به گزارش گروه علم و آموزش ایران اکونومیست، شرکت‌های دانش‌بنیان که این روزها زیاد از آنها می‌شنویم، شرکت‌هایی هستند که با توسل به نیروی انسانی ماهر و دانش‌آموخته دانشگاهی و با استفاده از فناوری سطح بالا به محصول و در نتیجه ثروت می‌رسند.
هر چند طی سال های اخیر خبرهای بیشتری از فعالیت شرکت های دانش بنیان در ایران شنیده‌ایم، قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر ۱۳ ماده و ۶ تبصره پنجم آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید و پس از تایید شورای نگهبان همان سال به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد و سال ۱۳۹۲ اولین فهرست از شرکت‌های دانش بنیان به تصویب کارگروه ویژه رسید.
امروز تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس آمار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به حدود ۶ هزار و ۶۰۰ شرکت رسیده است که این شرکت ها بر اساس ماهیت و فعالیت‌شان، به دو گروه شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی و نوپا و دانش‌بنیان‌های نوپا یا تولیدی بر اساس نوع فعالیت، پیچیدگی و اهمیت فناورانه در سه گروه نوع یک، نوع دو یا نوع سه دسته بندی شده‌اند.
شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های گوناگون فناوری از جمله فناوری زیستی، کشاورزی، صنایع غذایی، دارو، فرآورده‌های پیشرفته تشخیص و درمان، مواد پیشرفته، محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین‌آلات پیشرفته، تجهیزات پزشکی، برق، الکترونیک، فوتونیک، مخابرات، فناوری اطلاعات و ارتباطات، نرم‌افزارهای رایانه‌ای و خدمات تجاری‌سازی بیشترین حجم تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان را ارائه می‌دهند.
در حالی که سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور در سال ۱۳۸۹، حدود ۲ هزار میلیارد ریال بود، در سال ۱۴۰۰ میزان فروش شرکت‌های دانش‌بنیان از ۹۰۰ هزار میلیارد فراتر رفت که رشدی بیش از ۴۵۰ درصدی را نشان می‌دهد.
با وجود این، میزان موفقیت این شرکت ها و اشتغال زایی آنها با توجه به توان اقتصاد داخلی کشور هنوز کافی نیست. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در پیامی به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۱، سال جدید را سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نام گذاری و بر تولید دانش‌بنیان و متکی بر دانش و پیشرفت های علمی و همچنین تولید اشتغال‌آفرین تاکید کردند.
شرکت های دانش بنیان که عمدتا با ابتکارها و سرمایه‌گذاری‌های فردی کار خود را آغاز می‌کنند، در ادامه حتی با وجود برخورداری از تسهیلات مختلف با مشکلاتی هم در زمینه های مختلف از اعطای مجوز تا دشواری های صادرات محصولات و غیره روبرو هستند. پرونده خبری دانش‌بنیان‌ها؛ چالش‌ها و دستاوردهای ایران اکونومیست، پای صحبت فعالان این شرکت‌ها در حوزه های مختلف نشسته است.
شاهپور خیرآبادی مدیرعامل شرکت (در مرحله رشد) ساینا دام افرند پارسیان در گفت وگو با ایران اکونومیست در مورد فعالیت های این شرکت توضیح داد: شرکت ساینا دام در زمینه تولید افزودنی‌های خوراک دام فعالیت می‌کند. فعالیت شرکت به صورت رسمی از مهر سال ۱۳۹۹ آغاز شد و با ارائه یک طرح کسب و کار زیست فناورانه در مرکز رشد پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری به عنوان شرکت در حال رشد مستقر شدیم.
وی در مورد طرح اولیه تاسیس این شرکت گفت: قبل از ادامه تحصیل در مقطع دکتری دامپروری تغذیه دام چند سالی در بازار فعال و با چالش ها و مشکلات صنعت دامپروری آشنا بودم، تصمیم گرفتم برای رفع برخی نواقص قابل تأمل راه حل ارائه داده و رساله دکتری خود را در این زمینه انجام دهم.
بومی‌سازی بافر آهسته‌رهش اسب‌سانان
خیرآبادی ادامه داد: یکی از مشکلات در تغذیه اسب ناشی از بروز یک ناهنجاری به نام اسیدی‌شدن انتهای دستگاه گوارش اسب است. راهکار این مشکل را در محصولات خارجی و داخلی جست وجو کردیم. محصول داخلی برای رفع این مشکل نداشتیم و محصولات خارجی هم محدود و بسیار گران بود.
مدیرعامل شرکت ساینا دام افرند پارسیان گفت: به دلیل همین نیاز، با کمک دیگر اعضای شرکت یعنی دکتر مهدی دهقان بنادکی استاد تمام دانشگاه تهران و چند تن از دانش آموخته های مقطع کارشناسی ارشد رشته های زیست فناوری و بیوشیمی به محصولی رسیدیم که در مرحله آزمایشگاهی تولید شده و اکنون این محصول به نام بافر (افزودنی تغذیه‌ای) آهسته‌رهش (فرآوردهای که ماده مؤثر خود را تدریجی رها میسازد) ویژه اسب‌سانان در آزمایشگاه تولید شده است و در حال تجاری سازی آن هستیم و برای دانش بنیان شدن شرکت به واسطه این محصول اقدام کردیم.
خیرآبادی با اشاره به استفاده از فناوری بالا در این شرکت گفت: با توجه به نیاز مالی بالای این پروژه، شرکت محصولات دیگری را تولید کرده که از محل فروش این محصولات نیازهای مالی اولیه خود جهت پیشرفت پروژه را تأمین می کند. البته این امر فقط درصد خطرپذیری پروژه را کاهش می‌دهد و چنانچه شرکت های شتاب‌دهنده بتوانند در راستای تأمین مالی پروژه کمک کنند، سرعت پیشرفت چند برابر خواهد بود.
هدف ما بازار خارجی است
وی گفت: این محصول نمونه ایرانی ندارد و فقط یک محصول متعلق به مرکز تحقیقات اسب کنتاکی است که در بازار ایران هم موجود است ولی با توجه به قیمت آن برای مالکان اسب مقرون به صرفه نیست. در صورتی که محصول تولیدی ما حداکثر یک‌چهارم قیمت نمونه خارجی خواهد بود. خط تولید تجاری این محصول را به تازگی راه اندازی کرده ایم و امیدواریم بتوانیم به سرعت به تولید انبوه برسیم.
خیرآبادی در مورد بازار این محصول اظهار داشت: هدف ما بازار خارجی و صادرات این دسته محصولات به خصوص ابتدا برای کشورهای حاشیه خلیج فارس با توجه به اهمیت پرورش اسب برای این کشورهاست. محصولات قبلی هم که به عنوان پری بیوتیک تولید کردیم، بازار صادراتی خوبی دارد که از آن چند نمونه جهت مصرف در تغذیه شتر به امارات متحده عربی صادر کرده‌ایم.
کسب مجوز؛ بزرگترین مشکل شرکت‌های دانش‌بنیان
وی در مورد بزرگترین مشکل برای شرکت های علاقمند به تولید محصولات دانش بنیان اظهار داشت: مهمترین مشکل این شرکت ها اخذ مجوز از سازمان های دولتی است؛ زیرا برخی افراد می‌توانند روی امضاهای طلایی مدیران دولتی اثر بگذارند. مجوز گرفتن به قدری سخت است که گاهی باعث ناامیدی مدیران شرکت ها می شود.
خیرآبادی تاکید کرد: همچنین اعمال سلیقه در مدیریت دولتی به چشم می خورد؛ به عنوان مثال در مورد همین محصولات افزودنی‌های خوراک دام در استان های مختلف تعبیر قوانین، متفاوت است. در حالی که باید همه الزامات دریافت مجوز روی سایت سازمان دامپزشکی به آسانی مشخص و شفاف باشد، اما الزامات و شرایط کسب مجوز شفاف نیست.
وی در مورد حمایت های مالی نهادها توضیح داد: برخی نهادها تا حدی از ما حمایت کرده اند که این حمایت ها مفید بوده است اما با توجه به هزینه های موجود، این مبالغ جوابگوی تولید نیستند. هرچند همین حمایت ها نیز نقاط ضعف بزرگ از جمله تأمین تضامین دارند که تسهیل در این موارد می تواند کمک کننده باشد.
