محسن رضوی گفت: سرطان یک خطا در رشد و تقسیم سلولی است که یا مانع از مرگ به موقع سلول می‌شود و یا سلول خارج از نظام طبیعی رشد و تکثیر پیدا می‌کند و تعدادش زیاد می‌شود و یا به طور فیزیکی در فضایی که زیاد رشد کرده است تأثیر می‌گذارد و یا این که از خودش عواملی را ایجاد می‌کند که می‌تواند روی محیط بدن اثر منفی بگذارد و منجر به مرگ بدن میزبان خود شود.
سلول سرطانی در واقع سلولی جدای از سلول‌های طبیعی بدن نیست. بلکه سلولی شبیه به آن است با خاصیت دوران جنینی که این بار با همان خصیصه در حال تکثیر بی رویه است.
آیا میزان شیوع سرطان در سالهای اخیر افزایش یافته است
طبق آمار انجمن سرطان آمریکا (ACS)، در طول ۵ سال اخیر، شیوع سرطان افزایش داشته و یکی از علل مهم آن، رشد سنی جمعیت بوده است.
آیا سن افراد بر ابتلاء به سرطان تأثیر دارد
در سنین پایین‌تر، سرطان‌هایی مختص کودکان و نوزادان و نوجوانان را داریم و هرچه سن افزایش پیدا می‌کند شیوع انواع سرطان در سنین مختلف تغییر می‌کند. به عنوان مثال در سالمندان، سرطان پستان، روده، رحم و برخی سرطان‌های خون به طور ویژه افزایش پیدا می‌کنند، حتی در دوران جنینی هم سرطان‌های خاصی مثل لوسمی، لنفوم ها، نوروبلاستوم و برخی سرطان‌های مربوط به کلیه و فضای خلفی چشم شایع‌تر هستند.
عوامل مؤثر دیگر در ابتلاء به سرطان چه چیزهایی است
از دلایل دیگر می‌توان به تقابل ژنتیکی اشاره کرد به این معنی که افراد، اختلالات ژنتیکی را با خود به دنیا می‌آورند، حرکت می‌دهند و در میانسالی یا اواخر عمر، این اختلالات با و یا بدون محرک ژنتیکی خود را نشان می‌دهند و سلول رفتار سرطانی پیدا می‌کند.
عوامل ژنتیکی اصلی که از طریق ژنها پدیده سرطان را القا می‌کنند می‌توانند از مکانیسم‌های مختلفی باشند مثل یک جهش (موتاسیون) که یک تغییر رفتاری در سلول ایجاد می‌کند و رفتار آن را به سمت سلول‌های سرطانی تغییر می‌دهد. اگر موتاسیون، که عمده ترین علت پدیده سرطان است را در نظر نگیریم، قطع بعضی از قطعات حیاتی و یا افزایش برخی از قطعات کروموزوم‌ها، یکی دیگر از عوامل ایجاد سرطان است.
بعضی ژنها وقتی به تنهایی پتانسیل سرطان زایی دارند، اگر در کنار هم قرار گیرند رشد آنها دو برابر نمی‌شود بلکه چندین برابر می‌شود و سلول به ناگه رفتار سرطانی پیدا می‌کند.
کدام عوامل را در پیشگیری از سرطان مؤثر می‌دانید
در حال حاضر ما نمی‌توانیم روی رفتار سلول تغییر ایجاد کنیم، یعنی برای کسی که استعداد ابتلاء به سرطان از لحاظ ژنتیکی دارد را نمی‌توان تغییر و یا مهاری در آن ایجاد کرد. ممکن است بتوان با اطلاعات جدید ژنتیکی مثل NGS (Next Generation Sequencing) تمام اطلاعات ژنتیکی فرد را روی کاغذ بیاوریم و بتوانیم از روی تعداد تحولات ژنتیکی، پیش بینی کنیم چه سرطانی با چه وسعتی و در چه سنی می‌تواند در یک فرد ایجاد شود؛ اما در واقع تنها کاری که می‌شود انجام داد ، مهار عوامل محیطی منجر به سرطان است، نظیر مهار آلودگی‌های شیمیایی، آلودگی‌های امواج رادیواکتیو و آموزش مردم در پرهیز از عوامل غذایی و محیطی سرطان زا و در رأس همه مواردی عدم استفاده از دخانیات، استفاده از غذاهای کهنه و یا سوخته، این عوامل می‌توانند ماشه سرطان را در افرادی که استعداد ژنتیکی دارند بکشد و سرعت آن را افزایش دهند. به طور مثال اگر کسی که استعداد ابتلاء به سرطان دارد و با کنترل عوامل محیطی باید در سن ۷۰ سالگی دچار سرطان ریه شود، با عامل سیگار در سن ۳۵-۵۰ سالگی به آن مبتلا می‌شود.
راه‌های تشخیص زود هنگام در سرطان چیست
تاکنون هیچ راهکاری در تشخیص زود هنگام سرطان جز در سرطان دهانه رحم به تأیید دانشمندان و منابع علمی نرسیده است. یعنی با آزمایشات روتین خون و یا ادرار از لحاظ سلول سرطانی، سونوگرافی و ماموگرافی نمی‌توان تشخیص زودهنگام سرطان در آینده جوامع را مؤثر دانست.
نظر شما در خصوص تست‌های تشخیصی چیست
در خصوص ماموگرافی نیز این که خود امواج دستگاه مامو در فردی که استعداد ژنتیکی دارد و به مدت ۱۰ یا ۲۰ سال بخواهد هر ساله تست ماموگرافی دهدآیا در این مدت طولانی می‌تواند پرخطر باشد یا خیر، هنوز مورد بحث است.
ولی اغلب محققان در این زمینه معتقد هستند که انجام ماموگرافی در پایین آوردن ریسک مرگ در زنان بالای ۴۷ سال می‌تواند مؤثر باشد.
از همه مهم‌تر آن چه تا کنون مورد تأیید بوده، تست پاپ اسمیر است که با یک سواب، یک نمونه گیری از دهانه رحم از سنینی که فرد به سن باروری می‌رسد می‌توان انجام داد و اگر هر ۶ ماه یا یک سال، در سه نوبت انجام شود و سپس هر ۲ یا ۳ سال این تست را تا سن ۷۰ سالگی انجام دهیم، می‌توانیم مخاطرات پیش رو را با تشخیص زودهنگام کاهش دهیم.
امکانات تشخیصی سرطان را در کشور چگونه ارزیابی می‌کنید
امروزه در برخی از کشورهای پیشرفته از افراد بالای ۵۰ سال می‌خواهند تا در انجام تست‌های غربالگری هر ۲ سال یک بار شرکت کنند.
در کشور ما نیز در استان‌های بزرگ به راحتی با هزینه خیلی کم می‌توان کلونوسکوپی و یا آندوسکوپی را انجام داد که این امر احتمالاً توانسته از خطرهای بسیاری در افرادی که در سنین پایین هستند بکاهد.
دستگاه‌های ماموگرافی نیز به راحتی در دسترس هستند و می‌شود به خانمهای بالای ۵۰ سال پیشنهاد کرد که علاوه بر پاپ اسمیر، ماموگرافی نیز انجام دهند.
در مردان بالای ۵۰ سال نیز با توجه به بالا بودن هزینه تست PSA، ترجیحاً افراد بدون علامت و با سن پایین‌تر ملزم به انجام آن نیستند، اما اگر کسی بخواهد یک چکاپ کلی دهد و بالای ۵۰ سال هم سن داشته باشد، می‌تواند این تست را انجام دهد. زیرا در مواردی با تشخیص زودهنگام سرطان با این تست و یک جراحی می‌توان جان بیمار را نجات داد.
در مورد درمان سرطان چه پیشرفت‌هایی تا کنون داشته ایم
دهه اخیر یکی از دهه‌های پر تلاش در زمینه تشخیص و درمان به موقع سرطان بوده است. سالهای ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۵ دوران طلایی درمان سرطان بود.
داروهای اصلی سرطان مثل Alkylating agents، داروهایی هستند که به بدنه DNA می‌چسبند و سلول را نابود می‌کنند ولی آسیب‌هایی هم به بافت سالم می‌رسانند که با وجود این، جان میلیون‌ها انسان را تا کنون نجات داده اند و یا داروهای سیکلوفسفاماید، آی فسفاماید و سیس پلاتین که در حال حاضر نیز بسیار در درمان این بیماری پر مصرف هستند.
در ۲۰ سال گذشته در زمینه داروهای شیمی درمانی با داروهای جدیدتری آشنا شدیم و شایان ذکر است که داروها به سمت تخصصی‌تر یا هدف درمانی رفته اند (آنتی بادی‌های مونو کلونال) امروزه، هزاران دانشمند لحظه به لحظه روی سلول‌های سرطانی کار می‌کنند. برای مثال برای درمان سرطان خون مزمن که تا ۲۰ سال پیش غیر قابل درمان بود و مبتلایان به آن ظرف ۳ تا ۵ سال از بین می‌رفتند، داروهایی وارد بازار شده که تا کنون جان صدها هزار نفر را نجات داده است.
در ایران نیز حدود دو تا سه هزار نفر بیمار مبتلا به CML همه از برکت این درمان بهره مند شده اند و سالیان سال با مصرف تنها یک داروی خوراکی به زندگی طبیعی خود ادامه داده اند. برخی نیز دوره درمان خود را به اتمام رسانده و داروی خود را نیز قطع کرده و زندگی طبیعی دارند.
اتفاق دیگر در زمینه درمان، ایمونوتراپی بود که تغییر رویه مقاومت علیه سرطان در بدن است، یعنی سلول‌های T لنفوسیتی که در مقابل سرطان تسلیم می‌شدند و حریف سلول‌های سرطانی نمی‌شدند، الان با تقویت این سلول‌ها، زمینه بهبود را فراهم می‌کنند. داروهای ایمونوتراپی که امروز ۶-۷ نوع آن در دست ما است، البته با قیمت گزاف، که انتظار می‌رود در آینده با پیشرفت اقتصاد جوامع و تولید انبوه، این داروها به شکل فراگیر در اختیار مبتلایان قرار گیرند.
آینده درمان سرطان را چگونه می‌بینید
تحولات زیادی در درمان سرطان پیش رو است و به نظر می‌رسد، در افق ۲۰ سال آینده، اغلب سرطان‌ها قابل درمان باشند. هم اکنون بیش از ۳۵ درصد مبتلایان به سرطان را می‌توان نجات داد و از نظر افزایش طول عمر نیز تا ۳۰ درصد موفقیت داشته ایم و تقریباً ۲۷-۲۸ درصد سرطان‌ها را واقعاً نمی‌توان درمان کرد و تلاش ما برای ارتقای کیفیت زندگی در این افراد است.
انتظار ما با پیشرفت‌های درمان این است که تا ۱۰-۱۵ سال آینده، ۸۰-۷۰ درصد سرطان‌ها قابل درمان شوند و حرکت به سمت نجات بشر برود، البته به شرط این که بشر نیز قدر سلامتی خود را بداند و به خاطر جهل خود و افکاری که به آنها تحمیل می‌شود، دست از کشتار یکدیگر بر دارد.
