جای خالی مناسب­‌سازی در پروژه‌­های مسکن معلولان

صرف نظر از عنوان­‌های اطلاقی به این حمایت مانند مسکن مهر، مسکن اجتماعی یا نهضت ملی مسکن آنچه وجه مشترک این عرصه از حمایت است کمک به دسترسی گروه­‌های پایین‌­دست یا متوسط جامعه به مسکن متناسب با قدرت مالی آنهاست.

افراد دارای معلولیت کشور با توجه به شرایط ویژه اقتصادی خود همواره از گروه‌­های دارای اولویت برای دسترسی به مسکن ارزان قیمت و حمایتی بوده و هستند. اعلام آمارهای متفاوت از تأمین مسکن افراد معلول در قالب طرح­های حمایتی مبین همین امر است از جمله تحویل بیش از 16 هزار واحد مسکونی به افراد معلول از آغاز دولت سیزدهم و نیز پیش­‌بینی تحویل حدود 3 هزار واحد مسکونی به این افراد تا پایان سال و ارائه تسهیلات ویژه به افراد معلول برای دسترسی به مسکن مانند پرداخت 2 میلیارد ریال کمک بلاعوض به خانواده‌های 2 معلول به بالا و نیز یک میلیارد ریال کمک بلاعوض به سایر خانواده­‌های معلول متقاضی مسکن و نیز پرداخت تسهیلات بانکی با نرخ سود یارانه­‌ای از سوی دولت برای خانه­‌دار شدن افراد معلول و حتی استثناء شدن افراد معلول از شرط تأهل برای ثبت‌­نام در طرح نهضت ملی مسکن.

به هرحال این‌ها تسهیلات دولت برای تأمین مسکن ارزان قیمت برای افراد معلول است در این میان آنچه خواسته یا ناخواسته از اولویت توجه برخوردار نیست چگونگی دسترس­‌پذیری واحدهای مسکونی در این طرح‌­های حمایتی برای افراد معلول است؛ آنچه اولویت دارد تأمین زمین، ایجاد زیرساخت­‌ها و تأمین امکانات برای تولید مسکن مورد نیاز افراد معلول است اما تطبیق این واحدهای تولید شده با نیازهای افراد معلول از جنبه‌­های فرعی قضیه است به همین دلیل بسیاری از پروژه‌­های مسکن مهر به علت جانمایی نامناسب یعنی دوری از شهرها و زیر ساخت­های ارتباطی و عدم پیش­بینی خدمات مورد نیاز عملاً مورد بهره‌­برداری بسیاری از افراد معلول قرار نگرفته‌­اند.

در این میان یک تناقض سیاست‌گذاری مشهود است، تأمین مسکن برای افراد معلول در 2 الگو قابل تحقق است، الگوی نخست تخصیص مجتمع­‌های مسکونی ویژه به افراد معلول که اگر چه پیش‌­بینی ضوابط دسترس‌­پذیری برای افراد معلول را در ایجاد این مجتمع‌­ها ممکن می‌­کند اما به علت خودداری اکثریت افراد معلول از زیست در مجتمع­‌ها یا شهرک‌­های اختصاصی با برچسب معلول مورد استقبال اکثر افراد معلول به ویژه تحصیل­‌کردگان این جامعه قرار نمی­‌گیرد؛ الگوی دوم لحاظ کردن افراد معلول در پروژه­‌های مسکن حمایتی در کنار سایر افراد است که اگر چه نقص برچسب خوردن اجتماعی را در الگوی نخست رفع می‌­کند اما رعایت ضوابط دسترس‌­پذیری و مناسب‌­سازی این واحدها را برای افراد معلول برای طراحان و سازندگان سخت می­‌کند.

قاعدتاً هم براساس دیدگاه­‌های کارشناسی امور معلولان و هم براساس ضوابط ابلاغی دسترس­‌پذیری اماکن به ویژه مجتمع‌­ها و شهرک‌­های مسکونی راه حل رعایت ضوابط دسترس­پذیری در ایجاد مجتمع‌­ها و شهرک‌­های مسکن حمایتی مانند دسترس‌­پذیری ورودی‌­ها، محوطه‌ها، پیش­بینی پارکینگ‌­های اختصاصی، رعایت ضوابط دسترس­‌پذیری در فضاهای مشترک همه ساختمان‌­های مسکونی وفق الزامات شورایعالی و آیین‌­نامه اجرایی ماده 3 قانون حمایت از حقوق معلولان در عرصه دسترس­‌پذیری از جمله پیش­‌بینی شیب­‌راه­ها در ورودی ساختمان‌ها، حذف موانع در راهروها و گذرگاه‌­های ساختمان پیش­‌بینی آسانسورهای مبتنی بر ضوابط دسترس­‌پذیری به شکل عمومی و حداقل اعمال ضوابط مناسب‌­سازی درون واحدی در واحدهایی از ساختمان­‌هاست که به علت رعایت همین ضوابط از اولویت واگذری به افراد معلول و کم‌­توان برخوردارند پذیرفتنی نیست با وجود اسناد بالا دستی و ابلاغ ضوابط دسترس­‌پذیری اولویت تولید و ارائه مسکن میزان دسترس‌­پذیری و بهره‌­برداری این واحدها را برای افراد معلول و سالمند تحت‌­الشعاع قرار دهد و بعد از خون دل خوردن‌­های بسیار فرد معلول هنگام دریافت واحد مسکونی خود با موانع مختلف خود روزانه در خانه خود روبرو شود؛ موانعی که حذف آنها هم مبتنی بر الزامات قانونی‌ ا­ست و هم در مرحله طراحی و ساخت انبوه قابل اجتناب و کم هزینه.