مصرف بی‌رویه آب و توسعه خشکسالی عامل خیزش گرد و خاک

احد وظیفه در گفت و گو با ایران اکونومیست درباره تاثیر تغییرات اقلیمی بر کره زمین اظهار کرد: تغییرات اقلیمی به‌صورت بزرگ مقیاس و کلان در مناطق مختلف دنیا تاثیرگذار بوده است.مهم ترین عامل تغییرات اقلیمی افزایش دما در سطح زمین بوده است. این تغییرات اقلیمی اثرات مختلفی همچون آب شدن حجم عظیمی از یخ‌های قطب شمال شده و اکوسیستم کل منطقه را تغییر داده است.این افزایش دما در قطب شمال بیشتر از سایر نقاط دنیا بوده است.

وی درباره تاثیر تغییرات اقلیمی بر خاورمیانه گفت:تغییرات اقلیمی تاثیرات زیادی همچون افزایش دما و کاهش بارندگی را به دنبال داشته است و طی 50 سال گذشته بارندگی‌ها سالانه به‌طور متوسط حدود یک میلیمتر نسبت به دوره قبل کاهش یافته است بنابراین از اثرات تغییر اقلیم می‌توان به کاهش بارش و افزایش دما اشاره کرد.

رییس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی ادامه داد: خیزش گرد و خاکی که در هفته گذشته و جاری در ایران رخ داد، چندان مرتبط با تغییرات اقلیمی نبود. تغییر اقلیم موجب بروز و فراوانی خشکسالی‌ها در این نقطه از کره زمین شده است ولی تمام خشکسالی را نیز نمی‌توان به تغییرات اقلیمی مرتبط دانست.

وی با اشاره به اینکه درخاور میانه همیشه هم ترسالی وجود داشته و هم خشکسالی اظهار کرد: خشکسالی موجب شده است که فراوانی خشکسالی‌ها بیشتر شود اما نکته‌ تأسف‌برانگیز این است که امسال دومین سال پیاپی خشکسالی است که می‌گذرانیم و درسال‌های خشک،  بستر دریاچه‌ها و تالاب‌ها در معرض فرسایش بادی قرار می‌گیرند و به دلیل اینکه آب داخل آن‌ها تبخیر شده است و خاک کف دریاچه بافت نرمی دارد، این خاک‌ها به دلیل آغشته بودن به نمک چسبندگی کمی دارند بنابراین بر اثر وزش باد شدید در هوا پراکنده و بر اثر جریان‌های تراز میانی جو نقاط مختلف و بر اثر جریان به نقاط دیگر منتقل می‌شوند.

وظیفه در پاسخ به این سوال که برای جلوگیری از خیزش گرد و خاک چه اقداماتی انجام شده است؟ گفت:در سالیان گذشته مطالعات بسیاری انجام شد تا کانون‌های گرد و غبار شناسایی شوند و فعالیت‌های همچون مالچ پاشی هم برای کنترل خیزش گرد و غبار انجام شده است تا جریان باد نتواند ذرات خاک را از زمین بلند کند اما با توجه به وسیع بودن منطقه این کار تقریبا غیر ممکن است.

وی ادامه داد: گرد و غباری که در روز های اخیر وارد ایران شد از عراق و سوریه و اردن بود و می‌توان گفت که مناطقی که در آن‌ها گرد و خاک تولید می‌شود و پتانسیل فرسایش خاک را دارند بسیار گسترده هستند و نمی‌توان به همین راحتی با مالچ‌پاشی آن را کنترل کرد.

 /////رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با بیان اینکه شیوه مالچ‌پاشی به دلیل استفاده از مواد نفتی بعد از چندسال موجب صدمه به محیط زیست می‌شود و به همین دلیل شیوه‌ای منسوخ است و به کار نمی‌رود،اظهار کرد: امروزه روش‌های جدیدتری همچون ایجاد دیوارهای بادشکن کاربرد دارد که این شیوه فعالیتی هم با توجه به وسعت منطقه‌ای که گرد و خاک تولید می‌کند قابل انجام نیست.بنابراین تاکنون فعالیت ویژه‌ای برای کنترل خیزش گرد و خاک انجام نشده است و امکان انجام فعالیتی هم چندان وجود ندارد.
  

وی با اشاره به اینکه تولید گرد و خاک یک فرایند طبیعی در مناطق بیابانی و صحرایی است، گفت: ایران در مجاورت مناطق بیابانی دنیا قرار گرفته است ولی این مسئله هم قابل چشم‌پوشی نیست که مصرف بی‌رویه آب چه در ایران و چه در کشورهای همسایه همچون ترکیه،عراق،سوریه، اردن حتی افغانستان و ترکمنستان هم موجبات این شرایط را فراهم کرده است.

به گفته وظیفه به دنبال افزایش جمعیت و رشد زندگی شهرنشینی نیاز به آب افزایش یافته است که آب‌های سطحی در این مناطق که کم بارش هستند، نیاز مردم که نیازهای کنترل شده‌ای نیستند پاسخگو نیست بنابراین،ملت‌ها از منابع آبی با شدت بیشتر استفاده  می‌کنند.درنتیجه سطح آب‌های زیرزمینی بسیار پایین آمده و از کیفیت آن نیز کاسته شده است.

وی تاکید کرد: این آب که از کیفیتش کاسته شده است، نه تنها به کشاورزی بلکه به محیط زیست هم آسیب وارد می‌کند چرا که سطح خشک بیشتر مستعد تولید گرد و خاک است.

 رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی با بیان اینکه سدسازی‌های انجام شده در ترکیه سرچشمه‌های دجله و فرات را که وارد دشت عراق می‌شوند را کنترل می‌کنند، اظهار کرد:جریان آب ورودی به این کشور کاهش یافته است چراکه در گذشته که کنترلی نبود،هنگام بارش باران، جریان آب در نیزارهای کنار رودخانه‌ها طغیان می‌کرد و موجب رشد نیزارها می‌شد اما امروزه بستر آن‌ها تبدیل به کانون‌های گرد و غبار شده است چراکه جریان آب بسیار ضعیف شده و در سال‌هایی که خشک است بستر تالاب‌ها و آبگیرها به محلی برای تولید گرد و غبار تبدیل می‌شوند.

وی در پاسخ به این پرسش توده‌های غبار در چه بازه زمانی تولید می‌شوند؟ گفت: مدت زمان تولید این توده‌ها کاملا وابسته به‌سرعت حرکت و فاصله محل انتقال از ایران است.در بعضی موارد که از فواصل دورتری همچون لیبی و شمال آفریقا وارد می‌شوند و از اقیانوس هند عبور می‌کنند، ممکن است که توده گرد و غبار از یک هفته قبل تشکیل شده باشد و در بسیاری از مواقع هم طی۲۴ساعت گذشته تشکیل شده است و توده‌های داخلی نیز طی چند ساعت تولید می‌شوند.

وظیفه در پایان توصیه کرد:مردم سعی کنند در این روزها از خانه‌های خود خارج نشوند و در صورت فوریت خروج از منزل از ماسک استفاده کنند.ماسک‌های بهداشتی دربرابر گرد و خاک مقاومت بیشتری نسبت به ویروس کرونا دارند چرا که ذرات غبار از ذرات ویروس بزرگ‌تر و قابل کنترل‌تر هستند.