به گزارش ایران اکونومیست، ایران به دلیل قرار گرفتن در مناطق خشک و نیمه خشک، با کمبود آب روبرو است و منابع آب شیرین محدودی دارد. در سال‌های اخیر نیز خشکسالی‌های پی‌درپی، به همراه مدیریت ناصحیح منابع آب و نیز افزایش آلودگی‌های محیطی، باعث افزایش روزافزون آلودگی‌های محیطی و کاهش کیفیت آب شده است.
با توجه به افزایش مصرف آب‌های بسته‌بندی شده، پژوهشگران با انجام یک مطالعه کیفیت شیمیایی و میکروبی این آب‌ها را مورد بررسی قرار دادند. همچنین آب‌های بطری‌شده، از نظر شاخص کیفیت آب (WQI) نیز ارزیابی شدند.
این مطالعه سال ۱۳۹۹ بر روی برندهای آب‌های بطری‌شده در سطح کشور انجام شد و در آن تلاش شد که از برندهایی استفاده شود که کارخانه‌های تولیدکننده در نقاط مختلف کشور پراکنده باشند و جزو برندهای پرمصرف و معتبر محسوب شوند.
بر همین اساس به صورت تصادفی نمونه آب ۷۱ برند مختلف، تهیه شد و آن‌ها از نظر کیفیت شیمیایی و میکروبی، فلزات سنگین، pH، میزان قلیایی بودن، سختی کل، جامدات محلول، هدایت الکتریکی، باکتری‌های هتروتروف و سودوموناس آئروژینوزا، بررسی شدند.
وضعیت آب‌های بطری‌شده از نظر نیترات و نیتریت
بررسی‌های این مطالعه نشان داد که در هیچ‌یک از نمونه‌ها غلظت فلزات سنگین، از محدوده استانداردهای ایران بیشتر نیست و این امر می‌تواند به دلیل فرآیند «اسمز معکوس» در تولید بسیاری از آب‌های بطری‌شده در ایران باشد که در حذف فلزات سنگین و سایر مواد معدنی بسیار کارآمد است.
غلظت سولفات، کلرور و فلوراید در کلیه نمونه‌ها، در محدوده مجاز استانداردهای بین المللی آب‌های بطری‌شده قرار داشت. غلظت نیترات در یک نمونه از ۵۰ میلی‌گرم در لیتر، بیشتر بود.
از بین کل نمونه‌ها، ۱۴ درصد آب معدنی طبیعی بودند و از میان نمونه‌های آب معدنی طبیعی، غلظت نیترات در سه نمونه، از حد مجاز استانداردهای آب‌های معدنی طبیعی، بیشتر بود. مقدار نیتریت نیز در ۱۰ درصد نمونه‌های آب آشامیدنی بسته‌بندی‌شده و آب‌های معدنی طبیعی، از حد مجاز استاندارد بیشتر بود.
اگرچه تعداد برندهایی که غلظت نیترات و نیتریت در آن‌ها از استاندارد تعیین‌شده فراتر رفته، کم بود ولی با توجه به اهمیت بهداشتی آن‌ها، باید به پایش مداوم کیفیت آب‌های بطری‌شده، توجه بیشتری داشت.
در بین ۷۱ برند مورد بررسی، اختلاف زیادی بین مقادیر ذکرشده روی برچسب و مقادیر اندازه‌گیری شده، مشاهده نشد. بیشترین میزان اختلاف در یون نیترات بود که در ۷۱ درصد موارد مقادیر روی برچسب، از مقادیر اندازه‌گیری‌شده در این مطالعه کم‌تر بود.
آب‌های بطری‌شده از نظر میکروبی چه وضعیتی دارند؟
در بررسی‌های این مطالعه پنج گونه مختلف باکتری (باسیلوس سوبتلیس، استافیلوکوکوس، باسیلوس، میکروکوکوس لوتئوس و میکروکوکوس) در ۱۵ نمونه آب، پیدا شد.
در هیچ‌کدام از نمونه‌ها باکتری سودوموناس آئروژینوزا که نشان‌دهنده آلودگی است، مشاهده نشد. همچنین در هیچ‌یک از برندها باکتری‌های کلی‌فرم و مدفوعی وجود نداشت.
دراین مطالعه آب‌ها از نظر باکتری‌های هتروتروف که باکتری‌های زنده آب هستند نیز بررسی شدند. این باکتری‌ها می‌توانند به یکدیگر بچسبند و کلونی‌هایی ایجاد کنند؛ تشکیل دادن کلونی، باعث مقاوم‌تر شدن آن‌ها در برابر کلر و عوامل ضدعفونی کننده می شود.
با شمارش باکتری‌های هتروتروف (HPC) مشاهده شد که ۴۸ نمونه از کل نمونه‌ها از نظر وجود این باکتری‌ها مثبت بودند و ۳۳ نمونه از این ۴۸ نمونه، دارای باکتری بسیار زیادی بودند. البته وجود میکروارگانیسم‌های قابل کشت در آب، تنها در زمان بسته‌بندی و حداکثر ۱۲ ساعت بعد از بسته‌بندی، می‌توانند به عنوان ملاک و استاندارد مورد بررسی قرار گیرند و با توجه به این‌که در این مطالعه از آب‌های بسته‌بندی در فروشگاه‌ها استفاده شده بود، این استاندارد نمی‌تواند ملاک خوبی برای کیفیت آب باشد.
بیشتر برندها دارای کیفیت خوب هستند
بررسی شاخص کیفیت آب در این مطالعه نشان داد که حدود ۶۳ درصد (۴۵ نمونه) از آب‌های بطری‌شده، دارای کیفیت بسیار خوب بودند. ۳۴ درصد از نمونه‌ها (۲۴ نمونه) در رده کیفی خوب قرار داشتند و حدود سه درصد از آن‌ها (دو نمونه) در رده کیفی ضعیف جای گرفتند و شرایط خوبی برای مصرف نداشتند. هیچ‌یک از نمونه‌ها دارای کیفیت خیلی ضعیف و نامناسب نبودند.
نتیجه بررسی‌های این مطالعه نشان می‌دهد که اکثر برندهای آب بطری‌شده موجود در بازار ایران، از کیفیت خوبی برای آشامیدن برخوردار هستند؛ اما موارد محدودی وجود دارند که نیازمند توجه بیشتر شرکت‌های سازنده و سازمان‌های مسئول است.
به همین دلیل پژوهشگران این مطالعه توصیه می‌کنند که روش‌های تصفیه آب در شرکت‌های تولیدکننده آب بطری‌شده به صورت مستمر ارزیابی شوند و همچنین کیفیت شیمیایی و میکروبی آب‌های بطری‌شده در تمام فصول سال مورد بررسی قرار گیرند.
در انجام این تحقیق مهرنوش ابطحی و رضا سعیدی؛ پژوهشگران مرکز تحقیقات ارتقاء سلامت محل کار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و محمود علی محمدی، رامین نبی‌زاده، معصومه عسکری، بابک محمودی و مریم غنی؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی تهران با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه تابستان سال جاری به صورت مقاله علمی با عنوان «ارزیابی کیفیت شیمیایی و میکروبی آب‌های بطری‌شده در ایران و محاسبه شاخص کیفیت آب» در مجله سلامت و محیط زیست فصل‌نامه علمی پژوهشی انجمن علمی بهداشت محیط ایران، منتشر شده است.
