به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و سلامت ایران اکونومیست، بررسی نمودارهای منتشره مرکز آمار ایران، گویای نزولی بودن میزان باروری در هشت سال اخیر بوده و میزان باروری در واقع تعداد فرزندانی است که یک زن در طول دوران باروری خود (معمولا از ۱۵ تا ۴۹ سال سن) به دنیا می‌آورد.
طی یک دهه، ۱۰ درصد از جمعیت جوان ایران کاسته شده و به نسبتی بیشتر، تعداد افراد در آستانه سالمندی افزایش یافته، با اطمینان می‌توان گفت در ۱۵ سال آینده با مشکل نیروی کار مواجه خواهیم بود.
اکنون افزایش فرزندآوری در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفته و به همین منظور قرارگاه جوانی جمعیت و فرزندآوری به دستور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل شده است و سایر دستگاه‌ها در زمینه باروری سالم، درمان ناباروی، توسعه خدمات ناباروری، توسعه پوشش‌های بیمه‌ای، ترویج ازدواج‌های دانشجویی و غیره فعال تر شوند.
بهرام عین اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هفته گذشته در پنجمین نشست قرارگاه عملیاتی سلامت و جوانی جمعیت با انتقاد از اینکه اکنون برای افزایش جمعیت تبلیغی نمی شود، گفت: برنامه‌های افزایش جمعیت باید با اقدامات تبلیغی و اطلاع‌رسانی در جامعه نمود پیدا کند و در راستای اطلاع‌رسانی برنامه‌های جمعیتی ضرورت دارد کمیته رسانه در این قرارگاه برای پیگیری اطلاع‌رسانی و تبلیغات برنامه‌ها تشکیل شود.
وضعیت کشور از نظر جمعیتی بحرانی و قرمز است، مسوولان برای جلوگیری از کاهش رشد جمعیت راهکار بدهند
وی، وضعیت کشور را از نظر جمعیتی بحرانی و قرمز دانست و اظهار داشت: رشد جمعیت منفی است و از علما و مسوولان و صاحبنظران درخواست داریم برای جلوگیری از کاهش رشد جمعیت راهکار بدهند. رویکردهای حمایتی وزرات بهداشت در زمینه رشد جمعیت در حال ترسیم است و تلاش داریم این حمایت شامل همه زنان کشور اعم از بیمه شدگان و بیمه نشدگان شود.
کمال حیدری معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز افزایش فرزندآوری را برای کشور ضرورت مهم دانست و افزود: حدود ۶۰ درصد از قانون جمعیت مربوط به وزارت بهداشت و ۲۵ درصد از آن مربوط به دستگاههای مختلف است، از آنجا که معاونت بهداشتی خط اول تماس با جامعه است، تکالیفی برعهده این معاونت است که در چهار مقوله پیشگیری و تشخیص زودهنگام ناباروری، آموزش‌های پیش از ازدواج، حمایت از مادران باردار بی‌بضاعت و بحث تسهیل خدمات زایمانی در راستای ترویج زایمان طبیعی متمرکز می شود و از برنامه‌های اصلی معاونت بهداشتی است.
وی اظهار داشت: بحث جمعیت در کشور به یک مقوله فرهنگی بدل شده است و برخی از جوانان ما آنطور که باید به اهمیت فرزندآوری در راستای سلامت روانی، معنوی و غیره خودشان توجه ندارند و متاسفانه بحث توجه به فرزندآوری به عنوان یک ارزش کمرنگ شده که باید به آن بپردازیم.
حیدری تصریح کرد: یکی از راه‌هایی که می‌توانیم در حوزه جمعیت موفق باشیم، تسهیلاتی است که به زوجین داده می‌شود که در دنیا هم هر کشوری بر اساس وسعش بهترین تسهیلات را در اختیار قرار می‌دهد تا خانواده و به ویژه مادران بتوانند به وظایف خود بپردازند. آنچه در مجلس شورای اسلامی به آن پرداخته شده، بر اساس وسعی بوده که توانستند در نظر بگیرند. البته قطعا این تسهیلات باید افزایش یابد که البته در قانون در ۵ سال اول افرادی که بر اساس آزمون وسع بضاعت کمتری دارند، حمایت می‌شوند.
جمعیت کشور دغدغه بزرگی است و وزارت بهداشت در این زمینه نهایت همکاری را خواهد کرد
وی خاطرنشان کرد: جمعیت کشور دغدغه بزرگی است و اگر برای این مساله فکری نشود تا ۱۵ سال آینده و اثرات خود را نشان می دهد و وزارت بهداشت در این زمینه نهایت همکاری را خواهد کرد.
حامد برکاتی مدیرکل دفتر سلامت جمعیت و خانواده و مدارس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز معتقد است: برای جایگزینی طبیعی جمعیت، لازم است هر زن در بازه سنی باروری، ۲.۱ تا ۲.۲ فرزند به دنیا بیاورد؛ این رقم در دهه ۶۰ و در ایران ۶.۸ بود، ولی در سال ۹۹ به زیر ۲ کاهش یافت.
۷۰ درصد جمعیت در سن باروری متاهل هستند و هر زن باید ۳ فرزند به دنیا بیاورد
وی تصریح کرد: ۷۰ درصد جمعیت در سن باروری متاهل هستند و بر این اساس هر زن باید ۳ فرزند به دنیا بیاورد که جایگزینی طبیعی را شاهد باشیم.
برکاتی اظهار داشت: طی پنج سال اخیر نرخ رشد و جایگزینی جمعیت در همه استان‌ها کاهش یافته است و با روند کنونی و در ۱۰ سال آینده، نرخ رشد باروری به زیر ۱.۵ می‌رسد و به چاله جمعیتی می‌افتیم، اما اکنون فرصتی بی‌بدیل برای بازگشت به نرخ گذشته فراهم است.
وی با تاکید بر تامین امکانات زیرساختی بهداشتی و درمانی، اقتصادی و اجتماعی برای ازدواج و فرزندآوری به هنگام، گفت: یکی از مهم‌ترین مسائل، تامین پزشک برای مناطق محروم و توسعه امکانات مربوط به اشتغال پایدار در این حوزه‌هاست؛ البته حمایت از جامعه نخبگانی کشور و مادرانی که حین تحصیل و اشتغال مایل به فرزندآوری هستند هم اهمیت ویژه‌ای دارد.
لیلا محمدخانی کارشناس مامایی در این زمینه در گفت و گو با خبرنگار ایران اکونومیست افزود: نرخ باروری از مهم‌ترین مولفه های اثرگذار در تحولات جمعیتی است که در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته و این امر و سقوط نرخ جانشینی جمعیت ناشی از سقوط میزان موالید در سال‌های اخیر به عنوان مهم‌ترین دلایل کاهش رشد جمعیت و نزولی شدن روند رشد تعداد خانوارهای کشور است که بسیار نگران کننده است.
وی اظهار داشت: یکی از پیامدهای سقوط نرخ باروری، سالمندی جمعیت کشور است، بر اساس گزارش وزارت بهداشت در حال حاضر ۱۰ درصد جمعیت ما سالمند هستند اما تا سه دهه آینده، ۳۰ درصد جمعیت در بازه سالمندی بالای ۶۰ سال قرار خواهند گرفت و بحران جمعیت، آینده کشور را تهدید می‌کند.
محمدخانی تصریح کرد: داده های مربوط به سرعت پیری جمعیت نشان می دهد ایران دومین کشور با سریع ترین نرخ رشد سالمندی در جهان است و در سال ۱۴۳۰ جمعیت سالمند کشور ۲۶ درصد از کل جمعیت را به خود اختصاص خواهند داد و عملا در این سال کشور در دوره سالمندی مفرط قرار خواهد گرفت.
به گفته وی، در راستای اهداف قانون جوانی جمعیت پیشنهاد می شود برای رسیدن به خوشایندسازی فرآیند زایمان، افزایش زایمان طبیعی و ترغیب فرزندآوری، طرح مامای همراه در بیمارستان های دولتی و خصوصی مصوب شده است، اجرایی شود.
وی اظهارداشت: ماماها و متخصصین سلامت باروری سراسر کشور از دغدغه مندان کاهش نرخ باروری هستند و هدف اصلی این جامعه مامایی ارتقای شاخص های بهداشتی و کاهش مرگ و میر مادری در حد کشورهای توسعه یافته است.
افزایش جمعیت به صلاح کشور
محمدخانی تصریح کرد: افزایش جمعیت به صلاح کشور است و سیاست های ملی و استراتژی رشد جمعیت کشور و حفظ تعالی و جوانی آن دغدغه تمامی دلسوزان در جامعه بوده، اما باید به فکر تولد جمعیت سالم باشیم در غیر این صورت ازدیاد جمعیتی که به دنبال آن بار اقتصادی و اجتماعی بر جامعه و کشور تحمیل نماید بهره ای به دنبال نخواهد داشت.
وی افزود: مجلس برای کاهش دادن به این دغدغه ها، قانون «جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» را مصوب کرد که هدف‌گذاری کلی این قانون «رفع موانع فرزندآوری» است، این قانون نخستین قانون حمایت از جمعیت و فرزندآوری در طول تاریخ ایران بوده و اگر به‌صورت کامل و با تمام بندهایش اجرا شود، قرار است در طی هفت سال، از بسته شدن پنجره جمعیتی کشور ما جلوگیری کند.
وی توضیح داد: سیاست های جمعیتی باید جزیی جدا نشدنی از سیاست ها و طرح های توسعه در نظر گرفته شود و با در نظر گرفتن پویایی دموگرافیک، تفاوت های جمعیتی و سیاستهایی مشتمل بر حفظ و حمایت از حقوق باروری تدوین شود، لذا با توجه به اینکه جمعیت، توسعه و فقر بسیار بهم مرتبط هستند، لازمه دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و توازن بین جمعیت، منابع و محیط برای توسعه پایدار، ریشه کنی فقر و بهبود کیفیت زندگی نسل های کنونی و آینده است.
محمدخانی اظهارداشت: بر اساس ماده ۵۱ قانون حاضر، ممنوع کردن ارائه رایگان و یارانه ای وسایل پیشگیری از بارداری در شبکه های بهداشت منجر به افزایش بارداری های ناخواسته به خصوص در زنان آسیب پذیر خواهد شد و در مادران دارای بیماری های مزمن و زمینه ای نیز حیات مادر و جنین به مخاطره خواهد افتاد.
وی تاکید کرد: پیشنهاد می شود جهت افزایش عدالت در سلامت و تاکید بر توسعه جمعیت سالم، امکان انجام و آزمایش غربالگری با قیمت ارزان و تحت پوشش بیمه در کشور فراهم شود.
