مهدی ذاکریان در گفت‌وگو با ایران اکونومیست با بیان‌اینکه ایران هم در روند مذاکرات به دفعات در پاسخ به پیشنهادات تاخیر داشته است و امر عجیبی نیست، درباره دلایل تاخیر آمریکا در پاسخ به جمع‌بندی ایران اظهار کرد: مهم‌ترین عامل این تاخیر سلول‌ها و عناصر ضد ایرانی در آمریکا هستند که دولت این کشور باید به نوعی این عناصر مخالف برجام را با سیاست آمریکا برای بازگشت به توافق هماهنگ کند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در راس این عوامل اسراییل است و بعد لابی‌های ضد ایران از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی و لابی یهود که در داخل آمریکا فعال است و بر روی کنگره و هیات حاکمه آمریکا تاثیر زیادی دارند و همین‌طور جمهوری‌خواهان که از عوامل مهم مخالفت با هرگونه بازگشت به برجام از سوی آمریکا هستند.
ذاکریان ادامه داد: عامل مهم دیگر اپوزیسیون ضد ایرانی در آمریکاست که معتقد است ایران ناقض حقوق بشر است و هر توافقی با ایران ممکن است به استبداد بیشتر ایران منجر شود و عامل دیگر، نظم منطقه است به این معنا که گروهی در آمریکا معتقدند که در معادله توافق بر سر بازگشت به برجام طوری عمل نشود که ایران وزن بیشتری در منطقه پیدا کند؛ برد و امتیاز نسبی در این توافق باید سمت آمریکا باشد نه ایران. از این رو در بررسی دلایل تاخیر آمریکا باید به این عوامل توجه داشت.
این کارشناس مسایل بین‌الملل در پاسخ به اینکه برخی معتقدند اختلافات در وزارت خارجه آمریکا بین جبهه جیک سالیوان و آنتونی بلینکن بر سر متن پیش نویس جدی است و از دلایل مهم تاخیر آمریکا همین اختلافات است با تایید این اختلاف میان دو گروه در وزارت خارجه آمریکا اظهار کرد: البته نباید فکر کرد که این اختلاف میان این دو جبهه با دو هدف متفاوت انجام می گیرد، آنها در یک سیستم عمل می‌کنند و اختلاف سلیقه‌ها در راستای یک مساله است و آن هژمونی آمریکا است. آنها درباره متن پیش نویس و میزان امتیازات، احتمالا مناظرات و بحث‌هایی دارند اما در اینکه می‌خواهند و تلاش دارند ایران امتیاز کمتر و آمریکا امتیاز بیشتر بگیرد یک نظر هستند و خوب رسیدن به یک نتیجه بر سر این مساله طبیعی است زمان بر باشد همان طور که رسیدن به جمع‌بندی در ایران زمان بر بوده است.
ذاکریان در پاسخ به این پرسش که در اسفند 1400 طرف‌ها به جمع‌بندی نهایی بسیار نزدیک شده بودند اما به یک باره موضوع حمله روسیه به اوکراین اتفاق افتاد و توافق تحت تاثیر قرار گرفت یا در روند مذاکرات 2015 بارها پیش آمد که یک کشور یا کشورهایی اعمال نفوذ کردند و توافق با وجود اینکه آماده بود به تاخیر افتاد، شاید برخی نگرانی‌ها در رابطه با تاخیر فعلی از این منظر باشد که عامل یا عواملی ممکن است تفاهم را بار دیگر عقب بیندازند گفت: بله، معتقدم توافق برای بازگشت به برجام خیلی زودتر از اینها می‌توانست اتفاق افتد که هم به دلایل داخلی کشورها از جمله در ایران و آمریکا و هم به دلایل منطقه‌ای، این امر محقق نشد و این نگرانی منطقی است.
وی با تاکید بر اینکه نباید سیاست خارجی را تک بعدی دید و باید از هر شرایط و رخدادی به نفع منافع ملی و کشور استفاده کرد با انتقاد از سیاست خارجی دولت تصریح کرد: رخدادهایی که در منطقه ما و نیز در سطح بین الملل شاهد بودیم می توانست به شرط نگاه حداکثری به سیاست خارجی و منافع ملی با امتیازهای وسیع‌تری همراه باشد. معتقدم ایران نتوانست از فرصت نزاع اوکراین و روسیه به نفع خودش استفاده کند. همان طور که ایران فرصت همکاری با کشورهای منطقه پس از ورود طالبان به حاکمیت افغانستان را از دست داد یا همین‌طور فرصت همکاری با کشورهای منطقه بر پایه تحولات عراق و شمال عراق و دیگر مسایل. ما نباید سیاست خارجی و تحقق منافع ملی را منوط به تحقق یک رخداد کنیم بلکه باید از هر شرایط به نفع خود و مردم بهره ببریم اما متاسفانه در ماه‌های اخیر به گونه برخورد شد که این چرخش بیشتر به نفع کشورهای منطقه بوده است.
ذاکریان گفت: شاید اگر ایران در مساله تحریم انرژی روسیه از سوی آمریکا و اروپا و از سویی نیاز این کشورها به تامین و ضمانت انرژی، نقش و سیاست مثبت و فعال‌تری ایفا می‌کرد امروز شاهد تاخیر آمریکا در پاسخ به ایران و بازگشت به برجام نمی‌بودیم. از طرفی در این فضا روسیه و چین هم سعی می‌کردند امتیازاتی را متوجه ایران کنند تا ایران به آمریکا امتیاز بیشتر ندهد، اما متاسفانه دیدیم که ایران از قِبَل تحولات و مذاکرات برجامی امتیازی به دست نیاورد.
وی تاکید کرد: ایران باید رویکرد و سیاستی را در دیپلماسی دنبال کند که با نقش آفرینی و جذب سایر بازیگران بین‌الملل و منطقه یا نقش‌آفرینی در برجام، آمریکا به این نتیجه برسد که نقش ایران در منطقه مهم و غیرقابل انکار است و این جز با یک دیپلماسی فعال و به موقع محقق نمی‌شود.
این کارشناس مسایل بین‌الملل در ادامه با انتقاد از برخی اظهارات مبنی بر اینکه عدم اطلاع رسانی به مردم در ماه‌های اخیر از سوی تیم مذاکره‌کننده برای این بوده است که مشکلات و هیجان و استرس آن به جامعه منتقل نشود، گفت: من این حرف را قبول ندارم. مردم با گوشت و پوست و استخوان مشکلات را می‌بینند و لمس می‌کنند، به عبارتی همان‌طور که بارها مسوولان هم گفته‌اند که در یک جنگ اقتصادی تمام عیار هستیم، نباید کار به اینجا که می‌رسد بگوییم مردم را نباید در جریان بگذاریم چرا که مردم هم در همین وضعیت هستند و آن را به خوبی حس می‌کنند، از این رو دانستن هر تحولی چه مثبت، چه منفی حق مردم است.
