خزان تابستانی چنارهای تهران

احمدرضا محرابیان دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی در گفت و گو با ایران اکونومیست، درباره حفظ گونه‌های درختی در محدوده شهری، اظهار کرد: از دیرباز بین حفظ گونه‌های درختی و ایجاد ساختمان‌های جدید در اکثر مناطق شهرداری‌ها تعارض وجود داشته است. نکته مهمی که وجود دارد این است که تنها یک مولفه بوم شناختی در نابودی درختان تاثیر ندارند بلکه مجموعه‌ای از مولفه‌های بوم شناختی در این زمینه‌ها موثرند.

وی افزود: بسیاری از گونه‌ها متناسب با فضای اقلیمی شهر تهران نیستند و این یک چالش جدی است. طی سالیان گذشته در تهران درخت چنار کشت وسیعی داشته است.در گذشته تهران  آب و هوایی پاک و شرایطی مناسب برای این گونه داشت و جمعیت و آلاینده‌های محیطی نیز کمتر بودند ولی با گذشت زمان و تغییرات اقلیمی و تهران خشک‌تر و آلاینده‌های محیطی نیز بیشتر شدند دیگر آن مطلوبیت زیست محیطی برای این گونه گیاهی وجود ندارد و این موجب شده است که بسیاری از گونه‌ها مانند چنار توان خود را برای زندگی در این شهرها از دست دهند و از بین بروند.

شهرداری و سازمان حفاظت محیط زیست باید متولی حفاظت از چنارها شوند

به گفته محرابیان، گونه‌های درختی قدیمی همچون چنار که در اکثر نقاط تهران همچون درکه، دربند، قیطریه و ولیعصر و سایر مناطق وجود دارد، میراث باستانی و فرهنگی ایران محسوب می‌شوند و نیاز به مراقبت و محافظت جدی دارند. اما مراقبت از این گونه‌ها به دلیل اینکه در اراضی شهری قرار دارند و این مناطق به طور دائم در حال تغییرات کاربری از خانه‌های قدیمی با چنارهای قدمت‌دار به ساختمان‌های نوساز هستند بسیار دشوار است. مدیریت این گونه‌ها در گرو رضایت همه ذینفعان اعم از مالکان و متولیان شهری است.

این دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه قطع گونه‌های درختی و کهنسال و از بین بردن آن‌ها به شیوه‌های مختلف همیشه وجود داشته است گفت: این نکته چالشی جدی است که مدیریت آن بسیار دشوار است؛ تامین منافع مالکان اراضی حاوی درختان کهنسال جهت حفاظت از این گونه‌ها بسیار ضروری است. متاسفانه در بسیاری از موارد مالکان اراضی حاوی این گونه‌ها به‌شیوه‌های مختلف درختان را خشک می‌کنند که مشمول به سابقه است و درفضاهای شهری بسیاری وجود دارد.

تهیه شناسنامه برای درختان باستانی

به گفته این دانشیار اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی در بسیاری از کشورها درختان باستانی وجود دارد که برای هر کدام از درخت‌ها شناسنامه صادر و شماره گذاری شده‌ است و تحت حمایت شهرداری‌ها و سازمان‌های محیط زیستی هستند. برای درختان تهران نیز اولین کاری که باید انجام شود تهیه شناسنامه برای تک تک درختان قدمت‌دار و شماره‌گذاری آن‌ها است تا بر آن‌ها نظارت شود.

بیشتر بخوانید

خزان تابستانی چنارهای تهران

این کارشناس گیاه‌شناسی همچنین بااشاره به خزان زودرس چنارهای تهران گفت: در سال‌های اخیر چنارهای تهران دچار خزان زودرس شده‌اند چراکه چنار در حال حاضر با همه مناطق اقلیمی تهران سازگار نیست. تغییرات اقلیمی، خشکی محیط، آلاینده‌های جوی و گرد و خاک نیز موجب تشدید تنش‌های محیطی علیه گونه‌های گیاهی می‌شوند. به عنوان مثال درختی که در حالت عادی می‌توانست خشکسالی را تحمل کند دیگر توان تحمل این تنش را ندارد، چرا که شدت تنش‌های دیگر سبب کاهش بردباری این گونه‌ها شده است.

وی توصیه کرد : با توجه به شرایط اقلیمی موجود، تنش‌های محیط زیستی و شرایط و امکانات شهر باید گونه‌های مناسبی جایگزین شده و یا در سطح وسیع‌تر کشت شوند. گونه‌های بومی مانند انواع بادام وحشی، رز وحشی، داغداغان (درخت تا) و..براساس نوع منطقه وسازگاری به شرایط خاک شناختی و اقلیمی منطقه پیشنهاد می‌شوند.

تغییر الگوی کشت گیاهان تهران و کاشت گونه‌های کم‌آب‌بر

محرابیان در بخش دیگری از گفت وگوی خود یا ایران اکونومیست درباره امکان تغییر الگوی کشت گونه‌های گیاهی در استان تهران از گونه‌های پرآب‌بر همچون چمن به گونه‌های کم‌آبر نیز اظهار کرد: در مقیاس وسیعی از سطح استان تهران چمن کشت شده است و برای اینکه بتوان آن‌ها را با گونه‌های کم‌آبر جایگزین کرد باید هزینه بسیاری صرف شود. این امر در کوتاه مدت هزینه بالایی برای شهرداری دارد اما در بلندمدت از منفعت زیادی برخوردار است. با توجه به شرایط خشکسالی، هزینه بسیار زیادی برای آبیاری چمن‌ها صرف می شود اما اگر گونه‌های کم‌آب‌بر که گیاهان خشکی‌پسند هستند جایگزین چمن شوند در بلندمدت از هزینه آب و هزینه نگهداری از آن‌ها کاسته می‌شود بنابراین آن‌ها باید در برنامه‌ای جامع و متناسب با اقلیم شهری گونه‌های مناسب جایگزین و کشت شوند.

این دانشیار اکولوژی گیاهی در پایان با اشاره به اینکه تهران شهر وسیعی است و در نقاط مختلف شرایط اقلیمی متفاوتی دارد و نمی‌توان یک نسخه ثابت را برای کشت گونه های گیاهی در همه مناطق پیشنهاد نمود خاطرنشان کرد: الگو گیری از محیط طبیعی، استفاده از گونه های بومی و توجه به شرایط بوم شناختی می توانند در مدیریت فضای سبز شهری موثر واقع شوند. به عنوان مثال گونه های بومی کم آبر و خشکی پسندی چون برخی از انواع بلوط، رزوحشی و .. پیشنهاد می‌شود.