگزین تحصیلات تکمیلی شود و می گوید: جمعیت دانشجویی ما بنابر اقوال مختلف بین ۳.۵ میلیون تا ۴.۳ میلیون نفر است. وقتی نگاه می‌کنیم می‌بینیم مجموع این جمعیت از جمعیت بومی کشورهای حاشیه خلیج فارس بیشتر است. اگر جمعیت بومی فرضا بحرین، قطر و کویت و امارات را روی هم بگذاریم اندازه جمعیت جوان دانشجویی ما نمی‌شود و این یک ثروت بزرگ ملی برای ما به شمار می رود.
حسینی نیا می‌افزاید: دانشی که این عزیزان کسب می کنند نیاز به فاز تکمیلی دارد تا به هنر مهارت آراسته شوند؛ لذا در راستای این موضوع بحثی تحت عنوان تحصیلات تکمیلی داریم که باید یک ترم را به عنوان مهارتهای تکمیلی اضافه کنیم که اتفاقا برای ۹۰ درصد دانشجویان این دوره مهارتهای تکمیلی ارائه شود.
دکتر حسینی نیا با استناد به آمار مجمع جهانی اقتصاد می‌گوید: تا سه سال دیگر، ۷۱ میلیون فرصت شغلی در جهان از بین می رود ولی با استخدام تکنولوژی‌ها و فرصتهای جدید کارآفرینی ۷۸ میلیون شغل ایجاد می‌شود. تکنولوژی‌های برافکن سرنوشت زندگی بشر را بنیادی عوض می کنند و ما باید خود را برای این تکنولوژی ها آماده کنیم. وی می‌گوید: بحث تحصیلات تکمیلی و دکترا و فوق لیسانس با این نگاه مطرح شد که فعالیتهای دانشگاهی در مرزهای دانش دنبال شود ولی در کشور ما شرایط به گونه‌ای پیش رفته که فلسفه کار درک نشده است. یعنی در دنیا هرم نیروی انسانی تحصیلکرده است و در کف هرم، نیروهای کاردانی و فوق دیپلم و تکنسین ها هستند و به بالا که می رود تعداد فوق لیسانس و دکترا کمتر است ولی این هرم در کشور ما تبدیل به درخت شده است که در پایین، تنه و بالا شاخه‌ها مجعد است و اینطور برداشت کردیم اگر می‌خواهیم کار پیدا کنیم، باید دکترا و فوق لیسانس بگیریم درحالی که در دنیا برعکس است.
هرچه تحصیلات بالاتر، فرصتهای شغلی کمتر
رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای با بیان اینکه در دنیا هرچه تحصیلات بالاتر می رود، فرصتهای شغلی کمتر می شود، گفت: بر همین اساس معتقدم که دوره‌های مهارت تکمیلی باید جایگزین تحصیلات تکمیلی شود تا افراد متناسب با نیازهای زمان و تحولات تکنولوژیکی بتوانند مطابق دانشی که اندوخته اند، وارد بازار کار شوند.
معاون وزیر کار در پاسخ به این پرسش که آیا این فرایند برای همه فارغ التحصیلان است یا تنها فارغ التحصیلان فنی ـ مهندسی؟ تایید می ند که برای همه فارغ التحصیلان است و اینطور توضیح می‌دهد: اولا علوم انسانی خودش زمینه خوبی برای کارآفرینی دارد و اتفاقا جزو رشته‌هایی است که در آن کمتر کار شده است. فرصتهای بکر کارآفرینی در زمینه های علوم انسانی وجود دارد که کمتر شناخته شده است و کمتر مهارتهای لازم را به این افراد دادیم و لذا کم کم از چرخه فعالیت مولد خارج می شوند، بنابر این همه را در برمی گیرد؛ البته برای دانشجویان دو فاز را در دستور کار قرار داده‌ایم: یکی مهارت‌هایی که متناسب با رشته تحصیلی آنها است و دیگری مهارت‌هایی که متناسب با علاقه و آمایش سرزمینی محل زندگیشان است. یعنی مثلا کسی رشته‌اش مهندسی برق است و متناسب با رشته تحصیلی اش می تواند در رشته هوشمند سازی ساختمان یا برق تاسیسات صنعتی مهارت پیدا کند اما رشته هایی هم هست که متناسب با علاقه فرد است و ممکن است با رشته او مناسبتی نداشته باشد؛ مثلا زمین شناسی خوانده است ولی می داند که در شهر خودش اگر در زمینه IT وارد شود یا به تعمیر موبایل مشغول شود، فرصت خوبی برای کار دارد.
وی می گوید: در حال حاضر طرحی تحت عنوان دوره مهارت آموزی هیبریدی یا کهاد مهارت‌آموزی را برای دانشجویان طراحی کرده‌ایم. این دوره برای کسانی پیش‌بینی شده که اگر به هر دلیلی با رشته تحصیلی خودشان نتوانستند وارد بازار کار شوند، مهارتی را کسب کنند و روی این مهارت متمرکز شوند. این طرح را به استعداد ۵۰۰ هزار نفر آماده و ابلاغ کردیم و وزارت علوم هم همراهی خوبی داشته است که امیدواریم در ادامه شرایطی فراهم شود که با تامین اعتبارات و امکانات بیشتر برای اجرای طرح، چتر کاملی از دوره های مهارت را برای همه دانشجویان در تمام دانشگاهها بگسترانیم.
آنطور که حسینی نیا می گوید: سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای عزم خود را جزم کرده تا ۵۱ هفته بعد از هفته مهارت را به عملی کردن طرح‌ها و برنامه‌های خود اختصاص دهد.
رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای با اشاره به امکانات این سازمان می گوید: هم اکنون بیش از ۶۴۰ مرکز دولتی با بیش از دو میلیون و ۵۵۰ هزار مترمربع فضای سرپوشیده و بیش از ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار متر مربع فضای باز آموزشی داریم که یک دارایی ملی منحصر به فرد است و در توان هیچ کس حتی بخش خصوصی نیست که این امکانات را تامین کند. ما باید از این امکانات استفاده کنیم ولی بیشتر نیاز به اعتبارات جاری داریم که بتواند هزینه های جاری ما مثل تامین مواد مصرفی کارگاهها و تامین مربیان حق التدریس و ترمیم حقوق کارکنان را پوشش دهد.
تکنولوژی‌های برافکن، سرنوشت زندگی بشر را عوض می کنند
معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ادامه گریزی به مشاغل آینده و آینده مشاغل زده و می‌گوید: در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای روی بحث مشاغل آینده و آینده مشاغل متمرکز شده‌ایم. آینده مشاغل از این باب که متاثر از تکنولوژی‌ها، تحول شگرفی در همه زمینه‌ها و شغل‌هایی که داریم ایجاد می‌شود و شغل‌هایی خواهیم داشت که آینده شان ادامه گذشته شان نیست یعنی تصوری که از راننده تراکتور داریم تغییر خواهد کرد. تراکتورهای آینده کابین راننده ندارد و تبدیل به ربات شده است. فردی در اتاقی نشسته، آن را هدایت می کند و وصل به ماهواره است. خود ماهواره از طریق هوش مصنوعی آنالیز دقیقی از خاک انجام می دهد. کسی که الان اپراتور تراکتور است باید دانش و مهارت روز را داشته باشد این بحث مربوط به آینده مشاغل است.
حسینی نیا در پاسخ به این پرسش که آیا در آینده با حذف مشاغل فعلی روبه رو خواهیم بود؟ می گوید: بر اساس آماری که مجمع جهانی اقتصاد ارائه کرده است تا سه سال دیگر، ۷۱ میلیون فرصت شغلی در جهان از بین می رود ولی با استخدام تکنولوژی‌ها و فرصتهای جدید کارآفرینی ۷۸ میلیون شغل ایجاد می‌شود لذا تکنولوژی‌های برافکن مثل آی او تی، بیگ دیتا، شبیه سازی، رایانش ابری، امنیت سایبری، یکپارچه سازی سیستم‌ها و ربات‌های خودکار، از جمله تکنولوژی‌های برافکنی هستند که سرنوشت زندگی بشر را بنیادی عوض می کنند و ما باید خود را برای این تکنولوژی ها آماده کنیم.
وی می افزاید: خوشبختانه در این زمینه سازمان آموزش فنی و حرفه ای تغییر رویکرد خوبی داشته و به این سمت حرکت کرده است. هم اکنون ۳۱ مجتمع فناوری و نوآوری دانش بنیان مهارت محور را در ۳۱ استان کشور برنامه‌ریزی کرده‌ایم که از طریق تبدیل یک مرکز مهارتی در هر استان عملیاتی می شود چون ما ۶۴۰ مرکز داریم و بنا داریم در هر استان با کمک پارک علم و فناوری دانشگاه مادر آن استان این کار را انجام بدهیم و به مجتمع فناوری و نوآوری مهارت بنیان و مهارت محور تبدیل کنیم.
راه اندازی اولین مجتمع مهارتی دانش بنیان در میدان بهمن
رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور ادامه می دهد: خوشبختانه اولین مجتمع را با دانشگاه تهران در میدان بهمن کلید زده‌ایم. کاری که قرار است انجام شود این است که پیوست مهارتی برای فعالیتهای دانش بنیان تهیه می کنند و ما به آنها مجوز آموزشگاه نوع الف می‌دهیم که به هر فردی داده نمی‌شود. آموزشگاه‌های فنی و حرفه‌ای که در سطح شهر می بینید از نوع دال هستند. نوع الفی‌ها در واقع خودشان از نوع سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای مینیاتوری هستند و این امکان را دارند که خودشان استاندارد آموزشی و محتوای آموزشی تهیه و دوره‌ها را اجرا کنند و بعد با کمک سازمان و زیرنظر سازمان، ارزشیابی را هم در همان رشته‌ای که خودشان سرآمد هستند، انجام بدهند.
رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای با بیان اینکه باید فرهنگ مهارت آموزی در کشور را به معارف عمومی تبدیل کنیم، می‌گوید: باید خانواده‌ها و جوانان را به این باور برسانیم که در کلان قضیه دانشگاه رفتن تنها راه و مسیر خوشبختی جوانان نیست چه بسا برای خیلی ها راه نیست و آنها را به بیراهه می بریم. معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در عین حال می‌افزاید: در بحث دانش بنیان درصدد هستیم به شتاب دهنده ها و پارک‌های علم و فناوری که با ما همکاری می کنند، مجوز نوع الف بدهیم تا پیوست مهارتی را برای فعالیت های دانش بنیان ایجاد کنند. این کار یک انقلاب عظیم ایجاد می‌کند. نکته مهم این است که مقام معظم رهبری فرمودند که امسال سال "تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین" است. در نگاه اول به نظر می‌رسد که این شعار با تناقض همراه باشد چون خیلی از فعالیت های دانش بنیان، شغل‌ها را از بین می‌برند ولی در باطن قضیه اشتغال انبوه ایجاد می‌کنند. مثلاً وقتی یک نرم افزار گوشی، طراحی و ساخته می شود که صحبت را به متن تبدیل می کند یعنی هزاران نفر تایپیست از گردونه کنار می روند چون یک متن ظرف چند ثانیه خوانده می شود ولی از محل به روز شدن آن شغل، مشاغل جدید دیگری شکل می‌گیرد.
وی ادامه می دهد: آن چیزی که از طریق فعالیت های دانش بنیان اشتغال انبوه ایجاد می کند، حلقه مهارتهای دانش بنیان نام گذاری کرده ایم؛ بنابراین در مرحله اول شرکت های دانش بنیان، استارتاپ ها و هسته‌های فناور در پارک‌ها هستند که نوآوری و اختراعاتی دارند، خلاقیت هایی به خرج می دهند و تکنولوژی های دانش بنیان را عرضه می کنند که کم کم جایگزین شغل‌های موجود می شوند.
حسینی نیا می افزاید: کاری که در سازمان کرده‌ایم، این است که حلقه دومی دور آنها ایجاد کنیم که همان تربیت افراد ماهر برای عملیاتی کردن فعالیتهای دانش بنیان است. مثلاً شرکتی دانش بنیان یک تکنولوژی را ایجاد کرده که باید در مقیاس انبوه تولید شود و نیاز به نصب و راه اندازی و بازاریابی و فروش دارد. برای این موارد باید آدم ماهر تربیت کنیم و اینجا است که اشتغال انبوه می تواند به وجود آید و شعار سال محقق شود؛ لذا معتقدم شعار سال را می‌توان از طریق فعالیتهای مهارتی دانش بنیان عملیاتی کرد و سازمان آموزش فنی و حرفه ای در این مسیر رکن رکین این فعالیت خواهد بود.
تنها راه خوشبختی جوانان، رفتن به دانشگاه نیست
رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در بخش دیگری از سخنان خود از تلاش برای نهادینه کردن فرهنگ مهارت آموزی می گوید و تاکید دارد که تنها راه خوشبختی جوانان رفتن به دانشگاه نیست.
وی می گوید: ما نیاز داریم که فرهنگ مهارت آموزی را در کشور تبدیل به معارف عمومی کنیم و خانواده‌ها و جوانان را به این باور برسانیم که در کلان قضیه دانشگاه رفتن تنها راه و مسیر خوشبختی جوانان نیست چه بسا برای خیلی ها راه نیست و آنها را به بیراهه می بریم. امیدوارم بتوانیم این باور را ایجاد کنیم و فرهنگ مهارت آموزی را در نسل جوان گسترش دهیم و روزی برسد که دیگر هیچ فرد و جوانی در انتظار استخدام در دستگاه دولتی نماند.
معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی مقایسه ای بین جمعیت ژاپن و کارمندان در ایران دارد و می گوید: کشور ما مثل ژاپن جمعیت دارد ولی دولت ما دو برابر ژاپن کارمند دارد، با این نگاه مثل این است که هر کارمند ایرانی با یک چهارم ظرفیت بهره وری یک کارمند ژاپنی مشغول کار است و دولت، دولت فربه و زمین گیری شده است از این رو معتقدم باید شرایطی فراهم کنیم که جوانان و خانواده‌ها به این باور برسند که تنها راه دانشگاه رفتن نیست و استخدام دولتی محدودیت‌های خاص خودش را دارد و چه بسا نشدنی باشد. حیف است که در انتظار رفتن سرکار دولتی بهترین روزها و ایام جوانان ما به هدر برود. ما باید آنها را به مهارتهای روز مجهز و توجه آنها را به درآمدی که افراد ماهر در تمام دنیا دارند، جلب کنیم.
معاون وزیر کار معتقد است ایجاد شغل با یک میلیون تومان به شرط داشتن مهارت ممکن است و اگر جوانان مهارت و استعداد داشته باشند به راحتی جذب بازار کار شده و برای خود درآمدزایی می کنند.
شناسایی ۴۷۲ شغل مهارت محور کم سرمایه بر
حسینی نیا در ادامه از شناسایی ۴۷۳ نوع شعل مهارت محور کم سرمایه بر خبر داده و می گوید: در حال حاضر ۴۷۲ نوع شغل را شناسایی کرده‌ایم که بین یک تا ۱۰ میلیون تومان سرمایه می خواهد. ابزار دست یک استاد آینه کار، خط کش و گونیا است ولی سرمایه اصلی او مهارتش است. ما در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای برای فردی که از هنر و مهارت آینه کاری چیزی نمی داند ۸۰۰ ساعت آموزشی در نظر گرفته‌ایم که ۶۵۰ ساعت آن عملی و ۱۵۰ ساعتش نظری است و او تبدیل به یک استاد کار آینه کار می شود که به راحتی می تواند ماهانه ۲۰ میلیون تومان درآمد داشته باشد.
رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در پاسخ به این پرسش که آیا با یک میلیون تومان حقیقتا می‌توان یک شغل ایجاد کرد؟ اینطور توضیح داد: زمانی مطرح شد که با یک میلیون تومان می توان شغل ایجاد کرد که خیلی سرو صدا به پا کرد و خیلی افراد به باورشان نمی آمد. من می گویم اگر یک تکمله به آن بزنیم این حرف درست است یعنی با یک میلیون تومان به شرط داشتن مهارت می توان شغل ایجاد کرد.
وی می افزاید: هم اکنون ۱۱ میلیون پاکستانی که دوره‌های آموزش فنی و حرفه ای دیده‌اند در کشورهای حاشیه خلیج فارس مشغول کارند و سالانه ۲۲ میلیارد دلار آمریکا پول وارد پاکستان می کنند. این رقم معادل کل صنعت پتروشیمی ما یا به اندازه فروش نفت ما در برخی سالها است بنابر این اگر جوانان مهارت و استعداد داشته باشند به راحتی می توانند جذب بازار کار شده و برای خود درآمدزایی کنند.
تربیت و صدور نیروی ماهر از طریق کاریابی‌های مجاز
معاون وزیر کار در پایان از کشورهای آفریقایی به" بهشت افراد ماهر" تعبیر کرده و می‌گوید: افراد به شرط داشتن مهارت و یادگیری زبان انگلیسی می توانند در کشورهای آفریقایی اشتغال به کار و درآمد خوبی داشته باشند. ما از طریق کاریابی‌های مجاز، بحث تربیت نیروی ماهر و صدور نیروی کار ماهر را دنبال خواهیم کرد که فرصت بسیار خوبی است تا از این طریق بخشی از نیازهای جوانان به اشتغال را پاسخ بدهیم. ما معتقدیم که هیچ ایرانی به شرط داشتن مهارت نباید بیکار و فاقد شغل بماند.
