دلایل ابتلا به سرطان بسیار گوناگون‌اند و در همه موارد نمی‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. پژوهش‌های علمی، اما نشان می‌دهند که می‌توان در شماری از موارد با راه‌های پیشگیرانه میزان خطر ابتلا به سرطان را کاهش داد.
تحقیقات گوناگون نشان می‌دهند، سیگار کشیدن و استعمال دخانیات نه تنها خطر ابتلا به سرطان ریه را بالا می‌برد، بلکه زمینه را برای ابتلا به انواع دیگر سرطان از جمله سرطان معده، دهان، حلق، مری، لوزالمعده، مثانه و کلیه فراهم می‌سازد. از این رو سیگار نکشید، از تنباکوی جویدنی یا استنشاق توتون پرهیز کنید و در محیطی عاری از دود سیگار کار و زندگی کنید. ترک دخانیات از احتمال ابتلا به سرطان می‌کاهد.
تحرک بدنی از جمله خطر ابتلا به سرطان در روده بزرگ، پستان و رحم را کاهش می‌دهد. کسانی که مسیر‌های مختلف را پیاده طی کرده و ورزش را جزو برنامه روزانه خود قرار می‌دهند، نه تنها شاداب‌تر هستند، بلکه از احتمال ابتلا به سرطان نیز به شکل قابل توجهی می‌کاهند. بهتر است که تحرکات بدنی را به جزیی از فعالیت‌های روزانه بدل سازید، برای نمونه به جای آسانسور از پله استفاده کنید.
یکی دیگر از راه‌های مؤثر، برخورداری از وزن طبیعی است. نحوه محاسبه وزن طبیعی، تعیین شاخص توده بدنی یا BMI است: وزن بدن (به کیلوگرم) تقسیم بر مجذور قد (به متر). برای نمونه ۶۰ کیلوگرم تقسیم بر ۱،۶ متر به توان دو، برابر است با ۲۳،۴. محدوده سلامت وزنی رقم ۱۹ تا ۲۴،۹ است. زنی با ۱،۶ متر قد و با وزنی بالغ بر ۷۷ کیلوگرم احتمال بیشتری دارد که به سرطان مبتلا شود.
یکی از راه‌های جلوگیری از چاقی مصرف میوه و سبزیجات است. انجمن تغذیه آلمان خوردن روزانه پنج وعده میوه و سبزی را توصیه کرده است. سوسیس و کالباس و گوشت قرمز به‌شدت فرآوری‌شده از سال ۲۰۱۵ در فهرست مواد بالقوه سرطان‌زا قرار دارند. کارشناسان بخش تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی به همین علت توصیه می‌کنند که در هفته بیش از ۳۰۰ تا ۶۰۰ گرم گوشت و سوسیس و کالباس نخورید.
تحقیقات نشان می‌دهند که ویتامین سی، روی، سلنیوم و گنجاندن سبزیجاتی مانند مرکبات و کلم بروکلی (تصویر) با خاصیت فیتوشیمیایی در برنامه غذایی به دفع سریع‌تر سمومی کمک می‌کنند که می‌توانند سرطان زا باشند. مواد فیتوشیمیایی دارای خواص محافظتی در برابر عامل‌های بیماری برای گیاهان هستند که همین عملکرد را در بدن انسان نیز دارند. این مواد همچنین روند خودتخریبی سلول‌های سرطانی را تسریع می‌کنند.
پژوهشگران در پی تحقیقات خود پی برده‌اند که کمبود ویتامین دی می‌تواند در افزایش خطر ابتلا به سرطان مؤثر باشد. منشاء ویتامین دی برای بدن نور خورشید است. اما این ویتامین در مواد غذایی مانند ماهی (تصویر) و و قارچ هم یافت می‌شود.
مصرف بی‌رویه مشروبات الکلی خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. به همین خاطر توصیه می‌شود که مصرف الکل پایین نگه داشته شود. انجمن تغذیه آلمان توصیه می‌کند که زنان بیشتر از ۱۰ گرم و مردان بیشتر از ۲۰ گرم الکل در روز مصرف نکنند. ۱۰ گرم الکل معادل یک لیوان شراب یا آبجو، یا یک پیک عرق است. همچنین توصیه می‌شود که دست کم یک روز در هفته از نوشیدن مشروبات الکلی پرهیز شود.
در اکثر موارد، عامل اصلی ابتلا به سرطان پوست اشعه ماوراء بنفش است. به همین علت توصیه می‌شود تا جایی که ممکن است، از گرفتن حمام آفتاب پرهیز شود و در این صورت برای حفاظت از پوست بدن از کرم‌های ضدآفتاب استفاده شود. پژوهشگران توصیه می‌کنند که در بین ساعات ۱۱ صبح تا ۳ بعدازظهر که اشعه‌های خورشید قوی است، در سایه بمانیم.
تشخیص زودهنگام سرطان یکی از مهم‌ترین عوامل برای درمان موثر این بیماری و زنده ماندن است. آزمایش به موقع حتی می‌تواند مراحل پیش از سرطان را تشخیص دهد و به درمان آن بپردازد به نحوی که سرطان اصلا مجال بروز پیدا نکند. هرچه زودتر سرطان تشخیص داده شود، شانس درمان آن نیز بیشتر است.
در آلمان برای زنان ۵۰ تا ۶۹ ساله آزمایش ماموگرافی رایگان است و هر دو سال یک بار انجام می‌شود. اما پزشکان به زنان توصیه می‌کنند تنها به آزمایش‌های دوساله برای تشخیص سرطان پستان اکتفا نکنند، بلکه خود نیز نسبت به ایجاد توده سخت در پستان‌ها حساس باشند. شیر دادن از میزان ابتلا به سرطان پستان کم می‌کند و استفاده از هورمون برای مقابله با عوارض دوران یائسگی احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش می‌دهد.
