دکتر محمدجواد لاریجانی در حاشیه هفتاد و دومین جلسه هیات رئیسه شورای هدایت استعدادهای درخشان و در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، با اشاره به آخرین وضعیت رصدخانه ملی، گفت: کلیه امکانات و تجهیزات رصدخانه ملی به محل این رصدخانه در قله "گرگش" کاشان انتقال یافته است و امیدواریم در انتهای شهریور ماه سال جاری آمادگی‌های نهایی برای نورگیری آن فراهم شود.
وی با بیان اینکه رصدخانه ملی تا راه‌اندازی کامل نیاز به طی مسائل تکنیکی زیادی دارد، اظهار کرد: از این رو نیروهای ما چند ماهی در این رصدخانه مستقر می‌شوند تا مسائل تکنیکی این طرح ملی را مرتفع کنند.
لاریجانی، رصدخانه را یک مرکز تحقیقاتی پیشرفته علمی دانست و یادآور شد: تا دو ماه آینده آخرین مراحل آن اجرایی می‌شود.
رییس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در پاسخ به این سوال که این رصدخانه در چه فازی قرار دارد، خاطر نشان کرد: در حال حاضر کلیه سخت‌افزارهای این رصدخانه منتقل شده است و تنظیم سیستم کنترل و گرفتن دیتا و آنالیز در حال انجام است.
وی با ابراز امیدواری از اینکه در آینده نزدیک این رصدخانه به فاز نورگیری برسد، یادآور شد: نورگیری، پروسه‌ای است که باید با مسائل فنی آن انجام شود و برای این منظور امکانات لازم مستقر شده تا این رصدخانه آماده نورگیری شود.
به گزارش ایران اکونومیست، پروژه کلان رصدخانه ملی تا رسیدن به بهره‌برداری اولیه، حکایت ۲۵ سال تلاش محققان ایرانی است که با همکاری مشاوران بین‌المللی اجرایی شده است. این رصدخانه بزرگترین پروژه ملی علمی کشور در حوزه نجوم است که در دستور کار پژوهشگاه دانش‌های بنیادی قرار دارد و اکنون در قله ۳۶۰۰ متری (گرگش) که طی مطالعات مکان‌یابی ۶ ساله انتخاب شد، مراحل پایانی خود را می‌گذراند.
این طرح (رصدخانه)، ترکیبی از فناوری‌های حوزه مکانیک، اپتیک، سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای کنترل در درون سازه ۹۰ تنی است که باید آینه آن را با دقت ۵ ده هزارم درجه در حضور باد به صورت بی‌درنگ کنترل کند.
به گفته محققان، برای ساخت این رصدخانه بیش از ۱۲۰ هزار قطعه مکانیکی و اپتیکی به کار گرفته شده است و در نهایت به کمک این تلسکوپ می‌توان کهکشان‌های پُرحجم در فاصله ۶۶ میلیارد میلیارد کیلومتر را رصد کرد. در نیمکره شمالی زمین رصدخانه‌هایی از اسپانیا تا هند ایجاد شده و رصدخانه ایران هشتمین رصدخانه در نیمکره شمالی زمین به شمار می‌رود.
اصلی‌ترین فعالیت‌های طرح رصدخانه ملی ایران شامل طراحی، ساخت، نظارت و بهره‌برداری از تلسکوپ ۳.۴ متری INO340 و زیرساخت‌ها و ابزارهای آن می‌شوند.
از جمله ابزارهای مکمل تلسکوپ اصلی می‌توان به حسگر جبهه موج، ردیاب خودکار، ابزار نورسنجی/تصویربرداری و طیف نگار اشاره کرد.
انجام این مسئولیت‌ها در مرحله اول بر عهده تیم مدیریت و سپس با بخش‌های مختلف طرح از جمله تیم اپتیک، اپتیک فعال، مکانیک، سیستم کنترل تلسکوپ و تیم سایت "گرگش" است.
تجهیز و نگهداری نیز از زیرساخت‌های طرح یکی از مهمترین نکات حائز اهمیت است که می‌تواند بخش قابل توجهی از زمان و امکانات طرح را به خود اختصاص دهد.
