به گزارش ایران اکونومیست، امروزه حمل ونقل به عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های درآمدزایی و پیشرفت اقتصادی درجهان به شمار می‌رود و ایران از این نظر در منطقه‌ای ویژه و موقعیت استثنایی قرار دارد. در واقع ایران در یک چهارراه ترانزیت جهانی قرار گرفته که از یک سو به شرق دور و از سوی دیگر به کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) می‌رسد؛ همچنین از سوی دیگر به اروپا و آفریقا مسیر دارد که این موقعیت ویژه در نقشه جهان می‌تواند کشور را از نظر حمل کالا و ترانزیت به یک قدرت جهانی تبدیل کند.
ایران علاوه بر ارتباطات دریایی، از ظرفیت ریلی خوبی هم برخوردار است به طوری که از چهار مسیر تعریف شده برای ترانزیت ریلی در جهان، سه مسیر از ایران می‌گذرد. مسیر اول از طریق اروپای غربی به سمت روسیه، قزاقستان و چین تعریف شد. مسیر دوم از طریق اروپا به ترکیه، ایران، جنوب آسیا، جنوب چین و جنوب‌شرقی آسیا و مسیر سوم از اروپا به ترکیه، ایران، آسیای مرکزی و چین است. مسیر چهارم نیز از شمال اروپا به روسیه، آسیای مرکزی و خلیج‌فارس می‌گذرد.
ایران به تمام راه‌های حمل‌ونقلی اعم از دریا، جاده، ریل و آسمان دسترسی دارد. برآورد شده که اگر کشور به درآمد ترانزیت ٥٠ میلیون تن کالا دست پیدا کند، می‌تواند از درآمدهای نفت بی‌نیاز شود با این حال دولت سیزدهم پس از اینکه سکان مدیریت کشور را از نیمه مردادماه سال گذشته در دست گرفت، توسعه دیپلماسی اقتصادی با کشورهای همسایه را در دستورکار قرار داد که این روزها اخبار و موفقیت‌های آن در رسانه‌ها نمایان است.
بنا بر این گزارش، هفته گذشته برای نخستین بار محموله ترانزیت چندوجهی از مبدا روسیه به مقصد هند مسیر خود را از طریق کریدور شمال-جنوب ایران موسوم به INSTC آغاز کرد و هفته گذشته به بندرعباس رسید و با تحویل گرفتن دو کانتینر ۴۰ فوتی از طریق آب‌های ایران به سواحل غرب هند مسیر خود را ادامه داد. مزیت استفاده از این مسیر چند وجهی برای روسیه نیز کاهش حمل بار از ۴۵ روز به ۳۰ روز است و تا ۴۰ درصد هزینه حمل کالا را نیز در این کریدور برای بازرگان کاهش خواهد داد.
عبور آزمایشی دو محموله کانتینر ۴۰ فوتی از کریدور شمال-جنوب توسط شرکت کشتیرانی ایران از مبدأ روسیه به مقصد هند از طریق ایران کریدور شمال-جنوب را بعد سال‌ها مذاکره و رایزنی فعال کرد.
بر اساس طرح کریدور شمال جنوب، با عبور دریای سیاه، کالا به بنادر بلغارستان می‌رسد و راهی برای دستیابی به اتحادیه اروپا وجود خواهد داشت.
همزمان طی هفته گذشته نیز قطار کانتینری اعزامی از قزاقستان به مقصد اروپا با ورود به کریدور شبکه سراسری ریلی ایران، طی مراسم رسمی از ایستگاه راه‌آهن تهران عازم ترکیه شد.
این قطار ترانزیتی با هدف فعال شدن کریدور ترانزیتی (kITI) قزاقستان - ترکمنستان - ایران و در ادامه حمل به مقصد ترکیه و اروپا در چارچوب نشست روسای جمهور دو کشور ایران و قزاقستان و با استفاده از مسیرهای حمل بار از طریق ایران وارد ایستگاه راه‌آهن تهران شد.
نخستین قطار باری چین ۱۶ روز دیگر به انزلی می‌رسد
براساس این گزارش بزرگ‌ترین صادرکننده کالا به اروپا نیز قصد دارد محموله‌هایش را از ایران عبور دهد و کارشناسان چینی خط جدید دریایی-ریلی نینگشیا به ایران را مسیری کم‌هزینه برای انتقال کالاهای چینی از این منطقه و مناطق اطراف به ایران و خاورمیانه می‌دانند.
با این حال صفحه مجازی سفارت ایران در چین اعلام کرد که نخستین قطار باری بین‌المللی به نام Trans-Caspian«عبور از دریای خزر» روز دوشنبه گذشته از یین چوان در منطقه خودمختار هوی نینگشیا واقع در شمال غرب چین به سمت شمال ایران حرکت کرده است.
این قطار باری در طول مسیر خود از نینگشیا حرکت کرده و با عبور از گذرگاه هورگوس در منطقه خودمختار اویغور شین جیانگ، قزاقستان و دریای خزر قرار است حدود ۱۶ روز دیگر به بندر انزلی ایران برسد.
قطار Trans-Caspian دارای ۵۱ کانتینر استاندارد با وزن محموله حدود ۱۴۰۰ تن و ارزش باری بیش از ۳ میلیون و ۶۰ هزار دلار است.
روزنامه چینی گلوبال تایمز با اشاره به حرکت نخستین قطار باری از منطقه خودمختار نینگشیا چین به مقصد ایران راه‌اندازی این قطار دریایی – ریلی را سرآغاز ظهور یک کانال لجستیک بین‌المللی جدید از طریق دریای خزر دانست.
این خط جدید آبی‌خاکی به همراه دیگر مسیرهای ریلی که چین را به اروپا وصل می‌کنند یک شبکه حمل‌ونقلی جهانی شامل دریا، ریل و جاده را تشکیل می‌دهند.
درخواست ارمنستان و گرجستان از ایران/ کالاهای از هندوستان به چابهار و بعد به ارمنستان بیاید
براساس این گزارش در هفته گذشته، همچنین آرسن آواکیان سفیر ارمنستان در ایران پس بازدید از بندر چابهار و بررسی راهکارهای توسعه همکاری‌های بازرگانی و تجاری دو کشور، با بیان اینکه ارمنستان به دنبال سرمایه گذاری در حمل و نقل ترانزیتی و انجام خدمات لجستیکی در چابهار است، اظهار کرد: استفاده از امکانات بندر چابهار از چند جنبه برای ما قابل اهمیت است و ما مایل هستیم که کالاهای ما از هندوستان به چابهار و از چابهار به ارمنستان بیاید.
همچنین نشستی در هفته‌های گذشته بین نمایندگانی از مجلس ایران با نایب رئیس کمیسیون امنیت و رئیس گروه دوستی پارلمانی گرجستان برگزار شد که مقتدایی نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در مورد آن می‌گوید: نمایندگان مجلس گرجستان درباره همکاری با ایران برای اتصال بنادر کشور به دریای سیاه اعلام آمادگی کردند.
بر اساس این گزارش، از ابتدای استقرار دولت سیزدهم بیش از پنج تفاهم‌نامه همکاری مشترک ریلی، جاده‌ای و دریایی در زمینه حمل کالا با هدف «جذب بار» کشورهای همسایه و عبور از مسیر ترانزیتی کریدور شمال - جنوب بین ایران و کشورهای همسایه منعقد شده است.
ایران پیش‌بینی جذب ۱۰ میلیون تن بار روسیه در مسیر کریدور شمال - جنوب را دارد و بر اساس توییت وزیر راه و شهرسازی ترانزیت ۲۰ میلیون تن بار، درآمد ۲۰ میلیارد دلاری برای کشور در پی خواهد داشت.
سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای اعلام کرده است که کل ترانزیت کشور در سال گذشته (جاده‌ای و ریلی) برابر با ۱۱.۵میلیون تن بود و اکنون با توجه به پایان کرونا و اینکه بعد از جنگ روسیه و اوکراین کریدور شمال - جنوب به مسیر جایگزین برای کشورهای اوراسیا تبدیل شده است، امکان تحقق جذب بار ۱۰ میلیون‌تنی نیز وجود دارد.
ایران بهترین مسیر ترانزیتی است
«حسن بیگ محمدلو» عضو هیات عامل سازمان بنادر و دریانوردی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست با اشاره به حمل بار در کریدور شمال - جنوب از سوی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، گفت: بعد از جنگ اوکراین و روسیه و بسته‌شدن مسیرهای پیش روی کشور روسیه، این کشور تلاش کرده است مسیرهای دیگری را بیابد و طبعاً یکی از بهترین مسیرها مسیر ترانزیتی کشور جمهوری اسلامی ایران است.
وی با تاکید بر استفاده از این فرصت، گفت: چند موضوع را باید برای استفاده از این ظرفیت مدنظر قرار داد؛ نخست اینکه توجه به سه عامل قیمت، ایمنی و سرعت در این شرایط اهمیت دارد. اکنون در ادبیات لجستیکی بحث قیمت در رده سوم قرار می‌دهند و سرعت و ایمنی را مهم‌تر لحاظ می‌کنند بنابراین باید توجه کنیم «سرعت» و «ایمنی» چگونه خواهد بود؟
به گفته این کارشناس اقتصاد دریایی ضرورت فعلی، نگاه لجستیکی به موضوع ترافیک بار است و صرفاً اگر هم موفق شویم حمل دریایی را با ارقام پیس بینی شده جذب کنیم، لازم است در منطقه سرزمینی خود با ابزار ریلی و جاده‌ای به‌سرعت تامین زنجیره حمل‌ونقل مورد نیاز را داشته باشیم؛ این در حالی است که از نظر حمل ریلی کاستی‌هایی وجود دارد، از لحاظ جاده‌ای نیز چون نظام حمل‌ونقل جاده‌ای خودمالکی است تا شرکت مالکی با خلل مواجه هستیم.
بیگ محمدلو توضیح داد: روسیه نشان داده است که با وجود درگیری با اوکراین در مجموع عملکرد بنادرش کاهش آنچنانی نداشته است و حتی در زمینه جابه‌جایی برخی کالاها رشد را هم نشان می‌دهد و توانسته مسیرهایی را برای حمل کالای خود پیدا کند و متوقف نماند، خصوصاً مسیرهایی که می‌تواند از سمت شرق تست و آزمایش کند و اگر ایران از این فرصت استفاده نکند روسیه به سمت «تراسیکا» می‌رود و تراسیکا را جایگزین شمال جنوب ایران می‌کند.
این کارشناس اقتصاد دریایی ادامه داد: نباید با نگاه انفکاکی به شمال - جنوب و شرق به غرب بنگریم و این دو در کنار هم معنا می‌یابد و نمی‌شود گفت صرفاً به کریدور شمال جنوب بپردازیم؛ بلکه این دو را با هم نگاه کنیم و با ایجاد منفعت مشترک و ایجاد تقاطع‌های انتفاعی و طراحی مسیرهای ترکیبی بین دو کریدور شرق و غرب و شمال و جنوب به رشد حمل بار و فعال نگاه‌داشتن مسیرهای ترانزیتی کمک کنیم.
وی توضیح داد: از نظر ساختاری و مدیریتی باید نگاه لجستیکی را جدی بگیریم و پیگیری کنیم. این نگاه اکنون چندباره است، در وزارت راه و شهرسازی علاقه‌مندی‌هایی برای پیگیری امر لجستیک وجود دارد، اما باید در سطح کلان دولت و بین وزارتخانه‌های دولت پیگیری شود، یعنی نظام زنجیره تامین را باید در نظر بگیریم که مجموعه‌ای از ثبت مسائل بانکی، مسائل مرتبط با امنیت غذایی و بخش سلامت است.
به گفته بیگ محمدلو توجه به سامانه‌های جامع و برخط کردن و ایجاد یک نوع نگاه پازل گونه در کنار هم می‌تواند به کشور کمک کند تا داشبورد مدیریتی را برای مدیریت جریان کالای صادراتی، ترانزیتی داشته باشیم.
به گزارش ایران اکونومیست، اکنون چهار کریدور مهم بین‌المللی از قزاقستان می‌گذرند که چین را به اروپا وصل می‌کنند که یکی از این کریدورها کریدور تراسیکا است. اعضای این کریدور کشورهای بلغارستان، اوکراین، رومانی، مولداوی و ترکیه در حاشیه دریای سیاه، گرجستان، ارمنستان و آذربایجان در منطقه قفقاز و ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان در آسیای میانه هستند که در سال ۱۳۸۸ جمهوری اسلامی ایران نیز به‌عنوان چهاردهمین کشور عضو این کریدور شناخته شد.
ایران با استفاده از تامین زیرساخت حمل بار از دریا به ریل و جاده می‌تواند این فرصت را به تراسیکا ندهد و هدف جذب ۱۰ میلیون تن بار را از روسیه محقق کند. حمل هر ۱۰۰ تن بار ۱۰ شغل مستقیم و حدود ۵۰ شغل غیرمستقیم ایجاد می‌کند که علاوه بر رشد درآمدهای ارزی مزایای اجتماعی زیادی هم برای کشور خواهد داشت.
