محمدصادق کوشکی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست درباره این که آیا برای مقابله با ریزگردها و گرد و غبار کنوانسیون و یا توافق نامه ای وجود دارد یا خیر؟ گفت: واقعیت این است که هیچ کنوانسیونی که براساس آن بتوانیم عراق، اردن، سوریه و در رأس آن‌ها ترکیه را ملزم کنیم برای اینکه رویه‌ها را تغییر دهند، وجود ندارد.
وی تصریح کرد: ایران در رده دوم قربانی این پدیده قرار دارد و عراق به عنوان قربانی اصلی ماجرای ریزگردها باید وارد کار شود، اما هیچ تعهدنامه و یا پیمانی که برای وادار کردن ترکیه باشد، وجود ندارد. حتی عراق این امکان را هم ندارد که به ترکیه فشار وارد کند. برای مثال خروجی آب دجله و فرات از سمت ترکیه به عراق ۷۵۰ مترمکعب بر ثانیه باید باشد که الان به ۱۵۰ مترمکعب در ثانیه رسیده یعنی اکنون در بغداد اگر وارد دجله یا فرات شوید نهایتا آب تا زانو بیشتر بالا نمی‌آید آن هم شاید آب نبوده پساب‌های شهری باشد که در این محل‌ها وجود دارد.
هیچ تعهدی مبنی بر اینکه ترکیه را ملزم به متوقف کردن این پروژه کند وجود ندارد. حتی توافق‌نامه‌ای در این زمینه بین ترکیه و عراق نداریم
وی با انتقاد از اینکه ترکیه با قدرت روند سیاست‌های خود در زمینه سدسازی را دنبال می کند، گفت: احداث ۲۲ سد در دستور کار دولت ترکیه قرار دارد که تاکنون تعداد اصلی از این برنامه را عملیاتی کرده اما هیچ تعهدی مبنی بر اینکه ترکیه را ملزم به متوقف کردن این پروژه کند وجود ندارد. حتی توافق‌نامه‌ای در این زمینه بین ترکیه و عراق نداریم. تنها یک توافق‌نامه یا پیمان ضعیفی مربوط به دوران حسن‌البکر وجود دارد که خیلی ضمانت اجرایی ندارد.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: مسئله دیگر خشکی اقلیم و کمبود جدی بارش در این مناطق است که مناطق بسیاری از جمله سوریه، عراق، شرق اردن و عربستان با این پدیده مواجه هستند. در واقع بافت گیاهی منطقه آسیب‌پذیر شده و ذرات زیر ۵ میکرون توسط بادها بلند شده و حمل می‌شوند. اولین قربانی این اتفاق عراق است و بعد از آن شمال عربستان تا ریاض و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس و امارات را هم در برمی‌گیرد که جریان باد مدیترانه‌ای این ذرات را با خود حمل می‌کند.
کوشکی خاطر نشان کرد: برای حل این مسئله نیاز به همکاری جدی بین کشورهای ایران، عراق، سوریه، کویت، عربستان، اردن و حتی قطر و امارات هست. این کشورها قربانی ریزگردها هستند و بسته به وضعیت جریان باد مدیترانه‌ای تحت تأثیر قرار می‌گیرند. در ایران هم تا اصفهان، تهران و حتی بندرعباس کشیده شده است.
عملا ابزار دیپلماتیک جوابگو نخواهد بود مگر اینکه ما متحد شویم و فشار جدی به ترکیه بیاوریم که از طریق الزام قدرت، ترکیه پروژه‌ها را متوقف و یا تعطیل کند
این کارشناس مسائل بین‌الملل درباره اینکه آیا رایزنی‌های دیپلماتیک در این زمینه می‌تواند کمکی به حل مسئله کند، گفت: اینکه بگوییم دیپلماسی بتواند کار را حل و فصل کند بیشتر شعاری است. در دولت قبل نیز این حرف‌ها مطرح شد. اکنون نیز وزارت خارجه این مسائل را مطرح می‌کند. در واقع ترکیه از حق حاکمیتی خودش برای استفاده از روان‌آب‌ها بهره می‌برد که اجازه ندهد آب به خارج از مرزها برود. به طور کلی چنین پروژه‌هایی را ما هم در زمان آقای روحانی داشتیم و اجرا کردیم.
وی افزود: ترک‌ها بر همین استدلال و برای اشتغال و توسعه اقتصادی اقدام به این کار کرده‌اند. بنابراین عملا ابزار دیپلماتیک جوابگو نخواهد بود مگر اینکه ما متحد شویم و فشار جدی به ترکیه بیاوریم که از طریق الزام قدرت، ترکیه پروژه‌ها را متوقف و یا تعطیل کند و خروجی آب به گونه‌ای باشد که بحران ریزگردها تشدید نشود.
در مورد ارس باید تلاش کنیم تا ترکیه تحت فشار قرار گیرد و یا از طریق اتحاد منطقه ای ترکیه وادار به توقف کردن پروژه ها یا از کار انداختن سدها شود
کوشکی افزود: البته اگر سدها هم شکسته شوند این مشکل به طور کامل حل نمی‌شود. بخشی از مسئله مربوط به ترکیه است اما بخش دیگر تغییرات اقلیمی است که کشورهای سوریه، اردن، شرق عراق را دربرگرفته و منجر به تضعیف پوشش گیاهی شده است.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: اگر ما خیلی تلاش کنیم و فشار بیاوریم باید در مورد ارس اقدام جدی کنیم که ترکیه تحت فشار قرار گیرد. در سایر موارد مسائل حاکمیتی کشورها این اجازه را نمی‌دهد که بیش از حد بتوانیم موضوع را پیگیری کنیم مگر اینکه اتحاد منطقه‌ای با فشار زیاد به سمتی برود که پروژه‌ها متوقف شود و یا ترکیه مجبور شود که فعالیت سدها را از کار بیندازد.
