آغاز کارشکنی روسیه در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران

در شرایطی که بر خلاف دوره‌های پیشین مذاکرات هسته‌ای، دور اخیر گفت‌و‌گوهای ایران و ۱+۵ در ژنو با استقبال مشترک ایران و غرب روبه‌رو شده و چشم‌انداز موفقیت از هر زمان جدی‌تر جلوه می‌کند، به نظر می‌رسد، روسیه روندی متفاوت ‌در پیش گرفته؛ روندی که چندان با ادعای این کشور، مبنی بر تلاش برای ‌توافق‌ بر سر موضوع هسته‌ای ایران همخوانی ندارد.به گزارش «تابناک»، آخرین دور مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ در ژنو، در فضایی مثبت پایان یافت و در رخدادی بی‌سابقه، دو طرف موفق به صدور بیانیه‌ای مشترک درباره این مذاکرات شدند؛ افزون بر این، در این دور از مذاکرات همه طرف‌های غربی نیز نسبت به موفقیت مذاکرات ابراز خوش‌بینی ـ هرچند محتاطانه ـ کردند، ولی در این میان، برخی موضع‌گیری‌های دولت روسیه، بسیار تأمل برانگیز است.

در این راستا، تنها ساعاتی پس از پایان مذاکرات و در میان همه اظهارنظرهای مثبت مقامات غربی، سرگئی ریابکف، معاون وزارت خارجه روسیه و مذاکره کننده ارشد این کشور در گروه ۱+۵ طی اظهاراتی گفت: مذاکرات ژنو تضمین‌کننده پیشرفت‌های بعدی نیست.

وی همچنین با بیان اینکه «مذاکرات می‌توانست بهتر باشد»، گفت نتایج از آنچه در آلماتی داشتیم بهتر است، ولی این پیشرفت‌های بعدی را تضمین نمی‌کند و دلیلی ندارد دست بزنیم و تشویق کنیم.

مذاکره کننده ارشد روسیه در بخش دیگری از سخنانش گفت: فاصله میان مواضعی که ایران و قدرت‌های جهانی در زمینه برنامه هسته‌ای تهران در پیش گرفته‌اند، ‌می‌تواند با کیلومتر اندازه‌گیری شود، در حالی که پیشرفتی را که ما به دست آوردیم، می‌توان با چند قدم اندازه‌گیری کرد».

ریابکف «سطح پایین اعتماد» میان دو طرف را از جمله عوامل عدم پیشرفت و موفقیت مذاکرات دانست.

اندکی پس از این اظهارات، وزارت خارجه روسیه ـ احتمالاً با دیدن واکنش‌های متفاوت غرب ـ تلاش ‌کرد ‌به نوعی ‌ماجرا را جمع و اظهارات ریابکف را تعدیل کند.‌ در این راستا، «الکساندر لوکاشویچ»، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در یک کنفرانس خبری درباره مذاکرات ایران در ژنو گفت: «من اهمیت این دور از گفت‌وگو‌ها را دست‌کم نمی‌گیرم. به باور ما، هرچند این مذاکرات‌ بسیار دشوار بود، بسیار بسیار دلگرم کننده نیز بود».

اما آن گونه که به نظر می‌رسد، این «دلگرمی» چندان هم با دوام نبوده، زیرا امروز بار دیگر ریابکف طی اظهاراتی، به بیان مواردی پرداخته که می‌تواند ‌‌بالقوه به مذاکرات و به ویژه موضع جمهوری اسلامی ایران زیان رساند.

به نوشته «بلومبرگ»، ریابکف اظهار داشته، شاید ایران و قدرت‌های جهانی‌ به توافقی دست یابند که بر پایه آن، ایران اجازه یابد، اورانیوم را تا سطح ۵ درصد غنی کند.

وی گفته: «در میان شش قدرت، غنی‌سازی بالای ۵ درصد همواره موضوع تمرکز بوده، زیرا برنامه هسته‌ای ایران همچنان در حال توسعه ‌است».

ریابکف همچنین بار دیگر موضوع «بی‌اعتمادی» میان ایران و طرف مقابل را مطرح کرده و گفته: «در نبود اعتماد میان دو طرف، ما باید بر موضوعاتی تمرکز کنیم که بیشترین نگرانی را ایجاد می‌کند».
 
این اظهارات ریابکف به ویژه از آن جهت قابل توجه است که بنا بر اعلام وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، همه طرف‌های حاضر در مذاکرات ژنو توافق کرده بودند، محتوای گفت‌و‌گو‌ها محرمانه ‌بماند و درباره هیچ بخشی از آن در عرصه عمومی و رسانه‌ای سخنی به میان نیاید.
به این ترتیب، در شرایطی که تاکنون حتی آمریکایی‌ها نیز به تعهد خود در این زمینه پایبند مانده و درباره محتوای مذاکرات و یا شکل و مضمون توافق احتمالی هیچ سخنی نگفته‌اند، این موضوع که مسکو ‌آشکارا درباره یکی از مهم‌ترین ابعاد مذاکرات (سطح غنی‌سازی)‌ موضع‌گیری و اظهارنظر می‌‌کند، بسیار قابل تأمل است.

هرچند بیان این موضوع از سوی ریابکف می‌تواند صرفاً گمانه‌زنی‌ها ‌یا ایده‌آل‌های روسیه باشد ـ که به احتمال زیاد نیز چنین است ـ‌ بیان این موضوع از سوی «مذاکره کننده ارشد» روسیه در گروه ۱+۵ می‌تواند پیامدهای بسیار مهمی برای کلیت مذاکرات ‌داشته باشد.

بی‌گمان مقامات روس از این موضوع به خوبی آگاهند که صحبت و پیش‌داوری درباره موضوع سطح غنی‌سازی در ایران، می‌تواند از یک سو موضع ایران را در مقابل ۱+۵ تضعیف کرده و از سوی دیگر و از جنبه داخلی، حرف و حدیث‌هایی را درباره محتوای پیشنهاد هسته‌ای دولت ایران به دنبال داشته باشد.

از سوی دیگر، تأکید پیاپی بر وجود «بی‌اعتمادی» میان ایران و ۱+۵، موضوعی است که می‌تواند به بر هم خوردن جو روانی مذاکرات منجر شده و همچنین بر افکار عمومی بین‌المللی نیز تأثیر‌ منفی ‌گذارد.

گفتنی است، روسیه پیش از این و در دوره‌های پیشین مذاکرات هسته‌ای نیز مشابه این کارها را انجام داده بود؛ برای نمونه، در مواردی سرگئی لاوروف، وزیر خارجه این کشور اعلام کرده بود که ایران با توقف غنی‌سازی ۲۰ درصدی موافق است. به این ترتیب، این موضع روسیه در قبال مذاکرات، موضوع جدیدی نیست و فقط به تازگی ‌تقویت شده است.

به هر حال، بار دیگر مجموعه این عوامل این گمانه را ‌‌جدی مطرح می‌کند که گویا روسیه بر خلاف آنچه نشان می‌دهد، چندان هم از ‌توافق‌ بر سر موضوع هسته‌ای ایران خرسند نخواهد شد. هر چه باشد، ضعیف شدن یک رقیب بالقوه منطقه‌ای (به طور خاص در عرصه صدور انرژی) و حفظ ابزاری برای چانه‌زنی در مقابل غرب، موضوعی است که می‌تواند روسیه را به حفظ وضع موجود در موضوع هسته‌ای ایران متمایل سازد.