رضا اخوان در گفت‌وگو با ایران اکونومیست با ارایه تعریفی از بیابان گفت: بیابان سرزمین گسترده‌ای است که به نوعی از یک منطقه خشک و کم‌باران در جغرافیای کره زمین یاد می‌شود و به خاطر بارندگی کم سالیانه دارای پوشش گیاهی کمی نیز است.
وی مهم‌ترین مشخصات مناطق بیابانی را بارش کم، کمبود پوشش گیاهی و اختلاف زیاد دمای روزانه برشمرد.
این کارشناس دفتر امور بیابان سازمان منایبع طبیعی به فواید بیابان نیز اشاره کرد و توضیح داد: مناطق بیابانی در کنار مشکلات فراوان برای انسان‌ها مانند ریزگردها و طوفان‌های گردوغبار، مزایای متعددی نیز دارد، از جمله مطالعات نجومی چون از گذشته مناطق بیابانی به علت کمبود رطوبت و آلودگی کم دارای آسمانی صاف با درخشش زیاد ستارگان بوده‌اند علاوه بر آن منابع معدنی متعدد با ارزش مانند مس و آهن در این اقلیم خشک وجود دارد.
وی با اشاره به پتانسیل بیابان‌ها برای تولید انرژی گفت: تولید انرژی خورشیدی در بیابان‌ها به علت تابش شدید آفتاب و تولید انرژی باد به علت وزش باد دائمی امکان‌پذیر است.
این کارشناس دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری به صحرانوردی، گردشگری و بومگردی در بیابان‌ها نیز اشاره و اظهارکرد: با توجه به وجود بیابان‌های محدود در کشورهای اروپایی، بیابان‌های کشور به عنوان یک جاذبه گردشگری برای گردشگران خارجی مطرح است و با فراهم آوردن زیرساخت‌های لازم آنان می‌توانند از سکوت،آرامش و پدیده‌های خاص بیابانی لذت ببرند.
اخوان با توجه به ضرورت استفاده درست از صنعت گردشگری در مناطق بیابانی در ایران گفت: متقاضیان گردشگری در بیابان در درخواست اولیه نیاز به کسب مجوزهایی دارند و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری مطابق با قوانین، مقررات و چارچوب‌های بررسی شده مجوز را می‌دهد سپس نیاز به پایش و ارزیابی مستمر برای مجوز داده شده جهت بومگردی در این مناطق داریم.
وی تاکید کرد: هجوم جمعیت بر اثر گردشگری نباید به فرهنگ بومی ساکنان روستایی آن منطقه آسیب وارد و یا خود آن منطقه تخریب کند. مناطق بیابانی پوشش بسیار ضعیفی دارند و اگر جمعیتی به صورت مدیریت نشده به منطقه هجوم آورند علاوه بر آسیب به پوشش گیاهی، تبعات جبران ناپذیری مانند افزایش ریزگردها را در پی خواهد داشت.
مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشورضمن اشاره به توسعه بومگردی توضیح داد: در چند سال اخیر در مناطق کویری مانند یزد و کاشان بومگردی توسعه پیدا کرده است و طرفداران خاص خود را دارد و خوشبختانه گزارشی از تخریب این مناطق دریافت نکرده‌ایم.
وی در ادامه به شهرستان ساغند استان یزد اشاره کرد و گفت: منطقه بسیار ویژه گردشگری در این شهرستان بنا شده که به‌صورت چند منظوره از خانه بومگردی گرفته تا شترداری، استفاده از انرژی خورشیدی و رالی فعالیت می‌کند. با مدیریت بسیار خاص، یکپارچه و وضع قوانین‌ومقررات از جانب سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و نظارت دانشگاه کشاورزی یزد بر این منطقه، بهره برداری مناسبی از منطقه صورت گرفته و استقبال بسیار خوبی نیز برای مردم واقع شده است. گزارش خسارت خاصی نیز از این منطقه نداشته‌ایم.
این کارشناس دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ضمن توصیه به توسعه گردشگری در این مناطق به رویکرد اقتصادی منابع طبیعی نیز اشاره کرد و توضیح داد: هدف سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و سازمان حفاظت محیط زیست صرفا احیاء یا حفاظت نیست و علاوه بر جنبه حفاظت منابع طبیعی در جنگل، مرتع و بیابان باید یک رویکرد اقتصادی نیز داشته باشیم چراکه علاوه بر ضرورت نگهداری از این عرصه‌ها برای نسل‌های آینده باید به بهره‌برداری نسل کنونی از این مواهب طبیعی نیز توجه شود به‌گونه‌ای که آن‌ها بهره لازم را به صورت مدیریت شده و بدون آسیب به محیط زیست ببرند.
وی افزود: کودکان ما با حضور در مناطق بیابانی باید آن را درک کنند و لذت ببرند. برای استفاده خانواده‌ها از این مناطق باید حداقل امکانات لازم را مانند امکانات بهداشتی، محل اسکان، رفت‌وآمد و... به صورت خانه‌های بومگردی ایجاد شود.
مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور باتوجه به توان استفاده از تجربه کشورهای منطقه با اقلیم بیابانی برای توسعه انواع اقلیم گردشگری مانند اکوتوریسم یا گردشگری ورزشی و ... در ایران توضیح داد: در کشورهای همسایه ایران به‌ویژه کشورهای عربی، درآمد قابل‌توجهی بیش از درآمدهای نفتی باتوجه به جنبه اکوتوریسم و بومگردی صورت کسب می‌شود اما ایران دراین جنبه کمی عقب‌تر از این کشورها است.
وی در ادامه به کشور قطر اشاره کرد و گفت: این کشور سال‌ها گردشگران بسیاری را از کل دنیا به خود جذب کرده و بدین جهت درآمدزایی بسیار خاصی را از این طریق داشته است. بیشترین برنامه‌های این کشور در کنار میزبانی جام جهانی، حول محور بهره‌برداری از بومگردی در مناطق بیابانی قطر برای مسافران است. به جهت رایزنی ایران با قطر در موضوع ترسیب کربن سازمان ملل متحد، نمایندگان قطر از سیاه‌چادرهای ما در مرز خراسان شمالی بازدید کردند و قراردادی نیز بسته شد که برای میزبانی در جام جهانی از سیاه چادرهای ایرانی استفاده کنند که صنایع‌دستی مردم بومی منطقه است و خود بافت آن‌ها را انجام می‌دهند، بدین صورت فرهنگ منطقه را در قطر گسترش می‌دهیم.
اخوان تاکید کرد: کشورهای عربی تنها یک زیست‌بوم و شرایط فصلی در کشور خود دارند این در حالیست که ایران دارای چهار فصل و اقلیم‌های متعددی از بیابان‌های مرکزی تا خلیج عمانی در جنوب کشور بوده‌است بنابراین اگر بتوانیم از فرهنگ بومی خود و تجارب کشورهای منطقه استفاده کنیم، به‌طور قطع به نتیجه بسیار خوبی دست می‌یابیم.
مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با اشاره به دیگر فواید بیابان ها به اهمیت نظامی این مناطق اشاره و اظهار کرد: در دنیا به علت دوری از مراکز جمعیتی و شهرها، بیابان‌ها بهترین مکان برای آزمایش‌ها و مانورهای نظامی هستند.
اخوان پرورش شترمرغ و شترداری را از جنبه‌های اقتصادی بیابان‌ها دانست و گفت: شترداری و پرورش شتر در مناطق خاص و ویژه‌ای امکان‌پذیر است که منحصرا در بیابان‌ها می‌توان پرورش این دو گونه را انجام داد.
وی آخرین فایده بیابان‌ها را سرگرمی و برگزاری مسابقات ورزشی در مناطق بیابانی ذکر و اظهار کرد: شاخص‌ترین سرگرمی رالی بیابانی است که طرفداران خاص خود را دارد.
مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با توجه به شرایط اقلیمی ایران تمامی فواید گفته شده را اجرایی دانست و گفت: تمامی این موارد قابل بهره‌برداری هستند اما زیرساخت‌های خاص خود را نیاز دارند.
وی به درخواست‌ها و مطالبات متعدد از بخش‌های خصوصی اشاره و اظهارکرد: برای کارکردهای مختلف از جمله پرورش شتر و شترمرغ به‌صورت اقتصادی تا بحث رالی و بوم گردی درخواست داریم اما در مرحله اول باید بهره‌برداری از ظرفیت‌های بیابان‌ها موجب تخریب محیط زیست نشود چون استفاده نادرست از این پتانسیل موجب بروز مشکلاتی مانند ایجاد ریزگردها و طوفان‌های گردوغبار می‌شود که برای ساکنان مناطق اطراف خطراتی را در پی دارد.
اخوان در این راستا به تشکیل کمیته کارشناسی در سازمان منابع طبیعی در دفتر امور بیابان اشاره کرد و گفت: درخواست‌ها در این کمیته بررسی می‌شوند و با توجه به قابلیت‌های منطقه استفاده‌هایی را در چارچوب و قوانین مشخص، مجاز تشخیص داده می‌شود.
وی باتوجه به سست و شکننده بودن مناطق بیابانی تاکید کرد: این مناطق نیاز به توجه خاص و ویژه‌ای برای نحوه بهره‌برداری و میزان استفاده از منطقه دارند.
مشاور رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به ایجاد زیرساخت برای تولید انرژی خورشیدی و بادی در ایران اشاره کرد و توضیح داد: بیش از چندین دهه است که از انرژی خورشیدی و بادی در استان‌های مختلف به‌صورت محدود یا در سطوح بزرگ تر به صورت درخواست‌های شخصی بهره‌برداری می‌کنیم.
اخوان در پایان به نیروگاه‌های موجود در استان یزد و سمنان به عنوان پروژه کلان و به پروژه بین‌المللی ترسیب کربن به عنوان پروژه جزئی‌تر اشاره کرد و گفت:با همکاری سازمان ملل متحد (فائو ) پنل‌های خورشیدی را در اختیار روستاییان که در مناطق بیابانی ساکن هستند، قرار داده‌ایم.
