به گزارش روز شنبه ایران اکونومیست، ۲۷ خرداد روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی نامگذاری است. شعار امسال این است: بیایید با هم بر خشکسالی غلبه کنیم.
بر اساس گزارش مرکز منطقه ای محیط زیست آسیای مرکزی، طی دهه گذشته میانگین دمای هوا در فصل بهار ۰.۶ درجه سانتیگراد افزایش یافته است. هر سال آسیای مرکزی حدود یک تا یک و نیم درصد از یخچال های طبیعی را از دست می دهد اما در تاجیکستان حدود ۱۰ درصد از کل مساحت یخچال های طبیعی سالانه آب می شود.
بر اساس این گزارش ۲۱ درصد از زمین های کشاورزی ملی تاجیکستان ممکن است در معرض خشکسالی قرار گیرد. ۱۵ درصد زمینها را نمک پوشانده و ۸۶ درصد کل زمینها در معرض تخریب است.
گزارش کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابان زایی برای سال ۲۰۱۸ نشان داد که ۳۶.۷ درصد از خاک آسیای مرکزی تخریب شده است و این یکی از بالاترین نرخ ها در جهان است.
فرآیندهای بیابان‌زایی ادامه دارد زیرا اکوسیستم‌های دیم که بیش از یک سوم مساحت زمین را تشکیل می‌دهند، در برابر بهره‌برداری بیش از حد و مدیریت ناپایدار زمین و آب بسیار آسیب‌پذیر هستند. فقر، بی ثباتی سیاسی، جنگل زدایی، چرای بی رویه و استفاده بی رویه از آب شیرین آبیاری همگی بهره وری زمین را کاهش می دهند.
تاجیکستان یکی از آسیب‌پذیرترین کشورهای آسیای مرکزی به دلیل بیابان‌زایی است، پیامدهای اقتصادی-اجتماعی تخریب زمین و خشکسالی، ساکنان این کشور به‌ویژه ساکنان مناطق کوهستانی و کوهپایه‌ای را تهدید می‌کند.
تأثیرات تغییرات آب و هوایی بر کشاورزی تأثیر زیادی خواهد گذاشت. کم آبی، خشکسالی، کاهش خاک و سایر عوامل باعث می شود تا سالهای آینده در برخی از مناطق این کشور بازده محصول تا ۳۰ درصد کاهش یابد و به طور بالقوه حدود ۲ میلیون نفر را تحت تأثیر قرار دهد.
بخش کشاورزی تاجیکستان ۲۱.۹ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهد و بیش از ۶۰ درصد از جمعیت ۹ میلیون نفری این جمهوری را در بر می گیرد.
تغییر اقلیم می تواند نیازهای آبیاری را افزایش دهد، تخریب زمین را تسریع کند، تلفات محصول و خسارت ناشی از حشرات مضر، پاتوژن ها، قارچ ها و علف های هرز را افزایش دهد. رویدادهای شدید آب و هوایی و گرمازدگی ناشی از تغییرات آب و هوایی می تواند باعث افزایش عوارض و مرگ و میر در تولید دام شود.
طبق پیش‌بینی‌های ناامیدکننده، در ۳۰ تا ۴۰ سال آینده، یخچال‌های طبیعی ممکن است ۱۵ تا ۲۰ درصد در مقایسه با سطح فعلی کوچک شوند.
امامعلی رحمان رئیس جمهوری تاجیکستان در اجلاس اخیر آب و هوایی در دوشنبه گفت: «یخچال های ما به سرعت در حال ذوب شدن هستند. تا به امروز، بیش از ۱۰۰۰ یخچال از ۱۴۰۰۰ یخچال تاجیکستان کاملاً ذوب شده است.
وی خاطرنشان کرد: در ۱۰ سال گذشته حجم کلی یخچال های طبیعی جمهوری که بیش از ۶۰ درصد منابع آبی منطقه آسیای میانه را تشکیل می دهد، تقریباً یک سوم کاهش یافته است.
کاهش حجم مناطق یخبندان تأثیر قابل‌توجهی بر منابع آب شیرین در رودخانه‌های زرافشان، کافرنیگان، کاراتاق و اوبیخینگو (شاخه چپ وخش) خواهد داشت و تنش‌ها بر سر حقوق آب را در داخل و خارج از مرزهای دولتی تشدید می‌کند.
کارشناسان به ویژگی بارز رژیم بسیاری از رودخانه‌ها در تاجیکستان اشاره می‌کنند: تقریباً همه حوضه‌ها دارای خاک‌هایی هستند که به راحتی قابل حل هستند که باعث ایجاد گل و لای می‌شوند.
به دلیل افزایش دمای هوا، آب شدن برف ها و یخچال ها افزایش می یابد که در بهار و تابستان باعث ایجاد گل و لای، ریزش بهمن و رانش زمین می شود. دوره گل و لای در تاجیکستان ۴ تا ۵ ماه در سال است که این جمهوری را در برابر شرایط آب و هوایی بسیار آسیب پذیر می کند.
چگونه تاجیکستان می تواند با خشکسالی مقابله کند
تاجیکستان در سال ۱۹۹۷ به کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابان زایی پیوست. در چارچوب ابتکار کشورهای آسیای مرکزی برای مدیریت پایدار زمین (CACILM-۲) و سایر ابتکارات با هدف استفاده متوازن از منابع طبیعی، فناوری‌های نوین کشاورزی در کشورها معرفی می‌شوند، نقشه‌های کاربری اراضی در حال توسعه و تغییرات هستند و قوانین و آئین نامه ها برای بهره وری مناسب به تصویب می رسند.
سهم تاجیکستان در این پروژه تقریباً ۱.۵ میلیون دلار است و هدف آن انتشار بهترین شیوه ها در تولیدات کشاورزی و مدیریت زمین در مناطق مستعد تخریب و خشکسالی است.
محصولات مقاوم به خشکی و نمک با همکاری نزدیک با موسسات تحقیقاتی برای اطمینان از امنیت غذایی در مواجهه با تغییرات آب و هوا و پایداری دام مورد آزمایش قرار می گیرند.
این پروژه شامل ایجاد نهالستان برای پرورش درختان میوه و انگور، نصب گلخانه در جوامع روستایی مجهز به سیستم های آبیاری قطره ای مدرن، ساخت تاسیسات ذخیره سازی قدیمی برای آب شیرین، نصب سنسورهای از راه دور در مناطق است.
هدف اصلی این پروژه انطباق با شرایط محلی و انتشار گسترده بهترین شیوه ها برای استفاده کارآمد از منابع طبیعی از طریق استفاده از رویکردهای مختلف است که فرآیندهای تغییر اقلیم را در نظر می گیرند، از جمله جنگلکاری زراعت و سایر فناوری های پیشرفته صرفه جویی در منابع.
همه این اقدامات به گفته کارشناسان به تاجیکستان کمک می کند تا مانند دیگر کشورهای منطقه بر خشکسالی غلبه کند و روند بیابان زایی را کند کند.
