به گزارش خبرنگار اقتصادی ایران اکونومیست، به گواه کارشناسان اقتصادی، افزایش صادرات غیرنفتی، راه اصلی برای رهایی کشور از وابستگی به منابع نفتی و فشارهای تحریمی به شمار می‌رود. البته افزایش صادرات غیرنفتی نیز بیش از هر چیز نیازمند داشتن نقشه راه برای توسعه روابط تجاری با کشورهای دیگر است.
به همین منظور سازمان توسعه تجارت با هدف گسترش بازارهای جهانی کالا و خدمات صادراتی و حذف تشریفات زائد تجاری در سال ۱۳۸۳ تأسیس شد. از جمله وظایف این سازمان که در ساختار اجرایی کلی کشور، متولی اصلی زمینه‌ساز توسعه صادرات غیرنفتی محسوب می‌شود؛ می‌توان به «تهیه و تنظیم قوانین و مقررات مناسب برای فعالیت‌های تجاری»، «توسعه همکاری‌های دوجانبه، چندجانبه و منطقه‌ای با سایر کشورها» و همچنین «ارائه تسهیلات برای توسعه صادرات و ارتقای کیفی کالاها و خدمات با توجه به مزیت‌های نسبی و رقابتی کشور» اشاره کرد.
یکی از وظایف سازمان توسعه تجارت، ایجاد هماهنگی بین واحدهای تولیدی و بنگاه‌های اقتصادی با سایر کشورها است؛ این هماهنگی‌ها باید در خصوص «عقد قرارداد»، «تبادل دانش»، «داوری بین‌المللی»، «اطلاع‌رسانی» و «برقراری ارتباط با سایر کشورها» باشد؛ اما با وجود اینکه ۱۷ سال از تأسیس این مرکز می‌گذرد، متأسفانه عملکرد سازمان توسعه تجارت در رابطه با موارد گفته شده مشخص نیست.
عملکرد ضعیف سازمان توسعه تجارت در اطلاع‌رسانی به تجار
در همین رابطه می‌توان به ضعف عملکرد سازمان توسعه تجارت در حیطه اطلاع‌رسانی در خصوص ارتباط بین صادرکنندگان و خریداران خارجی اشاره کرد، بررسیهای ایران اکونومیست نشان می‌دهد که متأسفانه هیچگونه بستر اطلاعاتی برای این امر وجود ندارد؛ در وبگاه سازمان توسعه تجارت نیز هیچ اشاره‌ای در خصوص ارائه موارد مربوط به سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های اقتصادی ایران به شرکت‌های خارجی و بالعکس پیدا نمی‌شود.
بخش اطلاعات مرتبط با کشور ترکیه در وبگاه سازمان توسعه تجارت، ناکافی و ناقص است
عملکرد سازمان توسعه تجارت در زمینه تولید نرم‌افزار جهت معرفی فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری کشور نیز چنگی به دل نمی‌زند؛ به طوریکه تنها نرم‌افزار این سازمان (برنامه تلفن همراه راهنمای تجارت) قابلیت اجرا نداشته و کاربر هنگام ورود، با خطای عدم دسترسی به صفحه مواجه می‌شود!
لزوم ایجاد یک سامانه برای انتشار اطلاعات بازرگانی به‌روز
از سوی دیگر، در وبسایت سازمان توسعه تجارت، آثار تبادل اطلاعات میان نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور و نمایندگی‌های خارجی مقیم ایران نیز مشهود نیست.
اطلاعات ضروری جهت راهنمایی تجار برای تجارت با گرجستان در وبگاه سازمان توسعه تجارت، ناقص است
این در حالی است که می‌توان به منظور بهبود عملکرد این سازمان، اطلاعات به‌روز از صادرات و واردات ایران و جهان به تفکیک کالا و کشور را در یک سامانه مجزا منتشر کرد.
سازمان توسعه تجارت در زمینه آموزش بازرگانان نیز اقداماتی را به صورت محدود انجام داده است؛ اما کلاس‌های آموزشی برگزار شده چه به لحاظ کیفیت و چه به لحاظ کمیت به هیچ وجه قابل دفاع نیست؛ به طور مثال در شش‌ماهه دوم سال ۱۴۰۰، برای بیش از ۳۰۰۰۰ بازرگان حقیقی و حقوقی معتبر کشور تنها ۲۶ کلاس آموزشی برگزار شده است؛ همچنین کلاس‌ها به‌صورت یک دوره تخصصی تشکیل نشده بلکه به‌صورت تک‌کلاس و به مدت‌زمان ۲ الی ۳ ساعت برگزار شده که نشان‌دهنده غنای اندک آن‌ها است.
همچنین باتوجه‌به اینکه برگزاری کلاس‌ها به‌صورت رایگان است؛ هر بازرگان در سال تنها امکان شرکت در ۵ کلاس را دارد و هر شرکت هم فقط یک نماینده برای حضور در کلاس‌ها باید معرفی کند؛ درصورتی‌که اکثر کلاس‌ها فقط یک‌مرتبه برگزار شده‌اند.
به عنوان مثال سازمان توسعه تجارت اخیراً اطلاعیه ثبت‌نام کارگاه بین‌المللی آموزشی تجارت با بنگلادش را در وبگاه خود بارگذاری کرده است؛ اما جالب آنجاست که در این دوره تنها یک کلاس مجازی آن هم به مدت تنها ۲ ساعت برگزار خواهد شد که به نظر می‌رسد تجار می‌توانند با جستجو در فضای اینترنت و مشاهده ویدئوهای آموزشی خارجی اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب کنند.
اطلاعیه برگزاری دوره آموزشی تجارت با بنگلادش
علاوه بر این، در وبسایت سازمان توسعه تجارت هیچگونه کلاس آموزشی تحت عناوین «فرصت‌های سرمایه‌گذاری ایران در داخل و سایر کشورها» و «آشنایی بنگاه‌های اقتصادی با روش‌های نوین تبلیغات، بازاریابی و مبادلات تجاری»، مشاهده نمی‌شود که علت آن می‌تواند کمبود اطلاعات در این حوزه‌ها باشد، علاوه بر موارد گفته شده در زمینه «آشنایی بازرگانان و نمایندگان تجاری کشورها و مؤسسات تجاری خارجی با فرصت‌های بازار، کالا و خدمات کشور» نیز هیچ موردی یافت نمی‌شود.
برای حل این مسئله هم می‌توان با راه‌اندازی سامانه‌ای برای دریافت اطلاعات تجاری از بازرگانان و امتیازدهی به آنان جهت تشویق به انتشار اطلاعات، اقدامات لازم را انجام داد که متأسفانه تاکنون صورت نگرفته است.
۷ رایزن اقتصادی برای تجارت خارجی ایران کافی است؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد، ایران یکی از ضعیف‌ترین کشورها در خصوص اعزام وابسته تجاری به کشورهای هدف است؛ به نحوی که در حال حاضر به گفته علیرضا پیمان‌پاک رئیس سازمان توسعه تجارت تنها ۷ رایزن در کشورهای روسیه، چین، عراق، عمان، ارمنستان، آذربایجان و پاکستان مستقر هستند.
هرچند در سال ۱۴۰۰، تعداد رایزنان از ۲ به ۷ نفر افزایش یافته است اما نسبت به کشورهای فعال در زمینه دیپلماسی اقتصادی مانند چین با ۲۲۱ نفر و آلمان نیز با ۲۱۳ رایزن بازرگانی، این تعداد رایزن برای کشور بسیار کم است و باید تعداد و سطح مأموریت‌های رایزن‌های اقتصادی افزایش یابد.
بنابر اظهارات احمد حسینی فرد، عضو هیئت مدیره اتاق صادرات و واردات اتاق ایران با وجود اینکه ظرفیت لازم برای توسعه روابط تجاری در منطقه بسیار بالا ارزیابی می‌شود اما رایزنان بازرگانی ایران حرفه‌ای نبوده و ضروری است که در کمترین زمان به مشاورانی توانمند و حرفه‌ای تبدیل شوند. به گفته وی رایزنان ایرانی در کشور عراق تنها دو نفر هستند، این درحالی است که تعداد رایزنان ترکیه‌ای در این کشور به ۲۱ نفر می‌رسد؛ لذا دولت و بخش خصوصی باید یک برنامه راهبردی عملی را جهت توسعه تجارت خارجی تدوین و اجرایی کنند.
