از آنجا که اوراق گواهی سپرده کالایی نفت خام به عنوان فروش اموال و دارایی خواهد بود، ایجاد بدهی نمی‌کند و به عنوان ابزاری کارا در راستای استقلال مالی پالایشگرها بر اساس مکانیزم و بازاری که برای این اوراق تعریف شده، تلقی می‌شود.
در سال‌های گذشته، به‌دلیل تشدید تحریم‌های بین‌المللی، فروش نفت ایران کاهش خیره‌کننده‌ای داشت. از طرف دیگر، کشورهای خریدار نیز با بهانه‌جویی و توسل به تحریم، تلاش کردند از پرداخت بدهی‌های خود به ایران سرباز زنند؛ موضوعی که انباشت و بلوکه شدن درآمد و دارایی‌های ایران در کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای شرق آسیا از جمله کره و ژاپن را به‌دنبال داشت.
بدهکاران به ایران از جمله هند و چین، در بهترین حالت بدهی خود را با تهاتر کالا پرداخت می‌کردند که این موضوع جدای از آنکه مایحتاج کشور را تأمین نمی‌کرد، اسباب ناترازی ارزی کشور را به دنبال داشت.
مسائل عنوان‌شده منجر به آن شد که دولت سیزدهم و وزارت نفت به فکر تحولی در این عرصه باشند و رویه غلط تجمیع درآمدهای حاصل از فروش نفت و تهاتر مجموع آن با کالا را کنار بگذارند. تنوع‌بخشی به بازارها، یافتن بازارهای جدید، ورود به بازار به واسطه دستگاه‌ها و افراد حقیقی و حقوقی مختلف، بعضی از راهکارهای وزارت نفت برای فروش نفت خام است.
در همین راستا، وزارت نفت در کنار سایر برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها موضوع فروش نفت در قالب مدلی جدید با نام اوراق سپرده کالایی نفت خام را در برنامه خود قرار داد.
به گفته مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، محسن خجسته‌مهر، در صورت نهایی شدن و تصویب آن در دولت، اوراق گواهی سپرده کالایی نفت خام در بورس عرضه می‌شود و سهامداران می‌توانند آن را خریداری کنند. با توجه به اینکه بهای این اوراق متناسب با قیمت جهانی نفت است، امید می‌رود استقبال خوبی از آن در بورس انرژی شود و از آنجا که ماهیت فیوچری (آتی) دارد، جذابیت‌های خاص خود را برای خریداران خواهد داشت.
در همین راستا، خبرنگار پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا) با امیرحسین اعتصامی، رئیس گروه مالی اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار و کارشناس ارشد قراردادهای بین‌الملل نفت و گاز در ارتباط با اوراق گواهی سپرده نفت خام به گفت‌وگو نشست.
«اوراق گواهی سپرده نفت خام»؛ ابزاری تامین مالی مبتنی بر سرمایه، نه بدهی
رئیس گروه مالی اسلامی سازمان بورس با اشاره به موضوع چالش‌برانگیز فروش نفت و تامین مالی دولت و زیرمجموعه‌های آن از طریق فروش نفت به خبرنگار «سنا» گفت: این موضوع در دولت پیشین نیز مطرح بوده است. در دولت قبل، فروش نفت و تامین مالی دولت از فروش نفت، با عنوان اوراق سلف موازی استاندارد مطرح شده بود.
او با بیان اینکه اوراق سلف موازی استاندارد بر خلاف ماهیتش از جمله ابزارهای تامین مالی مبتنی بر بدهی قلمداد می‌شود، تصریح کرد: انتشار این اوراق به لحاظ ساختاری یک نوع بدهی برای دولت ایجاد می‌کند چرا که این اوراق به صورت اختیار خرید و فروش (call & put option) هستند. به بیانی دیگر، چنانچه این اوراق انتشار مییافت، از جمله اوراق بدهی محسوب می‌شد و از آنجا که بر مبنای فروش واقعی و تامین مالی مبتنی بر سرمایه نبوده، برای دولت بدهی ایجاد می‌کرد.
اوراق سلف موازی استاندارد نفت، منجر به افزایش بدهی‌های دولت می‌شد و به نوعی یک ابزار تورمی تلقی می‌شد.
سیدامیرحسین اعتصامی با اشاره به آنچه که اکنون در دولت جدید در ارتباط با تامین مالی از مسیر فروش نفت مد نظر است، عنوان کرد: در دولت فعلی، انتشار اوراق گواهی سپرده نفت خام مطرح شده است؛ این اوراق از جمله اوراق بدهی به‌شمار نمی‌روند. بنابراین، گواهی سپرده‌ای است که به قیمت روز به فروش می‌رسد.
او با بیان اینکه اوراق گواهی سپرده نفت خام می‌توانند به صورت ارزی نیز طراحی و منتشر شوند، گفت: در صورت تحقق این امر، این اوراق می‌توانند به نوعی جذب ارز برای دولت و عرضه ارز توسط اشخاص حقیقی و حقوقی در بازار سرمایه باشد.
این کارشناس ارشد قراردادهای بین‌الملل نفت و گاز با بیان اینکه اوراق گواهی سپرده نفت خام می‌تواند به گونه‌ای طراحی شود که قابلیت تحویل داشته باشد، افزود: نکته مهم در این اوراق، تعریف درست بازیگران این بازار است؛ به بیانی دیگر، در کنار راه‌اندازی این اوراق لازم است بازیگران قوی و پرقدرتی نیز برای نقدینگی این بازار وجود داشته باشد.
او ادامه داد: در همین راستا، می‌توان پالایشگاه‌ها و پالایشگرها را در این زمینه به عنوان اشخاص حقوقی که خریدار نفت داخل هستند، وارد کرد. با ورود این اشخاص حقوقی، افزایش نقدشوندگی در این بازار و همچنین ایجاد مکانیزم استقلال مالی شرکت‌های پالایشی امکان‌پذیر می‌شود.
رئیس گروه مالی اسلامی سازمان بورس با اشاره به مکانیزم فروش نفت خام اظهار کرد: طراحی گواهی سپرده نفت خام، می‌تواند به چند حالت باشد؛ اگرچه طراحی نهایی این اوراق هنوز به پایان نرسیده است، اما از آنجا که این اوراق در قالب گواهی سپرده خواهند بود، تبدیل به ابزار بدهی و در نتیجه، تورم نمی‌شوند و همچنین نقدینگی را از سطح جامعه جذب می‌کند.
او اوراق گواهی سپرده نفت خام را با توجه به قیمت نفت طی سال‌های اخیر، یک ابزار جذاب برای سرمایه‌گذاران برشمرد و گفت: قیمت نفت، به ویژه در یک سال اخیر، از رشد چشمگیری برخوردار بوده و تثبیت این قیمت ها و ادامه رشد برای آن پیش‌بینی می‌شود و طبیعی است چنانچه جذب نقدینگی مناسبی در این حوزه صورت پذیرد، می‌تواند بازدهی دلاری مناسبی را به همراه داشته باشد.
اعتصامی با بیان اینکه در بازار سرمایه کشور، ابزار دلاری که با حجم‌های بالا منتشر شود، وجود ندارد، ابراز کرد: وجود ابزارهایی همچون گواهی سپرده سکه طلا نمی‌تواند به عنوان ابزار جذب نقدینگی با حجم‌های بالا مورد توجه قرار بگیرد؛ اما نفت خام از این پتانسیل برخوردار است که جذب نقدینگی بالایی را به صورت ارزی یا ریالی داشته باشد.
او ادامه داد: اگر این اوراق به صورت ریالی منتشر شود از آنجا که میان قیمت‌های نفت و دلار در بازه‌های زمانی بلندمدت به عنوان دو ابزار سرمایه گذاری، همبستگی منفی وجود دارد، بنابراین، اوراق گواهی سپرده نفت خام به صورت ریالی می‌تواند از ثبات و پایداری بیشتری برخوردار باشد.
این کارشناس ارشد قراردادهای بین‌الملل نفت و گاز با اشاره به مکانیزم تحویل اظهار کرد: تحویل می‌تواند به پالایشگاه‌ها انجام شود یا به صورت صادراتی به اشخاصی که شرکت ملی نفت صلاحیت آنها را برای صادرات در حجم‌های مشخص تایید می‌کند، انجام شود. به بیانی دیگر، گواهی سپرده نفت خام در حجم‌های مشخصی برای افراد صاحب صلاحیت از قابلیت صادرات برخوردار خواهد شد. از این منظر، خواسته شرکت ملی نفت برای حضور اشخاص حقیقی یا حقوقی صاحب صلاحیت برای فروش نفت، می‌تواند محقق شود.
او ادامه داد: چنانچه قابلیت تحویل برای پالایشگاه‌های داخل کشور باشد، مکانیزم این امر به صورت مستقل خواهد بود تا پالایشگرها خود بتوانند از طریق تهاتر حسابی که با شرکت ملی نفت دارند نفت خام را تحویل بگیرند. بنابراین، این ابزار وسیله‌ای برای استقلال مالی برای شرکت‌های پالایشی خواهد بود.
رئیس گروه مالی اسلامی سازمان بورس با بیان اینکه استقلال مالی شرکت‌های پالایشی یکی از معضل‌های جدی این دست از شرکت‌ها است، اذعان کرد: شرکت‌های پالایشی به صورت استقلالی عمل نمی‌کنند؛ این شرکت‌ها در حساب‌های خود نفت خام را دریافت می‌کنند و سپس به صورت تهاتری با فرآورده‌های نفتی بدهی‌های خود را تهاتر می‌کنند.
سنا
