به گزارش ایران اکونومیست از سازمان حفاظت محیط‌زیست، ایران از مهمترین کشورهای میزبان پرندگان مهاجر است، ۷۰ درصد از ۵۶۰ گونه پرنده در ایران از نوع پرندگان مهاجرند، ما در تمام طول سال میزبان مهاجرانی هستیم که از عرض‌های شمالی و جنوبی راهشان به کشورمان می‌رسد و بعد از استراحتی طولانی به مسیرشان ادامه می‌دهند.
پرندگان مهاجر، ارتباط ما با سیاره زمین، محیط‌زیست، حیات‌وحش و یکدیگر را به ما یادآور می‌شوند و با مهاجرت‌های فصلی خود چرخه‌های طبیعی را گوشزد می‌کنند.
کشور ما از نظر میزبانی پرندگان مهاجر در تمام سال، کم‌نظیر است به همین دلیل نیاز به آگاهی و برنامه‌ریزی برای حفاظت از آن‌ها بیشتر احساس می‌شود. جمعیت پرندگان مهاجر در دهه‌های گذشته قابل قیاس با یکدیگر نیست هرچه زمان بیشتری گذشته، تعداد و تنوع پرندگان مهاجر کمتر شده است.
پرندگانی که در فصل پاییز و زمستان به ایران مهاجرت می‌کنند عمدتاً از سمت شرق و غرب دریای خزر به سمت جنوب می‌آیند، تعدادی از آن‌ها از ایران به عنوان پل ارتباطی استفاده می‌کنند و بعد به سمت آفریقا پیش می‌روند، اما نکته مهم این است که وقتی از شرق و غرب دریای خزر به جنوب می‌رسند، پیش از عبور از رشته کوه البرز در تالاب‌های جنوب دریای خزر استراحت مهمی انجام می‌دهند، پرندگان با دشواری تمام از دریا عبور کرده‌اند و بعد باید وارد مرحله دیگر، یعنی عبور از رشته‌کوه البرز شوند.
پیش از عبور از رشته کوه‌های البرز، اغلب نیاز به استراحتی طولانی و ذخیره چربی‌دارند، این اتفاق میلیون‌ها سال است که رخ می‌دهد و تالاب‌های شمال ایران محل استراحت آن‌ها بوده است اما فعالیت‌های انسانی در چند دهه اخیر زیستگاه هیرکانی را به‌طور کامل دستخوش تغییر کرده است، تالاب‌های جنگلی نابود شده‌اند و تالاب‌های ساحلی از جمله میانکاله، بوجاق و انزلی به شدت تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی قرار گرفته اند، این روند باعث شده در حال حاضر یکی از مهمترین قسمت‌های عبور پرندگان مهاجر امن نباشد.
تالاب‌ها مآمن اصلی برای توقف مهاجرتی پرندگان
تالاب‌ها از جمله مولدترین محیط‌های جهان است، این اکوسیستم به عنوان گهواره تنوع زیستی دنیا بوده است که با فراهم ساختن آب و قابلیت زادآوری نخستین، نقش مهمی را در بقای انواع گونه‌های گیاهی و جانوری وابسته به خود، ایفا می‌کند.
بیش از ۵۰ سال پیش، زمانی که در دوم فوریه ۱۹۷۱ میلادی برابر با ۱۳ بهمن ۱۳۴۹ نمایندگانی از ۱۸ کشور جهان در شهر رامسر گرد هم آمدند تا با انعقاد معاهده‌ای جهانی که سال‌ها بعد به کنوانسیون رامسر مشهور شد، مردم را نسبت به اهمیت و ارزش زیست‌محیطی تالاب‌ها و ضرورت حفاظت از این پهنه‌های آبی باارزش آگاه کنند، می‌گذرد.
تالاب‌ها به عنوان غنی‌ترین اکوسیستم، بیشترین تنوع زیستی را به خود اختصاص داده‌اند. تالاب‌ها تقریباً ۶ درصد مساحت کره زمین را تشکیل می‌دهند که انواع گونه‌های مختلف گیاهان، حشره‌ها، دوزیستان، خزندگان، پرندگان، ماهی‌ها و پستانداران در آن زیست می‌کنند.
کمبود بارش در سال‌های اخیر وضعیت زیستگاه‌های آبی که میزبان پرندگان مهاجر و سایر تنوع زیستی منطقه است را شکننده‌تر می‌کند.
کاهش بارندگی‌ها گرچه یک امر طبیعی است اما می‌تواند به صورت غیرمستقیم ناشی از عوامل انسانی و نتیجه تغییرات اقلیم و گرمایش جهانی باشد، با این حال طی سال‌های اخیر با عدم تامین حقابه زیست محیطی تالاب‌ها، فشاری بیش از حد ظرفیت به آن‌ها وارد شده و باعث تخریب فراوان آن‌ها شده است، حال این زیستگاه‌های آبی محدود دیگر ظرفیت کافی برای میزبانی تعداد وسیعی از تنوع زیستی و حیات وحش را ندارند و این شرایط بخش بزرگی از تنوع زیستی ما را محکوم به فنا می‌کند.
پرندگان در شهرها، پارک‌ها و حیات خلوت‌ها، جنگل‌ها، کوه‌ها، تالاب‌ها و در خط ساحلی دریاها و دریاچه‌ها دیده می‌شوند. آن‌ها تمام این زیستگاه‌ها را به هم پیوند می‌دهند، نکته دیگر اینکه؛ ارتباط ما با سیاره زمین، محیط‌زیست، حیات‌وحش و یکدیگر را به ما یادآور می‌شوند و با مهاجرت‌های فصلی خود چرخه‌های طبیعی را گوشزد می‌کنند.
آنچه محیط زیست را تهدید می‌کند و گونه‌های جانوری و گیاهی در ایران را به خطر انداخته است، تخریب زیستگاه است. تخریب زیستگاه به دلیل پیشروی انسان در مناطقی است که پیش از این زیستگاه اصلی حیات‌وحش بوده و اینک از ساخت و سازهای مسکونی و صنعتی در امان نمانده است، چرای مفرط دام‌ها و کاهش شدید پوشش‌های گیاهی، ورود فاضلاب صنعتی به رودخانه‌ها و تالاب‌ها، بریدن درختان و نابود کردن جنگل‌ها، همگی باعث می‌شوند تنوع زیستی و رشد انواع گونه‌های جانوری و گیاهی به مخاطره بیفتد.
در این بین پرندگان بیش از سایر گونه‌ها به آب و هوا و تغییرات محیط واکنش نشان می‌دهند و غیر از شرایط زیستگاه، احساس امنیت مهمترین عامل تداوم حضور آنان در یک منطقه است، با وجود شکار بی‌رویه پرندگان، آنهم در اوج فصل مهاجرت، حافظه تاریخی پرندگان را وا می‌دارد که مسیر مهاجرت و توقفگاه‌هایشان را تغییر دهند، از دیگر عوامل تهدیدکننده پرندگان، می‌توان به آلودگی صوتی و آلودگی شدید نوری اشاره کرد.
در هر سال شعار روز جهانی پرندگان مهاجر بر روی هدف و عنوان خاصی متمرکز می‌شود و امسال روز جهانی پرندگان مهاجر با شعار به خاطر پرنده‌ها شب‌ها نور چراغ‌ها را کم کنید، تمرکز کرده است.
در حقیقت میزان نورهای مصنوعی در جهان هرساله بیشتر شده به طوری‌که هرساله میزان افزایش سالانه حداقل ۲ درصد برآورد شده است، نورهای مصنوعی بر بسیاری از پرندگان اثر منفی دارند و از آنجا که سبب اختلال در جهت‌یابی درست پرندگان مهاجر به هنگام پرواز شبانه می‌شوند تهدیدی مهم برای آن‌ها محسوب می‌شود، برای همین موضوع است که در سال جاری کمپین روز جهانی پرندگان مهاجر قصد دارد تا با شعاری کوتاه توجه جامعه را به این نکته معطوف کند تا با کاهش استفاده غیرضروری از نورهای مصنوعی در طول شب از نتایج منفی آن بر پرندگان کاسته شود.
