علی اکبر ایرانشاهی در گفت‌وگو با ایران اکونومیست، درباره اینکه چرا واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق پالایش یکم و دارا یکم کمتر از ارزش ذاتی قیمت می‌خورند، توضیح داد: این سوال سختی است و به راحتی نمی‌توان به آن پاسخ داد که چرا این فاصله اتفاق افتاده، ولی یکی از علل اصلی آن نداشتن حق رای برای افرادی است که حتی به صورت عمده، سهام این صندوق ها را خریداری کردند.
به گفته وی، افراد اگر سهام خود شرکت های پالایشی را به صورت درصدی داشته باشند می توانند حق رای در مجامع داشته باشند، ولی با وجود دارا بودن سهام قابل توجه از صندوق های دارا یکم و پالایشی یکم که درصدی از سهام هر کدام از این شرکت هاست، نمی تواند در مجامع حق رای داشته باشد.
به‌عنوان مثال در صندوق‌های معمولی دارنده واحد ممتاز که دولت است، حقوق مالکانه خود را اعمال می‌کند، در مورد غیر هم شرایط خاصی وجود دارد که از ابتدای سال 1402 می‌توانند اعمال حقوق مالکانه انجام دهند و یکی از دلایل آن هم قاعدتا همین است.
رئیس اداره بازرسی صندوق های سرمایه گذاری اضافه کرد: بحث دیگر این است که این صندوق غیرفعال بوده و در جایی که ممکن است، نیاز باشد تا ترکیب سهام را تغییر دهد این اتفاق امکان پذیر نبوده است، چرا که ترکیب سهام این صندوق ثابت است و اینها عوامل مختلفی هستند که وجود دارند. بخشی از این فاصله هم معمولا در صنعت رخ می‌دهد، اما این فاصله زیاد نیست. به‌عنوان مثال فاصله پنج درصدی بین ارزش خالص روز NAV و قیمت بازار معمول است. اما در این صندوق ها فاصله قیمت تا NAV حتی به 15 درصد هم رسیده است.
وی گفت: بنابراین بخشی از این فاصله طبیعی است، منتهی شاید دلیل عمده اینکه این فاصله در بخش‌هایی از یک حدی بالاتر رفته؛ جو روانی باشد. یعنی وقتی به این فاصله نگاه می‌کنیم شاید توجیهی نداشته باشد که صندوق پالایشی به نسبت صندوق‌های سهامی دیگر؛ در طبقه صندوق‌های سهام قرار بگیرند. از نظر بازدهی NAV بیشترین بازدهی را دارند، ولی اگر بخواهیم تفاوت قیمت بازار اول سال 1400 تا پایان همین سال را درنظر بگیریم که به چه بازدهی‌ای رسیده؛ در قیاس بازدهی NAV اول و آخر سال می‌بینیم بازدهی‌ای که قیمت ایجاد کرده کمتر است.
ایرانشاهی با اشاره به نبود بازارگردان برای این دو صندوق گفت: یک عامل مهم دیگر در فاصله ایجاد شده، این است که بازارگردان در صندوق‌ها وجود ندارد و خود صندوق بازارگردنی می‌کند، درحالی که منابع کافی در اختیار ندارد. اینها عواملی هستند که باعث شده این فاصله اتفاق بیافتد.
رئیس اداره بازرسی صندوق های سرمایه گذاری درباره تصمیات اتخاذ شده از سوی سازمان بورس به منظور اعمال رای غیردولتی‌ها و اثرگذاری آن در کاهش فاصله ایجاد شده، اظهار داشت: اعمال رای غیردولتی‌ها باید با شروط پیشنهاد شده صورت بگیرد، یعنی واحدهای ممتاز از دولت به بخش خصوصی منتقل شود، وقتی یک صندوق سهامی بخش خصوصی که در حدود 10 هزار میلیارد تومان پالایشی اندازه صندوق آن است و صندوق سهامی به این اندازه نداریم و ایجاد صندوقی با این اندازه هم کار هر کسی نیست؛ این صندوق اگر در اندازه بزرگتری ایجاد شود بازدهی قابل توجهی برای مدیرش خواهد داشت. از طرفی دارنده واحد ممتاز می‌تواند با همین درصدهای سهامی که در آن سرمایه‌گذاری کرده ممکن است نقش سهام طلایی Golden Share را بازی کند و حق رای مدیر صندوق در مجمع شرکت سرمایه‌پذیر اثرگذار باشد. بنابراین اینها عواملی هستند که برای مدیر صندوق و بخش خصوصی ایجاد انگیزه می‌کند تا یونیت‌های واحد ممتاز را از دولت بگیرد ولی در ازای آن باید عدد قابل توجهی مثلا حدود 500 میلیارد تومان منابع به صندوق جهت بازارگردانی تزریق کند و یونیت‌ها را از بازار بخرد و این فاصله NAV و قیمت بازار را به حداقل ممکن برساند.
رئیس اداره بازرسی صندوق های سرمایه گذاری سازمان بورس درباره تصمیم دیگر سازمان بورس برای تبدیل صندوق‌ها به صندوق‌های بخشی هم توضیح داد: صندوق بخشی در واقع یک نوع صندوق در سهام است که در حداکثر دو صنعت خاص سرمایه‌گذاری می‌کند؛ همین الان صندوق پالایشی یک صندوق بخشی است، چون صرفا در صنعت پالایشی سرمایه‌گذاری می‌کند یا صندوق دارا یکم صندوق بخشی است که در صندوق بیمه و بانک سرمایه‌گذاری می‌کند، اینکه الان گفته شده این صندوق‌ها به صندوق بخشی تبدیل شوند در حقیقت صندوق‌ها بخشی هستند، اما با این مصوبه از صندوق غیرفعال، به یک صندوق فعال تبدیل می شوند که می توانند ترکیب سهام خود را در نمادهای ان صنعت مدیریت کنند.
وی افزود: به عبارت دیگر در حال حاضر صندوق‌ها بخشی غیرفعال هستند که قرار است تبدیل به صندوق‌های بخشی فعال شوند. یعنی می‌خواهیم بگوییم صندوق پالایشی نمی‌تواند تغییر رویه بدهد و سیمانی یا خودرویی شود؛ اینها صندوق بخشی هستند که در صنعت پالایشی سرمایه‌گذاری کنند، منتهی بحث این است که در این حوزه صندوق فعالی است که اگر بواسطه شرایط خواست سهام شرکتی در این صنعت را کم یا بیشتر کند چنین فضایی وجود داشته باشد.
ایرانشاهی تاکید کرد: در واقع مدیریت این صندوق‌ها فعال‌تر خواهد شد، در حال حاضر این صندوق‌ها نمی‌توانند دخل و تصرفی در پورت‌ها داشته باشند و همان تعداد سهامی که همان زمان دولت به این صندوق منتقل کرده باقی مانده و نه یک ریال سهم فروخته و نه یک ریال سهم خریداری شده است.
رئیس اداره بازرسی صندوق های سرمایه گذاری سازمان بورس در پاسخ به این پرسش که آیا این اتفاق می‌تواند در تعیین بیشتر ارزش ذاتی صندوق‌ها موثر باشد، گفت: ارزش ذاتی در صندوق‌ها در واقع همان NAV صندوق‌ها است و وقتی می‌گوییم، قیمت بازار به قیمت NAV نزدیک بشود، یعنی همان قیمت بازار به ارزش ذاتی صندوق نزدیک شود. وقتی صندوق بازارگردان داشته باشد از طریق صدور و ابطال‌هایی که انجام می‌دهد عملا قیمت را به NAV نزدیک می‌کند.
ایرانشاهی در پایان گفت: در حال حاضر که پالایش و دارا که قیمت‌شان کمتر از NAV است یعنی استقبال به دلایل مختلف که گفته شد، از این صندوق‌ها کمتر است، یعنی فشار عرضه وجود دارد؛ صندوق در این حالت باید هر چه یونیت وجود دارد را بخرد و ابطال کند. با این روش قیمت افزایش پیدا می‌کند. یعنی بازارگردان هر چه بازار می‌فروشد را بخرد، با این اتفاق قیمت به NAV نزدیک می‌شود. پس این کاری است که می‌خواهیم بازارگردان انجام دهد. حالا این نیاز به منابع قابل توجهی دارد که در صورت واگذاری حقوق مالکانه و یونیت‌های ممتاز قابل تامین است.
