دام مشابه اوکراین پیش‌روی کشورهای اسکاندیناوی

حمله اسفندماه پارسال روسیه به اوکراین با وجود گذشت حدود سه ماه هنوز ادامه دارد و غرب در این مدت اوکراین به محلی برای جنگ نیابتی تبدیل کرده و با ارسال سیل تسلیحات به فرسایشی شدن بحران کمک کرده‌است. این در حالی است که همواره از وعده‌های خود مبنی بر پیوستن اوکراین به ناتو و اتحادیه اروپا سرباز می‌زند؛ همان وعده‌هایی که باعث تحریک مقامات کی‌یف و دلگرمی به غرب شد.

پیشتر اعضای ناتو با پیوستن اوکراین به این پیمان نظامی آشکارا مخالفت کردند و به تازگی نیز «اولاف شولتز» صدراعظم آلمان در زمینه پیوستن این کشور به پیکره اتحادیه اروپا، آب پاکی را روی دستان سران کی‌یف ریخت و گفت: هیچ راه میانبری برای عضویت در اتحادیه وجود ندارد. اگر بخواهیم استثنایی برای اوکراین قائل شویم، اقدامی ناعادلانه در حق کشورهای بالکان غربی خواهد بود که از پیش به دنبال پیوستن به اتحادیه اروپا بوده‌اند.

 چرا درهای بسته ناتو روی سوئد و فنلاند باز است؟

استاندارد دوگانه حتی در میان متحدان غرب نیز دیده می‌شود و باوجود «نه» اتحادیه اروپا و ناتو به اکراینی که خاک خود را با همین وعده‌ها به صحنه درگیری روسیه با اروپا و آمریکا تبدیل کرد اما درهای ناتو روی کشورهای اسکاندیناوی باز است.

استاندارد دوگانه حتی در میان متحدان غرب نیز دیده می‌شود و باوجود «نه» اتحادیه اروپا و ناتو به اکراینی که خاک خود را با همین وعده‌ها به صحنه درگیری روسیه با اروپا و آمریکا تبدیل کرد اما درهای ناتو روی کشورهای اسکاندیناوی باز استبه تازگی «آن لینده» وزیر خارجه سوئد درخواست پیوستن این کشور را به ناتو امضا و پارلمان فنلاند هم پیوستن به ناتو را تصویب کرد تا با این اقدام به وضعیت بی‌طرفی طولانی‌مدت خود پایان بخشند.

این دو کشور حوزه اسکاندیناوی در حالی قدم در وادی ناتو گذاشته‌اند که سوئد از ۲۰۰ سال پیش و فنلاند از دوره جنگ سرد به دلایل تاریخی و ژئوپلتیک سیاست بی‌طرفی اتخاذ کرده و از همسویی با مواضع آمریکا و  اتحاد جماهیر شوروی اجتناب ورزیدند به عنوان نمونه فنلاند از لحاظ جغرافیایی ۸۳۰ مایل (بیش از یک هزار و ۳۰۰ کیلومتر) مرز مشترک با روسیه دارد و همین موضوع بستر را برای بی‌طرفی هموار می‌کرد.

در مقابل کشورهای عضو ناتو که آغوش خود را بر روی سوئد و فنلاند گشوده‌اند اما عضویت این دو کشور در ائتلاف نظامی یک مخالف جدی دارد و آن ترکیه است؛ کشوری که دومین ارتش بزرگ ناتو را در اختیار دارد.

لازم به یادآوری است که در حال حاضر ۳۰ کشور عضو پیمان ناتو هستند و طبق مقررات این پیمان، پذیرش عضو جدید مستلزم موافقت یکپارچه تمام اعضای ناتو است.

ترکیه در روزهای گذشته به این دلیل اعلام کرده که با پیوستن سوئد و فنلاند به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی موافقت نخواهد کرد که «این دو کشور میزبان گروه حزب کارگران کردستان (پ‌کاکا) شده‌اند.» همچنین یک شبکه تلویزیونی دولتی ترکیه هفته گذشته گزارش کرد که سوئد و فنلاند با بازگرداندن ۳۳ نفر که ترکیه درخواست کرده، موافقت نکرده‌اند.

تردیدی وجود ندارد که سران آنکارا با مخالفت خود در پی کسب امتیازاتی از دو کشور اسکاندیناوی و دیگر اعضای ناتو هستند و در این زمینه وبگاه تحلیلی «بلومبرگ» فهرستی از درخواست‌های ترکیه را منتشر کرد.

طبق این گزارش،‌ فهرست درخواست‌های ترکیه از ناتو و نیز فنلاند و سوئد شامل حذف تحریم‌های آنکارا به دلیل خرید سامانه‌های دفاع موشکی «اس-۴۰۰» روسیه و همچنین وارد کردن مجدد ترکیه در برنامه هواپیماهای پیشرفته «اف-۳۵» آمریکا می‌شود.

افزون بر آن، بلومبرگ به نقل از سه تن از مقام‌های ارشد ترکیه گزارش کرد که سران آنکارا از سوئد و فنلاند درخواست کرده‌اند که قبل از پیوستن به ائتلاف ناتو، آشکارا نه تنها «پ‌ک‌ک» بلکه گروه‌های وابسته به آن را محکوم کنند.

ناتو در راستای اهداف اروپا یا آمریکا؟

همان طور که با شنیدن ناتو و عملیات آن در گوشه کنار جهان، نام آمریکا از ذهن می‌گذرد در واقعیت نیز همین گونه است. این ائتلاف بیش از آنکه در راستای منافع اتحادیه و دیگر اعضا عمل کند در وهله نخست منافع آمریکا را دنبال می‌کند و تصمیم‌سازی در آن نیز بیشتر با مقامات کاخ سفید است.

با درک این واقعیت، «امانوئل مکرون» رئیس‌جمهوری فرانسه بعد از ورود به کاخ الیزه که همزمان با زمامداری «دونالد ترامپ» در آمریکا بود، ایده «ارتش واحد اروپایی» را مطرح کرد؛ ایده‌ای که به شدت با واکنش کاخ سفیدنشینان به ویژه شخص ترامپ مواجه و مکرون که تروئیکای اتحادیه را کنار خود نیافت، ناچار به عقب‌نشینی شد.

در حالی که برخی با استناد به ماده ۵ پیمان ناتو، امنیت را درون ساختار ائتلاف جست وجو می‌کنند اما بسیاری معتقدند که ماجرای پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو امنیت اروپا را مختل خواهد کرداکنون با جدی شدن عضویت سوئد و فنلاند در ناتو بار دیگر این پرسش به ذهن می‌رسد که آیا امنیت این دو کشور حوزه اسکاندیناوی و نیز قاره سبز تامین خواهد شد؟

در حالی که برخی با استناد به ماده ۵ پیمان ناتو – ماده‌ای که اعضا را ملزم می‌کند در صورت مورد حمله قرار گرفتن یک عضو از آن دفاع کنند- امنیت را درون ساختار ائتلاف جست وجو می‌کنند اما برخی نیز معتقدند که ماجرای پیوستن سوئد و فنلاند به ناتو امنیت اروپا را مختل خواهد کرد. این امر اگرچه منجر به گسترش و تقویت بیش از پیش ناتو و تنگ تر شدن حلقه محاصره به دور روسیه می‌شود اما فضا امنیتی شده و سطح تنش‌ها در منطقه شمال اروپا افزایش خواهد یافت.

افزون بر آن، فنلاند و سوئد که سال‌های سال سیاست بی‌طرفی برگزیده و همواره از گزند ستیزه‌جویی‌ها دور بوده‌اند باید با آرمان و رویای بی‌طرفی خداحافظی کنند و به ائتلافی بپیوندند که در سطح جهان به اشغال و تجاوز نظامی مشغول است و به دور از منافع خود و قاره سبز، در راستای منافع ایالات متحده حرکت کنند.

در مجموع آمریکا به همراه متحدان اروپایی خود با کمک‌های تسلیحاتی به اوکراین سعی در توازن‌بخشی بین نیروهای این کشور با روسیه دارند؛ یک بازی که به جنگی فرسایشی خواهد انجامید و اهدافی دوگانه را پیگیری می‌کند: تضعیف روسیه به عنوان رقیب اصلی غرب و در دام انداختن  بازیگران بی‌طرف همچون سوئد و فنلاند.

نتایج جنگ اوکراین برای اروپا و جهان
 
استقبال از عضویت دو کشور حوزه اسکاندیناوی در سازمان ناتو در حالی انجام می‌شود که جنگ اوکراین تاکنون خسارت‌های بسیاری برای این کشور، قاره سبز و حتی جهان در پی داشته است.

ولادیمیر پوتین روسیه ۲۱ فوریه ۲۰۲۲ (دوم اسفند ۱۴۰۰) با انتقاد از بی‌توجهی غرب به نگرانی‌های امنیتی مسکو، استقلال جمهوری‌های خلق دونتسک و لوگانسک را در منطقه دونباس به رسمیت شناخت.  رئیس جمهور روسیه سه روز پس از آن، پنجشنبه ۲۴ فوریه (۵ اسفند ۱۴۰۰) عملیات نظامی که آن را "عملیات ویژه" خواند، علیه اوکراین آغاز کرد و به این ترتیب روابط پرتنش مسکو - کی‌یف به رویارویی کامل نظامی تغییر وضعیت داد.

ماه گذشته دولت اوکراین خسارت ناشی از جنگ با روسیه را ۵۶۴.۹  میلیارد دلار معادل ۵۱۵.۸میلیارد یورو به نرخ فعلی محاسبه کرد.

بانک توسعه و بازسازی اروپا نیز پیش‌بینی کرد با ادامه جنگ در اوکراین اقتصاد این کشور به میزان یک سوم سقوط کند، این درحالی بود که پیش از این و در ماه مارس این میزان ۲۰ درصد پیش بینی شده بود. همچنین پیشتر بانک جهانی در ۲۲ فروردین ماه ۱۴۰۱،  پیش‌بینی کرده بود که بر اثر جنگ در اوکراین، اقتصاد این کشور در سال ۲۰۲۲ تقریبا نصف شده و ۴۵.۱ درصد کوچک‌تر خواهد شد. 

 طبق اظهارات روز پنجشنبه گذشته آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد در نشست شورای امنیت این سازمان درباره امنیت غذایی«در سراسر جهان، ۴۹ میلیون نفر در ۴۳ کشور در سطح اضطراری گرسنگی هستند و اکنون جنگ اوکراین، جنبه وحشتناک جدیدی به گرسنگی جهانی داده و حمله روسیه به همسایه خود (اوکراین) عملاً به صادرات مواد غذایی این کشور پایان داده است.» 
بر اساس گزارش سازمان ملل، جنگ در اوکراین موجب شده است قیمت مواد غذایی در سراسر جهان به بالاترین سطح برسد. یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر در جهان که یک سوم آن‌ها زیر خط فقر به سر می‌برند، به شدت در معرض کمبود و قطع مواد غذایی، انرژی و سیستم‌های مالی هستند که منجر به افزایش فقر و گرسنگی بیشتر می‌شود. 

بر اساس گزارش سازمان ملل، جنگ در اوکراین موجب شده است قیمت مواد غذایی در سراسر جهان به بالاترین سطح برسد۳۶ کشور برای تأمین و واردات بیش از نیمی از گندم مورد نیاز خود بر روی روسیه و اوکراین حساب می‌کنند که شامل برخی از فقیرترین و آسیب پذیرترین کشورهای جهان هستند.  

اوکراین یکی از سه صادرکننده بزرگ غلات در جهان است که به عنوان سبد نان اروپا شناخته می‌شود. پس از آغاز جنگ در این کشور، بنادر اوکراین در دریای سیاه مسدود شده و میلیون‌ها تن غلات در سیلوهای این کشور باقی مانده است. 

براساس گزارش برنامه جهانی غذای سازمان ملل؛ محموله‌های بیشتری از غلات تولید شده در اوکراین در کشتی‌های این کشور وجود دارد و آن‌ها قادر به حرکت نیستند و اگر بنادر به زودی باز نشوند، کشاورزان اوکراینی جایی برای ذخیره محصول بعدی برداشتی خود در ماه ژوئیه و اوت نخواهند داشت. 

طبق گزارش سازمان ملل؛ در آغاز سال ۲۰۲۲ حدود ۲۷۶ میلیون نفر در سراسر جهان با گرسنگی حاد مواجه بودند، اما انتظار می‌رود در صورت ادامه درگیری در اوکراین، ۴۷ میلیون نفر به این افراد به ویژه در کشورهای جنوب صحرای آفریقا افزوده شود.